Milli varlığımızın ifadəsi

21 fevral Beynəlxalq ana dilıi günüdür

Dil insanın mənəvi aləminin əks-sədasıdır. Ulu Tanrının insana bəxş etdiyi ən ecazkar və qüdrətli nemətdir. Dil hər bir millətin, xalqın varlığı deməkdir. Dünyada yüzlərlə dil mövcuddur. Bu dillərin sırasında ana dilimiz olan Azərbaycan dili bizim üçün çox doğma və möhtəşəmdir. Dilçi ekspertlərin fikrincə, qürurverici məqam ondadır ki, Azərbaycan dili zənginliyinə görə digər dillərdən fərqlənir. Ümummilli Lider Heydər Əliyev Azərbaycan dilini yüksək qiymətləndirərək demişdir: "Hər bir Azərbaycan vətəndaşı, hər bir azərbaycanlı öz ana dilini, Azərbaycan dilini və dövlət dilini mükəmməl bilməlidir”. Bu o zaman idi ki, əcnəbi dillərə meyilli olan insanlar ana dilində danışmaq belə istəmirdilər. Hətta Azərbaycanın rəsmi dairələrində, dövlət idarələrində özgə dildə danışmağa üstünlük verilirdi. Quruluşun ikili münasibətləri nəticəsində bir sıra məmurlar arasında doğma dilimizə qarşı ögey münasibət yaranmışdı. Zamanından asılı olmayaraq bütün ziddiyyətli dövrlərdə Azərbaycan ziyalıları, ilk növbədə Ümummilli Lider Heydər Əliyev, eləcə də yazıçı və şairlərimiz ana dilimizin keşikçisi olmaq missiyasını ləyaqətlə yerinə yetirmişlər. Ulu Öndərin çıxışlarında, ictimaiyyət nümayəndələri ilə görüşlərində ana dilimizin gözəlliyindən, zənginliyindən məharətlə istifadə edərək səlis və rəvan danışması hamıya yaxşı məlumdur. Tərifində də, tənqidində də elə ifadələr, elə sözlər işlədərdi ki, bəzən ən təcrübəli dilşünas-alim də Heydər Əliyevin yaddaşına, sözdən istifadə məharətinə, Azərbaycan dilinə ədəbi yanaşma qabiliyyətinə heyrətlənməyə bilmirdi.

Zaman-zaman inkişaf edib zənginləşən Azərbaycan dilinin statusunun özünə qaytarılması Azərbaycan dilçiliyi tarixində birmənalı olaraq Ümummilli Lider Heydər Əliyevə məxsusdur. Böyük dövlətçilik təcrübəsinə malik Heydər Əliyev hələ Sovet İttifaqı dövründə, mərkəzin ciddi müqavimətinə baxmayaraq, respublikamızda Azərbaycan dilinin dövlət dili statusunun 1978-ci il Konstitusiyasında əks olunmasına nail ola bilmişdi. Azərbaycan dilinin müstəqil Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 21-ci maddəsində təsbit edilmiş dövlət dili statusu tam əməli xarakter daşıyır və ana dilimizin ən yüksək ictimai dəyərini təmin edir.

Konstitusiyanın qəbulundan keçən illər ərzində dil siyasətinin ayrı-ayrı konkret cəhətlərinə dönə-dönə qayıdılması, ana dilimizin statusunun təminatı və tətbiqinin təkmilləşdirilməsi, bu sahədə müxtəlif qanunların qəbulu, fərman və sərəncamların verilməsi dövlətimizin ana dilimizə nə qədər ciddi yanaşdığını sübut edir. Belə hüquqi sənədlərdən biri də Ulu Öndərin 2001-ci il 9 avqust tarixli "Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” fərmanıdır. Bu tarixi sənəd beynəlxalq aləmdə Azərbaycan dilinin mövcudluğuna yeni nəfəs və yüksəliş verdi. Bundan sonra nəinki respublikamızda, hətta xarici ölkələrdə yaşayan, işləyən, habelə müxtəlif ali məktəblərdə təhsil alan gənclər tərəfindən hər il 1 avqust - Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi böyük təntənə ilə qeyd edilir. Onu da vurğulamaq yerinə düşər ki, Ümummilli Liderin rəhbərliyi ilə hazırlanmış və 2002-ci il sentyabrın 30-da qüvvəyə minmiş "Dövlət dili haqqında” qanun Azərbaycan dilinin düzgün şəkildə tətbiqi və inkişafı istiqamətində tədbir görülməsində ən əhəmiyyətli sənədlərdən biridir.

