“Alfa”, “beta”, “qamma” və “delta”...
Dünyanı çənginə
alan qorxulu
koronavirus ştamlarından
yalnız peyvənd sayəsində qurtulmaq mümkündür
Koronavirusun mutasiyaları nəticəsində
son zamanlar meydana çıxan yeni ştamlar bütün dünyanı çənginə
alıb. Xüsusilə,
“narahatlığa səbəb
olan variantlar” kateqoriyasına aid edilən dörd ştamın (“alfa”, “beta”,
“qamma” və “delta”) coğrafiyası getdikcə
böyüyür.
Ümumdünya Səhiyyə
Təşkilatı (ÜST) bu qrupa daxil
olan ştamların dünyada sürətlə
yayılmasından narahatlığını
ifadə edərək
məlumat verib ki, ilk dəfə 2020-ci ilin sentyabr ayında
Böyük Britaniyada
aşkar olunan “alfa” variantı iyulun 28-nə olan məlumata görə, artıq 182 ölkədə
aşkarlanıb. Ötən
ilin avqust ayında Cənubi Afrikada ortaya çıxan “beta” variantı,
hazırda 131 dövlətdə
mövcuddur, sentyabr ayında Braziliyada aşkar edilən “qamma” variantı isə, yeddi gün ərzində coğrafiyasını 78-dən 81 ölkəyə qədər
genişləndirib.
Yüksək yoluxuculuğu ilə fərqlənən koronavirusun
“delta” ştamının yayıldığı
ölkələrin sayı
isə 132-yə çatıb. ÜST-ün
həftəlik epidemioloji
bülletenində məlumat
verilir ki, son bir həftə ərzində dünyada yoluxma hallarının sayı 8 faiz artıb: koronavirusa 4 milyondan çox yoluxma halı aşkar edilib. Eyni zamanda ölüm hallarının sayı 21
faiz artıb, həftə ərzində
69 mindən çox ölüm halı qeydə alınıb.
ÜST-ün məlumatına görə,
pandemiya başlandığından
bəri dünyada koronavirusa 194 milyondan çox yoluxma halı və 4 milyondan çox ölüm halı qeydə alınıb.
Epidemioloji vəziyyətin gərgin olaraq qalması dünyanın normala dönməsinin hələ
də mümkün olmadığını göstərir. Buna görədir ki, bir müddət əvvəl müəyyən
yumşaldılmalara gedən
ölkələr, yoluxmanın
sayının artması
ilə əlaqədar
bu qərarları ləğv edib və yenidən mübarizə tədbirlərini
gücləndirməyə başlayıblar.
“Delta” fərqli simptomlarla özünü büruzə
verir
Mütəxəssislər virusların
davamlı olaraq mutasiya etməsini təbii hal kimi dəyərləndirirlər
və məlumat verirlər ki, yaranan variantların əksəriyyəti ziyansız
sayılsa da, bəziləri daha yoluxucu, daha ölümcül ola bilirlər.
Araşdırmalara əsasən,
koronavirusun yeni ştamı Hindistan variantı olaraq bilinən “delta” variantının,
“alfa” variantından daha sürətli yayıldığı məlum
olub.
İngiltərədə aparılan bir araşdırma isə
“delta” variantının əvvəllər
COVID-19 yoluxmalarında rast
gəlinəndən fərqli
simptomlar göstərə
biləcəyini ortaya
qoyub.
İngiltərədə “Zoe Covid Simptomları” adlı araşdırma aparan professor Tim Spector
“delta” variantına sahib olanlar
arasında daha çox baş, boğaz ağrısı və burun axması
kimi simptomlara daha çox rast gəlindiyini bildirib. O qeyd edib ki, bu ştama
yoluxan gənc xəstələr özlərində
şiddətli soyuqdəymə
hiss edirlər.
Əvvəllər COVID-19 simptomları
İngiltərə Səhiyyə
Xidməti tərəfindən
öskürək, qızdırma,
qoxu və dad itkisi kimi sayılırdısa,
araşdırmalar zamanı
anket formalarını
dolduran minlərlə
COVID-19 xəstəsinin hesabatlarına
görə, bu simptomların indi daha az yayıldığı ortaya
çıxıb: “İnsanlar
bir növ mövsümi soyuqdəymə
keçirdiklərini düşünürlər
və başqaları
ilə əlaqə saxlayırlar. Bu yolla
virusu daha altı nəfərə ötürə bilirlər.
Düşünürük ki, yoluxmaların artmasında bu hal mühüm rol oynayır”, - deyə professor Spektor bildirib.
