İlham Əliyevin qətiyyətli enerji siyasətinin böyük uğuru

“Cənub qaz dəhlizi” ilə Azərbaycanın təbii qazı Avropaya çatdırılır

“Cənub qaz dəhlizi” Məşvərət Şurasının VII iclasının tək formatı deyil, həm də gündəliyi əvvəlkilərdən fərqlənirdi. Belə ki, hər il Bakıda toplaşan Məşvərət Şurasının iştirakçıları görülən işləri nəzərdən keçirməklə yanaşı, layihənin tamamlanması istiqamətində qarşıdakı vəzifələri də müzakirə edirdilər.

Lakin VII iclas tamamilə fərqli ovqatda baş tutdu. Bu dəfə müzakirələr artıq tikintisi tam başa çatdırılmış “Cənub qaz dəhlizi” üzrə və eləcə də gələcəkdə enerji dəhlizlərinin daha da şaxələndirilməsi istiqamətində aparıldı.

TAP layihəsinin yekunlaşdırılması tarixi nailiyyətdir

Ötən ilin sonunda Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) layihəsinin yekunlaşdırılması ilə “Cənub qaz dəhlizi”nin inşası tam başa çatdırıldı. Beləliklə, Azərbaycanın “Şahdəniz” yatağından hasil olunan təbii qaz təxminən 3500 kilometr qət edərək dekabrın 31-də Avropaya çatdı. Ona görə də Prezident İlham Əliyev Məşvərət Şurasının VII iclasında çıxışının əvvəlində “Cənub qaz dəhlizi”nin inşasının başa çatdırılması münasibətilə təbriklərini diqqətə çatdırdı, bu enerji dəhlizinin sonuncu seqmenti olan TAP layihəsinin yekunlaşdırılmasını tarixi nailiyyət adlandırdı.

Beləliklə, bəzilərinin vaxtilə mümkünsüz hesab etdiyi 3500 kilometr uzunluğunda bir-birinə bağlanan üç qaz boru xəttinin inşası başa çatdı. Tarixdə ilk dəfə olaraq Azərbaycan qazı Avropadadır. Bununla həm də “Cənub qaz dəhlizi” ilə bağlı strateji məqsədə nail olundu.

Məşvərət Şurasının VII iclasında qeyd olunduğu kimi, cari ildə Azərbaycandan Gürcüstana təxminən 1 milyard kubmetr, Türkiyəyə ən azı 8 milyard kubmetr, Avropaya isə 5 milyard kubmetrdən çox təbii qazın ixrac edilməsi gözlənilir. Növbəti ildə “Cənub qaz dəhlizi”nin əsas seqmentlərindən biri olan TAP vasitəsilə Azərbaycandan İtaliyaya 13 faiz, Yunanıstana 20 faiz, Bolqarıstana isə 33 faiz təbii qaz çatdırılacaq. Həm TANAP-ın, həm də TAP-ın 2023-cü ilə qədər tam buraxılış qabiliyyəti ilə istifadə olunması nəzərdə tutulur.

Siyasi iradənin təcəssümü

“Cənub qaz dəhlizi”nin inşası ilk gündən Prezident İlham Əliyevin siyasi və iqtisadi iradəsinə söykəndi. Azərbaycan Prezidenti Avropa İttifaqının ayrı-ayrı dövlətləri, beynəlxalq maliyyə qurumlarını bu layihənin ətrafında səfərbər etdi. Avropa İttifaqı bununla bağlı ilk gündən Azərbaycanın təşəbbüslərini dəstəklədi, Xəzərdən hasil olunan təbii qazın qədim qitəyə çatdırılması üçün ölkəmizlə əməkdaşlığa həvəslə qoşuldu. Xatırladaq ki, bundan əvvəl Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum neft-qaz boru kəmərlərinin inşası zamanı Azərbaycanın etibarlı tərəfdaş olduğu, qarşıya qoyulan vəzifələri vaxtında yerinə yetirdiyi Avropanın diqqətini çəkmişdi.

2006-cı ilin noyabr ayında Brüsseldə imzalanmış “Azərbaycan Respublikası və Avropa İttifaqı arasında enerji sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu”, 2008-ci ilin noyabr ayında imzalanmış Bakı Bəyannaməsinin müddəaları və 2009-cu ilin may ayında keçirilmiş Praqa Zirvə Görüşünün müvafiq Enerji Bəyannaməsində təsbit olunmuş Azərbaycan-Avropa İttifaqı enerji münasibətlərinin vacibliyi də göstərirdi ki, Aİ təbii qazın Avropaya çatdırılmasında Azərbaycanla əməkdaşlığa həvəslə can atır. Nəhayət, 2011-ci il yanvarın 13-də Bakı şəhərində “Cənub qaz dəhlizi” haqqında Birgə Bəyannamə imzalandı.

