Gözəlliyi duyan,
onu qoruyan musiqişünas
...Tanrının
təbiətə bəxş
etdiyi ən böyük nemət insandır. Onun təbəssümü, davranışı,
vərdişləri... Bu xüsusiyyətlər yaddaşa
hoparaq yaşayır.
Söhbətim Üzeyir
bəy Hacıbəyli
adına Bakı Musiqi Akademiyasının professoru,
musiqişünas alim,
sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə
doktoru, bu ocağın nüfuzlu kafedralarından sayılan
musiqi nəzəriyyəsi
kafedrasının müdiri,
əməkdar müəllim
Səadət xanım
Seyidova haqqındadır.
Bakıda ziyalı
ailəsində anadan olan Səadət xanım ilk təhsilini Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası
(indiki Bakı Musiqi Akademiyası) nəzdindəki onillik musiqi məktəbində
(violin ifaçılığı üzrə- N.Tsimberovun sinfi), ali təhsilini
isə ADK-nın musiqişünaslıq şöbəsində
(tarix-nəzəriyyə fakültəsində)
alır. Elmə olan böyük
marağı onu Azərbaycan EA-nın aspiranturasına gətirir.
Görkəmli folklorşünas alim, sənətşünaslıq
doktoru, Gürcüstan
Dövlət Konservatoriyasının
professoru, kafedra müdiri Vaja Aleksandroviç Çxikvadzenin
rəhbərliyi ilə
dissertasiya işini müvəffəqiyyətlə müdafiə edir.
1970-ci ildən Ü.Hacıbəyli
adına ADK-da dərs deyərək
1991-ci ildə tarix-nəzəriyyə
fakültəsinin dekanı,
1996-cı ildən isə
bu təhsil ocağının musiqi nəzəriyyəsi kafedrasının
müdiri vəzifəsində
çalışır.
İnsan həyatının
pillələrində ilk görüb
sevdiyi, öyrəndiyi
valideynləri, sonra da müəllimləri olur...
Səadət xanımın
söhbətlərindən: “Atam ixtisasca memar idi, anam
isə ailəmiz böyük olduğundan (ailəmizdə uşaqlar musiqi ilə məşğul olurdular) uşaqların tərbiyəsilə
məşğul olurdu.
Yaxşı yadımdadır, atamın gözəl sədəfli tarı vardı. Özü düzəltmişdi. Gözəl də çalırdı,
xüsusilə muğamlarımızı...Yay aylarında Bakı bağlarının
ab-havasına uyğun
olaraq qohum-qardaş toplaşar və belə məclislərdə
sənətdən, musiqidən
söhbət gedərdi.
Atam da sevimli tarını
səsləndirərdi. O, hər şeydə gözəlliyi görməyi
bacarırdı, bizə
də onu təlqin edirdi. Məktəb
yaşlarında musiqi
ilə paralel, mütaliəni və təsviri incəsənəti
çox sevirdim, bir də oxuduğum
kitablara illüstrasiyalar
etməyi. O günləri
tez-tez xatırlayıram...
Müəllimlərimi də eləcə... Onların xatirəsi mənim
üçün olduqca
əzizdir. Məmməd
Saleh müəllimi, Xanlar müəllimi, Solmaz xanımı, İzabella Vladimirovnanı,
Ella Markovnanı, Qəmər
xanımı, Vaja Aleksandroviçi, musiqişünas
alim və nəzəriyyəçilər - M.S.İsmayılov, X.Məlikov,
S.Qasımova, İ.V.Abezqauz,
E.Nikomarova, Q.İsmayılova,
V.A.Qvaxariyanı... Məndə musiqiyə,
musiqişünaslığa olan marağa, sevgi qığılcımına
inanaraq onu inkişaf etdirmişdilər
onlar. Hər birinə minnətdaram.
Ruhları şad olsun...”
70-ci illər... Həmin dövr Azərbaycan musiqi elmində dini musiqi mövzusuna
müraciət edərək
(“Qədim Azərbaycan
mərasim musiqisi”- dini oxumaların müqayisəli nəzəri
təhlili əsasında)
bu sahədə tədqiqat aparan ilk musiqişünas Səadət
Seyidova olmuşdur.
Nümunələrin nota alınması və araşdırılması
prosesində o, bir çox maneələrlə
üzləşir. Bir tərəfdən
ateist baxışların
hökm sürdüyü
vaxtda materialların toplanması çətinlik
törədirdisə, digər
tərəfdən yeni
mövzunun mənimsənilməsi
arzusunda olanlar da süni maneələr,
ləngimələr törədirdi.
Bu da hazır olan işin (elmi rəhbəri sovet folkloristikasının
veteranlarından sayılan,
görkəmli alim, sənətşünaslıq doktoru,
Gürcüstan Dövlət
Konservatoriyasının professoru
V.Çxikvadzenin müdafiə
üçün razılıq
məktubunu verməsinə
baxmayaraq) işıq üzü görməsini
uzadırdı... Nəhayət, mövzunun aktuallığı,
eləcə də musiqişünasın prinsipial
mövqedən çıxışları
nəticəsində dissertasiyanın
müdafiəsi yüksək
səviyyədə keçir.
Bu yolda tədqiqatlarını dayanmadan
davam etdirən Səadət xanım “Azərbaycanda dini musiqi” adlı monoqrafiyasını nəşrə
hazırlayır. Daha sonra onun çapdan
çıxan “Qədim
Azərbaycan mərasim
musiqisi”, “Azərbaycan
xalq professional musiqisi”,
“Azərbaycan xalq mahnılarının təhlili”,
“Nəzəri fənlərin
tədrisi metodikası”
adlı elmi əsərləri tədris
prosesində dərs vəsaiti, elmi-metodiki işlər, proqramlar şəklində istifadə
olunur.
