Genişmiqyaslı islahatlar dövrünün
yeni siyasi
konfiqurasiyası
İlham
Əliyevin tezisləri, yeni siyasi sistemin konturları və
parlamentdə başlanan dəyişikliklər…
Prezident İlham Əliyevin parlamentin yeni çağırışının deputatları qarşısındakı çıxışı dövlət başçısının yalnız qanunverici hakimiyyət mənsublarına təbriki, tövsiyələri, birgə əməkdaşlıq çağırışları kontekstində məhdudlaşmadı. Nəzərə alaq ki, bu nitq iki il öncə növbəti müddətə səlahiyyətinin icrasına başlayarkən Prezidentin elə bu binada elan etdiyi müasir islahatlar dövrü prioritetlərinin artıq tam yeniləşən hədəflərini ehtiva edirdi. Eyni zamanda həm inauqurasiya tezislərinin davamı, həm də daha çox ictimai-siyasi motivli idi.
Prezident Milli Məclisi siyasi sistemin modernləşmə mərkəzi
kimi görür
Prezidentin
çıxışlarının mövzu dairəsi nə qədər fərqli olsa da, mahiyyətcə dəyişməz üslubu
var. Bu nitqlər deklorativlikdən,
bəlağətdən, süni
ritorikadan uzaqdır, hesabat yönümlüdür,
uğurlarla bərabər,
hökmən problemlərə
toxunulur, onların həlli yolları göstərilir, ümumi fəaliyyətin və inkişaf trendinin yeni istiqamətləri elan edilir.
Və bu üslub Prezidentin çıxışlarına ictimai
marağın yüksək
səviyyəsini daim təmin edir. Vətəndaşlar ölkə rəhbərinin
bəzən həftə
ərzində iki dəfə onlara öz fəaliyyətinin və ölkədəki sosial, iqtisadi, siyasi durumun hesabatını verməsindən
məmnundur.
Eyni zamanda əhali onu narahat edən məqamlardan Liderin də xəbərdar olduğunu və onların həlli üçün çalışdığını
aydın görür,
problemlərin "hər
şey yaxşıdır,
gözəldir və müsbətdir” pərdəsi
altında gizlədilməməsini
razılıqla qarşılayır.
Nəhayət, Prezidentin çıxışlarında
ictimaiyyət "yolumuz
haradır”, "hədəfimiz
nədir”, "qarşıda
bizi nə gözləyir” kimi suallara cavab tapır və ölkənin müqəddəratının
müəyyənləşdirilməsində
iştirakçılıq hüququnun tanınmasını
aydın müşahidə
edir.
Elə yeni deputat heyətinin
qarşısındakı nitqində
də Prezident bu üç mərhələni - hesabatlılıq;
uğur və problemlər; yeni hədəflər - əks
etdirməklə bahəm,
ölkə ictimaiyyəti
ilə yanaşı, dünya birliyinə də olduqca önəmli mesajlar verdi.
Ən əsası isə genişmiqyaslı islahatlar
dövrünün daha
bir təzahürünü
elan etdi: Azərbaycanda yeni siyasi konfiqurasiya formalaşır.
Siyasi sistemin ənənəvilikdən uzaqlaşıb
tam modernləşməsinin hərəkətverici qüvvəsi
kimi isə Prezident məhz yeniləşən Milli Məclisi görür.
Birinin əskikliyi digərinin
tamlığını şübhə
altına alır
İlham Əliyev hər zaman vurğulayıb ki, iqtisadi tərəqqi
və siyasi-demokratik inkişaf uzlaşmalı,
bir-birlərini tamamlamalıdırlar. Birinin əskikliyi
digərinin tamlığını
şübhə altına
alır.
Prezidentin bu yanaşması ölkəmizin iqtisadi inkişafla yanaşı, həm də dövlətçilik gücünü
artırması və
sabitliyin dönməzliyini
təsbit etməsi ilə praktik fəaliyyətdə özünü
tam doğruldub. Bu baxımdan,
İlham Əliyevin
"Tarixin ən qüdrətli Azərbaycanı”
əsərini də bu postulatların harmoniyasının məntiqi
nəticəsi saymaq olar.
İlham
Əliyevin 16 ili ötən Prezident fəaliyyətini mərhələlər üzrə
təsnifatlaşdırsaq, hər
dövrü məhz hansısa islahatlar adı ilə - ilkin, dinamik, davamlı, sürətli, dərin islahatlar - qruplaşdırmaq mümkündür.
Yəni bütün prezidentlik müddəti məhz islahat yönümlü, köklü dəyişiklik
ovqatlıdır.
