Beynəlxalq miqyasda dəstək qazanan təşəbbüslər

Dünyanı cənginə alan koronavirus (COVID-19) pandemiyası artıq iki ildir ki, bəşəriyyəti ciddi şəkildə təhdid etməkdədir. Virusun ilk qeydə alındığı vaxtdan indiyədək 276 milyona yaxın insanın ona yoluxması, 5,3 milyon nəfərdən artıq insanın vəfat etməsi bu mərəzin nə qədər dəhşətli və təhlükəli olmasından xəbər verir.

Azərbaycan dünyaya açıq dövlət olduğundan 2020-ci il fevral ayının sonunda artıq bir çox ölkəyə ayaq basmış koronavirusun respublikamızda da qeydə alınması təəccüblü sayılmadı. Ən əsası o idi ki, Azərbaycan hökuməti ilk gündən koronavirusla mübarizənin ən effektiv nümunəsini ortaya qoya bilmişdi.

Qabaqlayıcı tədbirlər nəticəsiz qalmadı

Prezident İlham Əliyevin tapşırıq və göstərişlərinə əsasən profilaktik və təxirəsalınmaz qərarların həyata keçirilməsi üçün Nazirlər Kabineti yanında aidiyyəti dövlət qurumlarından ibarət Operativ Qərargahın yaradılması, sərhədlərin bağlanılması, karantin rejiminin və hərəkət məhdudiyyətinin tətbiq olunması, sosial və məhdudlaşdırıcı izolyasiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi, kütləvi yoluxmanın qarşısını almaq məqsədilə təhsil prosesinin, ticarət və əyləncə mərkəzlərinin fəaliyyətinin dayandırılması, bütün kütləvi tədbirlərin ləğv edilməsi kimi vacib addımlar Azərbaycan hökumətinin ilk gündən koronavirusla mübarizəyə olduqca diqqətli yanaşmasının göstəriciləri oldu.

Həmçinin qısa zamanda səhiyyə infrastrukturu koronavirusla mübarizəyə istiqamətləndirildi. COVID-19 virusuna yoluxmuş şəxslərin müalicəsi üçün 40-dan artıq xəstəxana müəyyən edildi, qısa zamanda modul tipli xəstəxanalar quraşdırılaraq istifadəyə verildi. Hazırda Azərbaycanın bütün bölgələrini əhatə etməklə çoxlu sayda tibb müəssisəsində COVID-19-a yoluxmanı təyin etmək mümkündür. Ötən ilin mart ayında isə Azərbaycanda virusa yoluxmanın qiymətləndirilməsinə imkan verən cəmi 6 laboratoriya var idi. Lakin koronavirusla mübarizənin effektivliyini artırmaq üçün onların sayı qısa müddətdə 40-ı ötdü. Habelə tibb müəssisələrinin diaqnostik və müalicə vasitələri ilə təminatı, xüsusi tibbi avadanlıqların, dərman preparatlarının, testlərin, süni tənəffüs aparatlarının, müasir ECMO cihazlarının alınaraq ölkəmizə gətirilməsi təmin edildi. Ən mühüm addımlardan biri də o oldu ki, ölkəmizdə qoruyucu vasitələrin, dezinfeksiya vasitələrinin istehsalı təşkil olundu və qısa müddətdə bu sahədə olan çatışmazlıqlar aradan qaldırıldı.

Koronavirusla mübarizədə qəhrəman həkimlərimizin əməyini xüsusi qeyd etmək istərdim. Respublikamızda ilk gündən böyük tibbi heyət koronavirusla mübarizəyə səfərbər olundu. Həkimlərimiz həm laboratoriyalarda, həm xəstəxanalarda, həm də karantin üçün ayrılmış xüsusi yerlərdə bu dəhşətli bəlaya qarşı qətiyyətlə mübarizə apardılar, infeksiyanın daha geniş yayılmaması üçün mücadiləyə qalxdılar, on minlərlə insanı yenidən həyata qaytardılar.