Ulu Öndərə məxsus bir fikir bu gün də bizim hər birimiz üçün istiqamətverici məna daşıyır: "...Musiqi də, ədəbiyyat da, ayrı-ayrı tarixi abidələr də millətin milliliyini təsdiq edir. Amma millətin milliliyini ən birinci təsdiq edən onun dilidir. Əgər Azərbaycan dili olmasa, Azərbaycan dilində ədəbiyyat da olmaz, Azərbaycan dili olmasa, Azərbaycan dilində mahnılar da olmaz, musiqi də olmaz”.

Ölkəmiz öz tarixi müstəqilliyinin bərpasına nail olduqdan sonra Azərbaycan dili xalqımızın ictimai-siyası həyatında dövlətin rəsmi dili kimi müstəsna əhəmiyyət kəsb etməyə başlamışdır. Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi əbədiliyinə hüquqi zəmin yaradılmış, dilimizin fəaliyyət coğrafiyası daha da genişlənmiş, onun müxtəlif üslubları elmi araşdırmalarla dünya ictimaiyyətinə çatdırılmış, bütünlükdə dil mədəniyyətimiz qarşısında yeni üfüqlər açılmışdır.

Dilşünas alimlərimiz bildirirlər ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev ömrü boyu Azərbaycan dilinə məhz millətin taleyi kimi yanaşmış, onu sevməklə bərabər keşiyində də mərdliklə dayanmış, nüfuzunu qaldırmış, varlığı və tərəqqisi üçün illərlə mübarizə aparmış və haqqa söykənən istəyinə nail olmuşdur.

Əsası Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan Azərbaycan dilinin inkişafı missiyasını uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev müasir dövrdə dilimizə və dilçiliyimizə böyük diqqətlə yanaşır. 2012-ci il 23 may tarixli "Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələbinə uyğun istifadəsi və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı haqqında” sərəncamı Azərbaycan dilinə olan böyük diqqətin bariz nümunəsidir. 2013-2020-ci illəri əhatə edən bu proqram çərçivəsində bir sıra zəruri tədbirlər həyata keçirilmişdir. Ölkə rəhbərinin 13 noyabr 2017-ci il tarixli sərəncamı isə dövlət dilimizin inkişaf perspektivlərinin müəyyənləşdirilməsinə xidmət edir. Sənəddə deyilir: "Qədim tarixi keçmişin izlərini özündə yaşadan və milyonlarla azərbaycanlının ünsiyyət vasitəsi olan Azərbaycan dili xalqımızın misilsiz mənəvi sərvəti, milli varlığımızın və dövlət müstəqilliyimizin başlıca rəmzlərindəndir. Ən dərin fikirləri və ən incə çalarlarınadək ifadə qüdrətinə malik dilimiz öz kamilliyi və zənginliyinə görə dünya dilləri içərisində layiqli yeri bu gün də qoruyub saxlayır”.

Dövlət dilinin həyatın hər bir sahəsində qeyd-şərtsiz işləkliyinin genişləndirilməsini və sağlığının qorunmasını nəzərdə tutan bu sənədlər ölkəmizdə dövlət dilinin tətbiqinin normativ-hüquqi əsaslarını və icra mexanizmini tam müəyyən etmişdir. Bütün bunlar Azərbaycan dilinə məhz dövlətçiliyin əsas atributlarından biri kimi yanaşmanın bariz nümunəsi, dövlətin yüksək diqqət və qayğısının təzahürüdür.

Qloballaşma proseslərinin geniş vüsət aldığı müasir dövrdə texnoloji yeniliklərin insanlar tərəfindən sürətlə mənimsənilməsi, habelə maneəsiz informasiya mübadiləsi imkanlarının artması ana dilimizin potensial imkanlarından lazımınca istifadəsində müəyyən çətinliklər yaratmaqdadır. Mövcud şərait milli ideya - azərbaycançılıq məfkurəsi işığında milli varlığımızın ifadəsi olan Azərbaycan dilinin saflığının qorunması, istər danışıq, istərsə də ədəbi-bədii yazılarda dildən düzgün istifadə daim diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır.

Rəhman SALMANLI

Azərbaycan.-2020.-21 fevral.- S.10.