İndiki islahatlar isə, elə Prezidentin təbirincə desək, məhz genişmiqyaslıdır. Və sosial-iqtisadi
sahədəki kompleks
fəaliyyət artıq
istənilən nəticəni
verdiyindən islahat konsepsiyasının digər
sütununu - siyasi sistemi də bu müsbət dəyişikliyə uyğunlaşdırmaq
zərurətə çevrilib.
İlham Əliyevin bu prosesdə Milli Məclisin lokomotiv-yönləndirici
funksiya daşıdığını
elan etməsi parlament seçkilərinin
niyə növbədənkənar
keçirilməsi barədə
suallara bir daha aydınlıq gətirir. Həmçinin parlamentin yeni
heyətinin, yeni sədarətin tərkibi siyasi modernləşmənin
artıq başladığına
dəlalət edir.
Prezidentin irəli sürdüyü
tezislərin təhlili
və alt qatlarının
öyrənilməsi siyasi
modernləşmənin əsas
məramını da,
elə hədəfini
də müəyyənləşdirir.
Siyasi dialoq təklifinin
müəllifi Prezidentdir
Beləliklə, İlham Əliyevin yeni siyasi konfiqurasiyanın
formalaşmasından və
bu prosesdə parlamentin iştirakından
gözləntiləri nədir?
Əvvəla, yeni parlamentin çoxpartiyalılığı onu ölkədəki siyasi diskussiyaların, debatların, hətta zərərsiz siyasi toqquşmaların təbii
platformasına çevirir. Yəni məmləkətdəki
bütün siyasi proseslər - istər
loyal, istərsə də
sərt formada, fərqi yoxdur - məhz parlament zalında və kluarlarında cərəyan
etməlidir.
Digər tərəfdən, parlament
xalqın birbaşa seçdiyi hakimiyyətdir
və siyasi sistemin əsas nüvəsinə çevrilməlidir. Bu sistemdən kənar hansısa siyasi hərəkat və siyasi hərəkət məhdudlaşdırıla bilməsə
də, onların xalqın iradəsini əks etdirmədiyi faktdır. Xalq siyasi sistemi
parlament hüdudlarında
müəyyənləşdirib və burada təmsilçiliyi olmayan hansısa qrup sistemdə iştirakçılığını
yalnız konstruktivlik və sağlam yönümlü yanaşma
ilə təmin edə bilər.
Həmçinin iqtidar-müxalifət münasibətlərinin
sivil ahəngi parlament müstəvisində
gerçəkləşməlidir. Son həftələrdə hakimiyyətin
təşəbbüsü ilə siyasi partiyalarla keçirilən
görüşlər, Prezident
Administrasiyasının şöbə
müdiri Ədalət
Vəliyevin 30-dan artıq
təşkilatın rəhbərini
qəbul etməsi məhz Prezidentin yeni siyasi konfiqurasiya
modelinin ilkin təzahürləridir.
Prezident fevral ayından etibarən siyasi opponentlərinə şəxsən
dialoq təklif edir və bunu
son çıxışında xüsusən vurğuladı. İndidək olan görüşlər
barədə müntəzəm
məlumat aldığını
deyən və onları müsbət xarakterizə edən dövlət başçısı
siyasi dialoqun ən təkmil və etibarlı mərkəzi kimi də məhz parlamenti görür.
Parlamentin idarəçilik tərkibi
yeni siyasi konfiqurasiyanın ilk təzahürüdür
Prosesi sürətləndirmək
üçün parlamentin
idarəçilik institutunda
köklü dəyişikliklərə
gedildi. İlham Əliyev parlamentdə
mütləq çoxluğa
sahib olan Yeni Azərbaycan Partiyasının
lideri kimi bu məsələdə də mühüm missiya daşıyır.
121 deputatın təmsil olunduğu Milli Məclisdə 70 təmsilçiyə
malik olan YAP-ın deputat qrupu sədrinin tövsiyəsi ilə parlament idarəçiliyində
bitərəflərə və
müxalifət partiyalarına
böyük güzəşt
etdi:
- parlamentin ali
rəhbərliyinin (sədr
və üç müavin) tən yarısı opponentlərə
verildi. Həm də ilk dəfə olaraq müxalifət təmçilçisi vitse-spiker
vəzifəsinə seçilərək
ümumilikdə ölkənin
rəsmi iyerarxiyasında
iştirak hüququ qazandı;
- parlamentin komitə
sədri postunun üçdəbiri (5 vəzifə)
bitərəf və müxalifət namizədlərinə
ayrıldı;
- parlamentin komitə
sədrinin müavini olan 15 nəfərdən
10-u, yəni üçdəikisi
bitərəf və müxalifət təmsilçilərindəndir.