Onu da qeyd edim ki, virus Azərbaycanda qeydə alınan dövrdə dünyanın bir çox yüksək inkişaf səviyyəsinə malik ölkələrində hər gün COVID-19-dan on minlərlə insan dünyasını dəyişirdi. Faciəvi və gərgin mənzərə ondan xəbər verirdi ki, heç bir ölkə, səhiyyə və elmi-tədqiqat mərkəzi dünyanın nə zamansa belə bir vəziyyətlə üzləşəcəyini güman etmirmiş. Bu da təbii idi, çünki bəşəriyyət pandemiyalar dövrünü artıq tarixə qovuşmuş mərhələ sayırdı. Tibbin müasir inkişaf səviyyəsi qarşısında bir daha hər hansı belə kütləvi xəstəliklərin baş qaldıra bilməyəcəyinə böyük bir əminlik vardı.

Bütün bunlarla yanaşı, ilk vaxtlarda bəzi ölkələrdə problemə laqeyd yanaşılmasının acı nəticələri özünü kəskin şəkildə göstərdi. Xüsusən Avropa ölkələrində virusun yayıldığı ilk aylarda qısa müddətdə minlərlə insanın vəfat etməsi, sayı on mini aşan gündəlik yoluxmaların baş verməsi birinci növbədə xəstəliyə qarşı zamanında qabaqlayıcı addımların atılmamasının nəticəsi idi.

Azərbaycanda isə qabaqlayıcı və məhdudlaşdırıcı tədbirlərin sayəsində koronavirusun ciddi və faciəvi fəsadlar verməsinin qarşısı alındı. Respublikamızda xəstəlik dalğasına hazırlığı şərtləndirən əsas amillər həm də digər ölkələrdə baş verənlərdən düzgün nəticə çıxarılması, özünü maksimum doğruldan təcrübələrin tətbiqi üçün addımların vaxtında atılması oldu.

Ən mühümü odur ki, ölkə ictimaiyyəti ilk gündən Prezident İlham Əliyevin problemlə mübarizədə qətiyyətini, görülən tədbirlərlə, atdığı addımlarla insanların yanında olduğunu gördü. Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, bütün dünyada ilk dəfə Koronavirusla Mübarizəyə Dəstək Fondu Azərbaycanda yaradılıb. İlkin olaraq Prezidentin Ehtiyat Fondundan 20 milyon manat vəsait ayrıldı. Xalqımızın milli həmrəyliyi və dəstəyi ilə fonda 100 milyon manatdan artıq vəsait toplandı. Prezident və Birinci vitse-prezident 1 illik əməkhaqlarını fonda ianə etdilər.

Koronavirus infeksiyası ilə əlaqədar yaranmış vəziyyət Azərbaycanda tibbi xidmətin yüksək səviyyəsini, respublikamızın istənilən ekstremal hala qarşı hazırlıqlı olduğunu bir daha təsdiqlədi. Eyni zamanda ölkə ictimaiyyəti pandemiyanın sosial-iqtisadi sferaya mənfi təsirlərinin azaldılması istiqamətində də ilk gündən Prezident İlham Əliyevin prinsipial mövqeyini gördü. Dövlət başçısının tapşırığı ilə həm koronavirusla mübarizə, həm aztəminatlı insanların, həm sahibkarların və bütövlükdə iqtisadiyyatın bu qlobal pandemiya dövründə çətinlik çəkməməsi üçün nə lazımdırsa edildi. Xidmət və digər sahələrdə çalışan yüz minlərlə vətəndaşın və mikrosahibkarlıq subyektlərinin əməkhaqlarının böyük hissəsi dövlət tərəfindən ödənildi. Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə ölkənin bütün şəhər və rayonlarında yaşayan aztəminatlı, yaşı 65-dən yuxarı tənha və kimsəsiz yaşlılara, əlillərə sosial xidmətlər göstərildi, humanitar aksiyalar, qanvermə aksiyaları həyata keçirildi.