Koronavirusa qarşı
kütləvi immunitet
qazanılmalıdır
Əksər elm adamlarının birgə qənaəti isə
COVID-19-dan və onun getdikcə ortaya çıxan müxtəlif
qorxulu ştamlarından
qurtuluş yolunun yalnız peyvəndləmə
ilə mümkün olması ilə bağlıdır. Koronavirusun daha geniş
yayılmasının qarşısının
alınması, eləcə
də təsirinin azaldılması istiqamətində
aparılan mübarizədə
vaksinasiyanın mühüm
rolu var. Peyvənd sayəsində dünya əhalisi koronavirusa qarşı kütləvi
immunitet qazandıqdan sonra COVID-19 bəlasından
qurtula bilər.
Azərbaycan da vaksinləri əldə edən və əhalinin kütləvi vaksinasiyasına
başlayan ilk ölkələr
sırasındadır. Ölkəmizdə
yanvar ayının
18-dən tibb işçilərinin
peyvəndlənməsi ilə
start verilən bu proses uğurla davam etdirilir. Artıq 5 milyona yaxın doza peyvənd vurulub və bu peyvəndlər tam təhlükəsizdir.
Respublikamızda COVID-19 xəstəliyinə
qarşı 4 istehsalçının
vaksini tətbiq olunur: SINOVAC (Çin),
AstraZeneca/Vaxzevria (İngiltərə),
Biontech/Pfizer (Almaniya/ABŞ),
Sputnik V (Rusiya).
Son zamanlar
isə bəzi ölkələrin tibbi tövsiyələrində iki
dozadan sonra yeni peyvəndin, eləcə də sağalmış xəstələrin
vaksinasiyasının zəruriliyi
qeyd olunur.
Azərbaycan Səhiyyə
Nazirliyinin məlumatına
əsasən, 2-ci dozadan
6 ay keçdikdən sonra
yüksək risk qrupuna
daxil olanlara (tibb işçiləri, yaşı 60-dan yuxarı
olan şəxslər,
autoimmun xəstəlikləri
olan şəxslər)
3-cü buster-doza (qüvvətləndirici
əlavə peyvəndləmə)
vaksin vurulması məqsədəuyğun hesab
edilir.
3-cü doza şərtdirmi?
Türkiyəli professor-doktor
Osman Müftüoğlu
3-cü doza ilə bağlı məlumat verərək bildirir ki, bir neçə
istisna xaricində vaksinlər üçün
də müəyyən
bir “güvənmə”
müddəti var. Bu müddət
hər vaksin üçün fərqlidir.
Aralığı təyin edən,
peyvənd tərəfindən
təmin edilən hüceyrə və sekretor qoruma, yəni antikor səviyyəsi və T hüceyrə toxunulmazlığıdır.
Əksər peyvəndlər
üçün zamanla
azalmış toxunulmazlıq
səviyyəsini artırmaq
və əvvəlki səviyyəsinə qaytarmaq
üçün “gücləndirici
doza”, “xatırlatma dozası”, yəni bir növ “artırıcı
doza” tələb oluna bilər. Bu doza sayəsində
artan antikor gücü və gücləndirilmiş hüceyrə
immun reaksiyası insanları daha çox qoruyur.
“3-cü doza şərtdirmi” sualına
aydınlıq gətirən
professor söyləyir ki,
mütəxəssislərin də ortaq qənaəti
budur ki, qrip peyvəndi hər mövsüm təkrar edildiyi kimi, ehtimal ki,
ildə bir dəfə koronavirus üçün peyvənd
edilməli və ya 2 dozadan sonra
3-cü doza peyvənd
vurulmalıdır: “İstər
ölü virus peyvəndi,
istərsə də vektor peyvəndi və ya mRNA (BioNTech) peyvəndi olsun, nəticənin əhəmiyyəti yoxdur,
digər peyvəndlərdə
olduğu kimi, zaman keçdikcə
COVID-19 peyvəndi ilə
təmin edilən toxunulmazlıq da azalır. Buna görə
də 3-cü doza vaksin vurdurmağın faydası var.
ABŞ-ın
səhiyyə mütəxəssisi
doktor Entoni Fauci də koronavirusla
bağlı son açıqlamalarının
birində peyvəndin
üçüncü dozasının
lazım olacağını
söyləyib.
Göründüyü kimi, koronavirus dünyanın bir nömrəli problemidir və hər ötən gün yoluxma arealını artıraraq insanların həyatını təhlükəyə
atmaqda davam edir. Amma hazırda bəşəriyyət
koronavirusun yayıldığı
ilk zamanlarda olduğu kimi çarəsiz deyil. COVID-19-a qarşı təsirli silah - peyvəndlər tapılıb. Sadəcə
olaraq, hər kəs vaksinasiya prosesində aktiv iştirak edərək, tezliklə “taclı bəla”nın tərksilah olmasına çalışmalıdır.
Yasəmən
MUSAYEVA,
Azərbaycan.- 2021.- 31 iyul.- S.1, 5.