Beləliklə, parlament idarəçiliyini
həyata keçirəcək
34 nəfərdən (sədarət,
komitə sədri və müavinləri) 17 nəfəri, yəni tam yarısı məhz bitərəf və müxalifət təmsilçilərinə
ayrıldı.
Parlament idarəçiliyində bitərəflərin
və müxalifətin
geniş iştirakı
bu qüvvələrin
ölkədəki proseslərdə
iştirakçılıq imkanını genişləndirir,
onlara motivasiya verir və demokratiyanın
əsas göstəricisi
olan siyasi palitranın rəngarəngliyini
təsbit edir.
Müxalifətdən gözləntilər
nədir?
Siyasi sistemin iştirakçısı və
yeni siyasi konfiqurasiyanın elementləri
olan partiyalar, hərəkatlar bu prosesdə məsuliyyətlərini
və xalq qarşısında daşıdıqları
siyasi öhdəlikləri
unutmamalıdırlar. Yeni Azərbaycan
Partiyası bu yönümdə ən mükəmməl nümunəsini
göstərdi.
Ölkənin alternativsiz siyasi gücü olan hakim partiya opponentlərini siyasi proseslərdə fəal iştiraka təşviq etməklə
yanaşı, onlara rəsmi təmsilçilik
imkanları da yaradır. Bunun müqabilində isə nə bir şərti, nə də təmənnası var.
Sadəcə olaraq bir niyyəti var:
- opponentlər ölkənin siyasi həyatında təşəbbüskarlığını,
iştirakçılığını,
proseslərə reaksiyasını
yüksəltsin;
- siyasi sistemin
möhkəmlənməsinə və modernləşməsinə
ardıcıl töhfələr
versin;
- Azərbaycanın maraqlarına
yönələn təhdidlərə
qarşı daha kəskin, ifşaedici və əsasən də səmimi ruhda münasibət bildirsin;
- sağlam polemikalar
açsın, iqtidarın
fəaliyyətindəki çatışmazlıqları
desin, konstruktiv tənqid nümayiş etdirsin;
- tərəfdarlarının
siyasi şüur səviyyəsini davamlı
təkmilləşdirsin;
- fəaliyyətini məhdud deklorativ səviyyədən - sədr
və iki-üç müavinin müsahibəsi,
bəyanatı çərçivəsindən
çıxararaq yenidən
təşkilatlansın, yerlərdə
fəal iş aparsın;
- yaradılan şəraitdən
maksimum bəhrələnərək,
sıralarını artırsın...
Yəni İlham Əliyevin sədri olduğu YAP dövlət mənafeyini əsas götürərək
siyasi rəqabəti unudur və müxalifət partiyalarına
real fəaliyyətə keçməyi,
daha da fəallaşmağı,
siyasi güc mərkəzlərinə çevrilməyi,
ona alternativ olacaq qüvvəyə sahiblənməyi təklif
edir.
İlham Əliyev məmləkəti üçün hansısa şəbəkələrin "beşinci kolon”una, müstəqilliyin qəniminə çevrilən müxalifət istəmir.
İlham Əliyevin istədiyi dövlət mənafeyini qorumağa köklənən, yeri gələndə iqtidarı, lap elə Prezidenti sərt tənqid edən, hakimiyyətin səhvlərini açan, onunla əsl seçki rəqabəti aparan müxalifətdir.
İlham Əliyev yeni təşəbbüsləri, təklifləri, tənqidləri ilə Azərbaycanın intibahına kömək olacaq müxalifət istəyir.
İlham Əliyev elə bir müxalifət istəyir ki, onunla bərabər tarixin ən qüdrətli Azərbaycanını qursun...
İlham Əliyevin sükanı arxasında olduğu dövlət inkişafın düzgün magistralındadır, bu quruculuğa hər gün daha bir kərpic qoyulur, bünövrəsi daha da möhkəmləndirilir.
İlham Əliyev bu dövlətin yalnız müstəqilliyini və təhlükəsizliyini gücləndirmir, sosial gücünü, iqtisadi rifahını yaratmır, həm də onun siyasi sistemini yenidən formalaşdırır. Dünyanın yeni siyasi konfiqurasiyasında söz sahibinə çevrilən Azərbaycanın yeni siyasi konfiqurasiyasında nüfuz sahib olmaq isə siyasi partiyalardan xüsusi fəallıq, təşəbbüskarlıq tələb edir.
Prezident ilk addım atdı. Növbə
siyasi opponentlərdədir...
İxtiyar HÜSEYNLİ
Azərbaycan.-2020.- 12 mart.- S.1;5.