Azərbaycan qlobal liderlik rolunu üzərinə götürdü

COVID-19 bütün dünyanı başına alan qlobal problemdir. Ona görə pandemiya ilə mübarizədə bütün ölkələrin həmrəyliyinə nail olunmasının vacibliyi ilk gündən meydana çıxan çağırış idi. Bu çağırışı ilk dəyərləndirən isə möhtərəm Prezident İlham Əliyev oldu.

Pandemiya qarşısında dünya ölkələrinin əksəriyyətinin özünə qapandığı dövrdə Azərbaycan qlobal liderlik rolunu üzərinə götürdü, pandemiyanın öhdəsindən gəlmək üçün beynəlxalq həmrəyliyi və əməkdaşlığı təbliğ edən ilk ölkələrdən oldu. Məhz cənab İlham Əliyev koronavirusla mübarizədə beynəlxalq həmrəyliyin əldə olunması üçün təşəbbüslərlə çıxış etdi. Ötən ilin aprel ayında dövlət başçısının təşəbbüsü ilə Türk Şurasının koronavirusla mübarizəyə həsr olunmuş Zirvə görüşünün keçirilməsi bu istiqamətdə baş tutan dünya dövlətləri arasında ilk beynəlxalq tədbir idi.

Azərbaycan Prezidenti ortaya qoyduğu məqsədyönlü mövqeyi, prinsipial yanaşmanı daha bir qlobal təşəbbüslə davam etdirdi. Türk Şurasının Zirvə görüşündən sonra Azərbaycanın təşkilatçılığı ilə koronavirusla mübarizə üzrə beynəlxalq həmrəylik niyyətli növbəti tədbir baş tutdu. 2020-ci ilin may ayında Qoşulmama Hərəkatının Təmas Qrupu formatında videokonfrans vasitəsilə “COVID-19-a qarşı birlikdəyik” mövzusunda Zirvə görüşü keçirildi.

Daha sonra 150-dən artıq ölkənin dəstəyi ilə BMT Baş Assambleyasının dövlət və hökumət başçıları səviyyəsində xüsusi sessiyasının təşkili, Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatı adından BMT-nin İnsan Hüquqları Şurasında irəli sürdüyü “Bütün ölkələrin peyvəndlərə bərabər və universal çıxışının təmin edilməsi” adlı qətnamənin 2021-ci ilin mart ayında yekdilliklə qəbul olunması Prezident İlham Əliyevin koronavirusla mübarizədə qlobal həmrəyliyin təmin olunması istiqamətində fəaliyyətinin uğurlu nəticələri kimi tarixə düşdü. Bu qətnamədən göründüyü kimi, Prezident İlham Əliyevin qlobal həmrəyliyin təmin olunmasında diqqət yetirdiyi xüsusi məsələlərdən biri varlı və kasıb ölkələr arasında peyvəndlərin bərabər paylanılması, bu sahədə qeyri-bərabərliyə son qoyulmasıdır. Qoşulmama Hərəkatının sədri kimi də Azərbaycan Prezidenti “peyvənd millətçiliyi”, varlı və kasıb ölkələr arasında peyvəndlərə əlçatanlıqla bağlı getdikcə dərinləşən qeyri-bərabərliyə qarşı mübarizəni daim gündəlikdə saxlayır. Bu ilin sentyabrında BMT Baş Assambleyasının 76-cı sessiyasının illik ümumi müzakirələrində videomüraciət vasitəsilə çıxış edən Prezident İlham Əliyev bir daha dünyada mövcud olan peyvənd millətçiliyini qınamış, iradlarını bildirmiş və Azərbaycan tərəfindən Qoşulmama Hərəkatı adından peyvəndlərə bərabər və universal çıxışın təmin edilməsi ilə bağlı BMT Baş Assambleyasında da qətnamənin irəli sürüləcəyini elan etmişdir.

