29 ilin acısı

1990-cı ilin 20 yanvarı. Bu gün hər bir azərbaycanlının yaddaşında əbədiyyətə qədər gedən unudulmayan gündür. Xoş günlərdə, kədərli çağlarda da ilk xatırlanan qanlı Yanvar şəhidləri olur. Üstündən 29 il keçməsinə baxmayaraq, yenə də həmin anlar olduğu kimi xatırlanır. Çünki həmin gündən hamıya bir vətəndaş payı düşür.

Respublika miqyasında bir hadisə baş verdikdə, öncə adam burada, ilk növbədə, hansı ərazidən olan insanların iştirakı ilə maraqlanır. Qanlı Yanvar gecəsi rayonlara xəbər veriləndə ki, onlarla insan şəhid olub, hərə öz çevrəsini araşdırmağa başladı. O zamanlar heç kəs bilmirdi ki, onlar şəhid verməmişdilər, şəhidliyi qazanmışdılar.

20 Yanvar şəhidlərinin dördü qubalıdır. Onların hamısı demək olar ki, eyni dövrün adamları idilər. Dünyada yeni arzuların beşiyi idi onların qəlbi.

Əsgəri xidməti Əfqanıstanda keçirmişdi Elçin Suyəddin oğlu Qeybullayev. 1968-ci il təvəllüdlü Elçin orta məktəbdən sonra Xaçmaz Texniki Peşə Məktəbini bitirmişdi. Ürəyi daima Quba ilə çırpınan Elçin Bakıdakı 20 nömrəli ixtisaslaşdırılmış tikinti idarəsində işləyirdi. Kadrlar idarəsi ona ev növbəsinə duracağını soruşanda yox demişdi. "Kim istəyir qoy növbəyə də dursun. Mən bir-iki ilə çıxıb gedəcəyəm Qubaya. Mən cənnət-məkanda yaşamaq istəyirəm”.

O, 20 Yanvar gecəsi təmirlə məşğul olduqları 2 nömrəli tibb məktəbindən qayıdırmış. İki nəfər olublar. Yolda əllərində silah olan əsgərlərlə rastlaşıblar. Əsgərlər onlara tərəf atəş açırlar. Güllələrdən biri onu haqlayır. Onu səki kənarında, başını müqəddəs saydığı torpağa qoyub gözlərini yummuş halda tapırlar.

Əfqanıstanın od-alovunun içindən qurtulan Elçin özününkülərinin (əsgərlərin) gülləsindən qurtula bilmədi. Özünün istədiyi kimi cənnət Qubada istəyinə qovuşdu.

Raqib Məmməd oğlu Hüseynovu Qubada hamı tanıyırdı. Səkkiz övlad böyütmüşdü. Mehriban, qəlbi təmiz, hamı ilə ünsiyyət qura bilən idi.

Həmin gün Bakıya yenicə gəlmişdi. Taksi maşınında getdiyi yerdə güllə yağışına tuş gəldi, dünyasını dəyişdi.

Mirzə Rzabala oğlu Qəniyevin soy-kökü Yerfidəndi. Ailələri Bakıda Yasamal rayonunda yaşayırdı. 1958-ci ildə anadan olmuşdu. Su idarəsində çilingər işləyirdi.

Evləri Salyan kazarmasının yanında idi. Gec evlənmişdi. Həyat yoldaşı Qubanın Çiçi kəndindən idi. İlk və yeganə övladı Şövqiyyə 4 ay idi ki, dünyaya gəlmişdi. Həmin gecə işdən evə qayıdırdı. Gülüşündən doymadığı Şövqiyyəsini əzizləməyə tələsirdi. Atəş səsini eşidib bir taksiyə əyləşib. Evlərinə yaxınlaşanda maşını vurublar. İçəridə olanların hamısını çıxarıb döyüb, sonra güllələyiblər.

Mirzə ölmək istəmirdi. Yaraları ölümcül olsa da, düz bir ay Əzrailə can vermədi. Yaşamaq istəyirdi. İş yeri ilə evlərinin arası 5 dəqiqəlik yol idi. Fəqət bu qısa yol Mirzəni evə deyil, müqəddəs şəhidlik zirvəsinə apardı.

Müzəffər Qəzənfər oğlu Həsənov da 1939-cu ildə Yerfi kəndində doğulmuşdu. 4 uşaq atası idi. Bir müddət əvvəl Bakıya köçmüşdü. Sürücü işləyirdi.

Ölümündə qəribəlikləri varmış. Müzəffər iki dəfə ölüb, iki dəfə dəfn edilib. Qanlı Yanvar gecəsi oğlu Zahidi evdə tapmayıb sorağına Salyan kazarmasının qarşısına çıxıb (əslində Zahid qonşuda olub).

Bir qədər sonra evə qayıdan Zahid atasının onu axtarmağa getdiyini eşidən kimi bayıra çıxıb. Bütün gecəni atasını axtaran Zahid səhərə yaxın kolların dibindən atasının pencəyini tapır. Pencəyin qoltuq cibində atasının pasportunu görən Zahid ətrafı axtarır. Kişinin meyiti tapılmır ki, tapılmır. Pencək tapılan yerdən bir qədər aralıda bir meyit görürlər. Görürlər ki, həmin meyitin qol-qıçı əzilib, tanınmaz hala salınıb. Təsəlli üçün onu yığıb aparırlar məscidə. Sonra onu atası bilən Zahid meyiti aparıb Şəhidlər xiyabanında dəfn edir. Üstünə atasının ad-familyası yazılıb vurulur. Yanvarın 22-də oğul atasına üç mərasimi də keçirir.

Ancaq səhəri gün Müzəffərin sağ olduğu xəbəri yayılır. Hamı xəstəxanaya axışır. Görürlər ki, Müzəffər doğrudan da sağdır. Üz-gözündə həyat əlamətləri az olan Müzəffər bircə bunları deyə bilib:

- Məni tankla sıxdılar divara, üç-dörd əsgər əllərindəki "dubinka” ilə başıma vurmağa başladı. Sonra bir zabit məni onların əlindən güclə alıb xəstəxanaya göndərdi. Zabitin saçları qara idi. Danışığından ukraynalıya oxşayırdı.

Bundan sonra Müzəffər kişi bir həftə yaşadı. Yanvarın 29-da onu Şəhidlər xiyabanında dəfn etdilər. Əvvəlki dəfn olunan qəbrin üstündəki lövhə öz sahibini tapdı.

Müzəffərin adıyla dəfn olunanın kimliyi 29 il keçsə də bəlli deyil. Müzəffər Həsənov o qədər halal adam idi ki, öləndə də özündən qabaq başqa birisi üçün ehsan da verildi. Naməlum məzar kiminsə, qoy onun halalı olsun.

Qubanın fəxri olan bu dörd insan daima hörmətlə yad edilir. Təkcə onlar deyil, bütün şəhidlərimiz doğmadır. Bu gün onlar bizim üçün birdir; bölgələrə, nəsillərə, şəcərələrə bölünmür. Şəhidlərimiz müqəddəs torpağın - Azərbaycanın övladlarıdır.

Akif ƏLİYEV

Azərbaycan.- 2019.- 20 yanvar.- S.4.