“Cənub qaz dəhlizi”nin inşası bir çox mürəkkəb vəzifələrin yerinə yetirilməsini tələb edirdi. Bu baxımdan dəhlizin seqmentləri olan “Şahdəniz” qaz yatağının ikinci mərhələdə işlənilməsi, Cənubi Trans-Anadolu təbii qaz boru kəməri -TANAP-ın çəkilməsi, Azərbaycan və Gürcüstan ərazisi boyunca Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin genişləndirilməsi olduqca möhtəşəm tarixi nailiyyətlər oldu. Enerji dəhlizi üzrə Azərbaycan və Gürcüstanda həyata keçirilən layihələr 2018-ci ilin mayında başa çatdırıldı. TANAP boru kəmərinin birinci fazası isə 2018-ci ilin iyununda istifadəyə verildi. Türkiyəyə ilk qaz həcmlərinin nəqli planlaşdırıldığı kimi həmin il iyunun 30-da başladı. 2019-cu ildə Türkiyənin Ədirnə vilayətinin İpsala qəsəbəsində TANAP Avropaya birləşdi. Əvvəldə qeyd edildiyi kimi, ötən ilin sonunda TAP layihəsinin başa çatdırılması ilə “Cənub qaz dəhlizi” üzrə qarşıya qoyulmuş vəzifələr tam yerinə yetirildi.

Azərbaycan milli və iqtisadi maraqlarını inamla təmin etdi

Dünyada qlobal gündəliyin əsas müzakirə mövzularından biri enerji təhlükəsizliyi məsələsidir. Son onilliklərin reallığı göstərir ki, tək iqtisadi deyil, hətta siyasi məzmunlu konfransların gündəliyində enerji təhlükəsizliyi geniş yer alır. Görünən odur ki, xüsusilə Qərb ölkələri yeni mənbələr hesabına enerji təhlükəsizliklərinin təmin olunmasına ciddi ehtiyac duyurlar. O da məlumdur ki, son onilliklərdə bununla bağlı ayrı-ayrı siyasi-iqtisadi mərkəzlər tərəfindən bir sıra təşəbbüslər irəli sürülüb, layihələr təklif olunub, amma onların, demək olar ki, hamısı elə söz olaraq qalıb.

“Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin reallaşması isə qeyd etdiyimiz kimi, Prezident İlham Əliyevin ortaya qoyduğu siyasi iradə və həyata keçirdiyi uğurlu diplomatiya nəticəsində mümkün oldu. İlham Əliyevin müasir çağırışlara cavab verən siyasi kursu Azərbaycanı regionun lider dövlətinə çevirməklə yanaşı, beynəlxalq aləmdə ölkəmizi etibarlı tərəfdaş kimi tanıdır. Azərbaycan Xəzərdən karbohidrogen ehtiyatların ilk dəfə alternativ marşrutlarla dünya bazarlarına çıxarılmasının təşəbbüskarı və müəllifidir. Ölkəmiz əməkdaşlıq mərkəzi, regionda sülhün və təhlükəsizliyin təmin olunması üçün geosiyasi məkan olaraq qəbul edilir. Regionu əhatə edən qlobal nəqliyyat dəhlizləri məhz Azərbaycandan keçir. Mötəbər siyasi-hərbi danışıqlar üçün məkan olaraq Bakı seçilir.

Beləliklə, “Cənub qaz dəhlizi” layihəsinin tam həyata keçirilməsi Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyində söz sahibinə çevrilməsindən, hər bir məsələdə müstəqil və qətiyyətli mövqeyindən, əməkdaşlıq əlaqələrində etibarlı tərəfdaş olmasından və beynəlxalq birlikdə yüksək nüfuz sahibinə çevrilməsindən irəli gəlir.

Yeddinci iclası keçirilən “Cənub qaz dəhlizi” Məşvərət Şurasının yaradılmasının da təşəbbüskarı Azərbaycandır. Hər iclasda Avropa İttifaqının yüksək rəsmilərinin, ayrı-ayrı dövlətlərin nazirlərinin iştirakı bu enerji layihəsinə olan marağın göstəricisidir. Son iclasda iştirak edən ölkələrin sayının əvvəlkilərdən çox olması, daha dəqiq desək, 18 ölkənin, 19 şirkətin və 5 aparıcı beynəlxalq maliyyə təsisatının iclasa qatılması “Cənub qaz dəhlizi”nə olan böyük beynəlxalq marağın növbəti göstəricisi idi.

Bütövlükdə, “Cənub qaz dəhlizi” Azərbaycan Prezidentinin iradəsi, qətiyyətli enerji siyasətinin nəticəsi kimi tarixə düşdü. Bu layihənin tam gücü ilə işə salınması nəticəsində Azərbaycan özünün milli və iqtisadi maraqlarını inamla təmin etdi. Avropa yeni mənbədən alternativ marşrut üzrə təbii qaz əldə etməklə enerji təhlükəsizliyini daha da gücləndirdi.

Rəşad CƏFƏRLİ

Azərbaycan.-2021.-14 fevral.- S. 1;3.