Bu il noyabrın 18-də BMT Baş Assambleyanın üçüncü komitəsində “COVID-19 əleyhinə peyvəndlərə bərabər, məqbul qiymətə, vaxtında və universal əlçatanlığın təmin edilməsi” adlı qətnamənin layihəsi müzakirə olunub və səsvermə ilə qəbul edilib. 171 ölkə qətnamənin lehinə səs verib. Sənəddə inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında COVID-19 əleyhinə peyvəndlərin bölgüsündə mövcud olan bərabərsizlikdən ciddi narahatlıq bildirilir və bunun Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin icrasına əngəl törədən başlıca amillərdən olduğu vurğulanır. O cümlədən COVID-19-a qarşı mübarizədə çoxtərəfliliyin, eləcə də beynəlxalq həmrəylik və əməkdaşlığın əhəmiyyətinə xüsusi vurğu edilir. Bu xüsusda bütün dövlətlər, özəl şirkətlər və digər aktorlar COVID-19 əleyhinə peyvəndlərə bərabər, məqbul qiymətə, vaxtında və universal əlçatanlığın təmin edilməsi istiqamətində konkret tədbirlər görməyə çağırılır. Bütün dövlətlər COVID-19 əleyhinə peyvəndlərin ixracı ilə bağlı mövcud olan əsassız maneələri aradan qaldırmağa və peyvəndlərin hazırlanması və səmərəli paylanması sahəsində əməkdaşlığa dəvət olunur. Həmçinin BMT Baş katibinə Baş Assambleyanın növbəti sessiyasına hazırkı qətnamənin icrası ilə bağlı hesabat təqdim etməsi tapşırılır.

Bütün bunların davamı kimi bu il dekabrın 16-da BMT-nin Baş Assambleyasında Azərbaycan tərəfindən Qoşulmama Hərəkatının adından irəli sürülmüş COVID-19 əleyhinə peyvəndlərə bütün ölkələrin bərabər, məqbul qiymətə, vaxtında və universal əlçatanlığının təmin edilməsi ilə bağlı qətnamə qəbul edilib. 179 ölkənin dəstəyi ilə qəbul edilən qətnamənin əleyhinə heç bir ölkə səs verməyib.

“Peyvənd millətçiliyi”nin aradan qaldırılması COVID-19 pandemiyasına qarşı mübarizədə Prezident İlham Əliyevin irəli sürdüyü olduqca mühüm və tarixi qlobal təşəbbüsdür. BMT Baş Assambleyasında qəbul olunan qətnamə isə beynəlxalq ictimaiyyətin cənab İlham Əliyevin bu təşəbbüsünü dəstəklədiyini göstərir. Onu da xatırladaq ki, Azərbaycan hökuməti koronavirusla mübarizədə qlobal həmrəyliyin təcəssümü kimi onlarca ölkəyə humanitar və maliyyə köməkliyi göstərib, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına maliyyə yardımları ayırıb, bir neçə ölkəyə təmənnasız olaraq vaksin göndərib.

Hər zaman vətəndaşların yanında olan lider

Bəşəriyyətin əsas probleminə çevrilmiş COVID-19 pandemiyasının planetimizin gələcək mənzərəsini necə müəyyənləşdirəcəyini aydın proqnozlaşdırmaq isə hələlik çox çətindir. Amma ötən iki ilin reallıqları, proseslər göstərir ki, virusun qarşısının alınması mümkündür. Koronavirusla mübarizədə müsbət nəticələrin əldə olunması isə təkcə hökumətin fəaliyyətindən asılı deyil. Dövlət qurumları bununla bağlı nə qədər birbaşa məsuliyyət daşısalar da, virusla mübarizə həm də hər bir vətəndaşın bilavasitə vəzifəsidir. Əgər bu ilin əvvəlinə qədər virusla mübarizədə əsas təsirli amil karantin qaydalarına əməl etmək idisə, bu gün həm də vətəndaşların peyvənd olunması COVID-19-un yayılmasının qarşısının alınmasında əsas vasitədir. Xüsusilə vurğulamaq istərdim ki, vətəndaşların vaksinasiyası ilk gündən Azərbaycan Prezidentinin xüsusi nəzarətindədir.