Elmi araşdırmaları
ilə yanaşı, Səadət Seyidova BMA-nın (bu ali ocaq nəzdində fəlsəfə
doktoru elmi dərəcəsini almaq üçün dissertasiya
müdafiə şurasının
sədr müavini kimi) və üzvü
olduğu Azərbaycan
Bəstəkarlar İttifaqının
(Musiqişünaslıq bölməsinin
üzvü kimi) keçirdiyi müxtəlif
elmi və yaradıcı tədbirlərdə
Azərbaycan musiqişünaslıq
elmində olan problem məsələlər barədə
hər zaman cəsarətlə öz mövqeyini bildirən musiqişünaslardandır. Onun bu prinsipial mövqeyini dövri mətbuatda dərc olunan məqalələrində, müxtəlif
yazılara verdiyi cavablarında görmək
olur. Bu mənada
onun Üzeyir bəyin Azərbaycan tarının yaşaması
uğrunda apardığı
mübarizəni prinsipial
mövqedən müdafiə
etməsini (“Tarın pərdələrini Üzeyir
bəy kəsməyib”
məqaləsində) və
N.Təhmizyanın “Asiya
və Afrika xalqlarının musiqisi” kitabında çıxan əsassız yazısına
(“Ermənistanın musiqi
mədəniyyəti və
onun Şərqlə əlaqəsi”) tutarlı,
faktlara istinad edən məntiqli cavabları (Yalan ayaq tutar, yeriməz)
musiqi tənqidi sahəsindəki xidmətlərindən
biri kimi qiymətləndirilir. Bundan
əlavə, yeni nəşr olunan “Seçilmiş məqalələr
toplusu”nda bu cür kəsərli yazıları ilə yanaşı, apardığı
araşdırmaları - “Üzeyir
Hacıbəyli və
Azərbaycan musiqişünaslığı”,
“Azərbaycan xalq
professional və dini ifaçılıq sənətinin
kökləri”, “Muğam
və dini ifaçılıq sənəti”,
“Azərbaycan xalq musiqisi və “Şəbeh” misteriya teatrı”, musiqişünas
alimlər, istedadlı
ifaçılarla bağlı
(M.S.İsmayılov, X.Məlikov,
O.Abasquliyev, T.Seyidov, S.Abdullayeva və b. haqqında) dəyərli məqalələri elmi ictimaiyyət tərəfindən
böyük maraqla qarşılanır.
Onun bu mövqeyini rəhbəri olduğu aspirant və dissertantlarına məsləhət
gördüyü mövzularda, iş prosesində də görmək olur. Gələcəyin mütəxəssislərini yetişdirməsi işi bir növ tədqiqatlarının
“zərrəcik”lərinin davamıdır.
Səadət Seyidova gənc
musiqişünaslara daha
çox işlənməmiş,
aktual və əhatəli yeni mövzulara müraciət
etməyi məsləhət
görür. Bu mövzular
arasında “Azərbaycan
simli alətlərinin
yaranma, inkişaf və miqrasiyası”, “Türk xalqlarının mahnılarında intonasiya
əlaqələri”, “Türkdilli
xalqların əhatəsində
İslam dini oxumalarının formalaşması”,
“Azərbaycan musiqisində
harmoniyanın yaranma və inkişafı”, “Antik musiqi təfəkkürü
və Azərbaycan ladları”, “Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında
caz harmoniyası” və s. bu siyahının
hələ bir qismidir... Səadət xanım iş prosesində hər zaman bir məqamı
xüsusilə vurğulayır:
“Üzeyir bəyin sözlərini, fikirlərini
oxuyarkən onları görməyi bacarın.
Bu şəxsiyyət olduqca
müdrik və uzaqgörən olmuşdur...”
Tələbə-müəllim ünsiyyəti ilə bağlı müşahidə
etdiyim keyfiyyətlərindən
biri də onun təmkinlə dinləmək bacarığı
və sevdiyi işi sevdirməsidir.
Səadət xanımla bağlı təəssüratlarım tükənməz
yəqin. O, peşəkar
musiqişünas alim,
müdrik təşkilatçı,
həssas pedaqoq, gözəl ailə başçısı, mövqeyində
bütöv olan şəxsiyyətdir!
Bizim BMA-nın 217-ci otağı... Buranın özünəməxsus ab-havası var, təbii ki, otaq deyəndə, hər bir kafedra
kimi. Musiqi nəzəriyyəsi kafedrasında istər tədris işi, istərsə də elmi-metodiki işlərlə
bağlı məsələlərdə
kollektivdə bir ailə atmosferi hökm sürür, peşəkar, təcrübəli
müəllimlərlə gənc
nəsil nümayəndələri
arasında hər zaman hörmət, böyük-kiçik münasibətləri,
ənənələrin qorunması
saxlanılır. Bu yaradıcılıq
mühiti böyük
əməyin, sevginin nəticəsində yaranır
və tənzimlənir...
Bu yerdə Mövlanə Ruminin bir kəlamı yada düşür:
Bu dünyaya bölməyə,
ayırmağa gəlmədik
biz,
Bölünəni birləşdirməyə,
qırılanı təmir
etməyə gəldik.
Səadət xanım
Seyidova da gözəlliyi görməyi
bacaranlardan biridir!
Xatirə HƏSƏNZADƏ,
Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi
Akademiyasının dosenti,
sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə
doktoru
Azərbaycan.-
2017.- 22 yanvar.- S.7.