Bu ilin yanvarından başlanan vaksinasiya nəticəsində artıq ölkə vətəndaşlarının 60 faizdən artıq bir hissəsi peyvənd olunub. Ölkəmiz hazırda peyvəndlənmənin səviyyəsinə görə qabaqcıl yerlərdə qərar tutub ki, bu da həyata keçirilən düzgün dövlət siyasətindən xəbər verir.

Bütün bunların nəticəsidir ki, Azərbaycanda vəziyyət əksər ölkələrlə müqayisədə olduqca yaxşıdır. Bu gün yoluxma sayında azalma müşahidə edilir. Lakin belə vəziyyət bizi arxayınlaşdıra bilməz. Ayrı-ayrı ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, məhz arxayınlıq son nəticədə ağır fəsadlara yol açır. Xüsusən noyabr ayının sonunda Afrikanın cənubunda COVID 19-un “omikron” adlandırılan yeni növ ştamının aşkarlanması hər kəsi daha məsuliyyətli olmağa çağırır. Artıq “omikron” ştamının “delta” ilə müqayisədə daha sürətli yayıldığı öz təsdiqini tapıb. London İmperial Kollecində aparılan araşdırma “omikron”a yoluxma riskinin “delta” variantı ilə müqayisədə 5,4 dəfə yüksək olduğunu üzə çıxarıb.

Yeddilər qrupu (G7) ölkələrinin səhiyyə nazirləri də “omikron” ştamının sürətli yayılması ilə əlaqədar yaranmış vəziyyəti dünya səhiyyə sistemi üçün ən böyük təhlükə kimi qəbul etməyə çağırıb. Yoluxma hallarının sayının artımından çox narahat olan nazirlər baş verənlərin qlobal səhiyyə üçün ən böyük cari təhlükə kimi qəbul edilməsi ilə bağlı razılığa gəliblər. “Delta” ştamı hazırda dominant variant olaraq qalsa da, “omikron” ştamının 2022-ci ilin ilk iki ayında Avropa qitəsində daha sürətlə yayılacağı gözlənilir. Avropa Xəstəliklərin Qarşısının Alınması və Nəzarəti Mərkəzi bildirir ki, “omikron”un yayılması ilə “delta” ştamına nəzərən ölüm və xəstəxanaya yerləşdirilmə sayının artacağı güman edilir.

Həyata keçirilən qabaqlayıcı tədbirlərin və koronavirusa qarşı düzgün mübarizənin nəticəsində Azərbaycanda hələlik “omikron” qeydə alınmayıb. Bununla belə “omikron” ştamına görə kəskinləşməkdə olan qlobal pandemik vəziyyət COVID-19-la mübarizədə çağırışların aktual qaldığını göstərir. Xüsusən qonşu ölkələr olan İranda, Gürcüstanda yeni ştamın qeydə alınması bizi daha məsuliyyətli olmağa sövq edir. Bu istiqamətdə atılmalı olan əsas addımlar isə karantin tədbirlərinə əməl etməklə yanaşı, peyvənd olunmaqdır. Böyük britaniyalı alimlər koronavirusa qarşı peyvəndin üçüncü dozasının xəstəliyi ağır keçirməyin ən azından 85 faiz qarşısını aldığını açıqlayıblar.

Azərbaycan dövləti COVID-19 infeksiyasının qarşısının alınması üçün əlindən gələni edir. Pandemiya rejiminə son qoyulması Prezident İlham Əliyevin fəaliyyətində ən prioritet məsələlərdən biridir. Cənab Prezidentin bu məsələ ilə bağlı fəaliyyətinə nəzər saldıqda görərik ki, dövlət başçısı koronavirusla mübarizədə ən vacib, ən zəruri bütün addımları atıb. Görünən odur ki, Azərbaycan dövləti koronavirusla uğurlu və qətiyyətli mübarizə aparır və İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə xalqımız bu sınaqdan layiqincə çıxacaq.

Əhliman ƏMİRASLANOV,

Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədri,

Akademik

Azərbaycan.- 2021.-24 dekabr.- S.6.