Azərbaycan-Koreya əməkdaşlığı möhkəm zəminə əsaslanır

Müasir dünyamızda elə ölkələr və xalqlar var ki, onları bir-birilə siyasi, iqtisadi, mədəni əlaqələrlə yanaşı, həm də tarixin dərinliklərinə gedən mənəvi tellər də birləşdirir. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi qazandığı ilk günlərdən sıx münasibətlər qurduğu qardaş ölkələrdən biri də Koreya Respublikasıdır. Digər tərəfdən müasir dünya iqtisadiyyatından, elm tutumlu sahələrdən söhbət düşəndə də ilk olaraq gözlərimiz önündə həm də dünya bazarında mühüm yer tutan Koreya canlanır.

Müstəqilliyinin yeni ildönümünü yeni uğurlarla qeyd edən Koreya Respublikası bu gün nəinki Şərqi Asiya regionunda, eyni zamanda bütün dünyada qabaqcıl ölkələrdən birinə çevrilmişdir. Modern iqtisadiyyat yaratmış bu ölkə elektron texnologiyalar, bilgisayarlar sahəsində üstünlüyünü neçə illərdir ki, qoruyub saxlayır. Koreya Respublikasının ölkəmizdəki fövqəladə və səlahiyyətli səfiri, xalqımızın yaxın dostu, təcrübəli diplomat Kim Tonq Op müsahibələrinin birində qeyd etmişdi ki, Koreyaya səyahət edən hər bir şəxs dünya irsinin 13 obyektinin, dünya mirasının 19 qeyri-maddi mədəni irsinin, UNESCO-nun Yaddaş İrsinə daxil olan 16 sənədli irsin şahidi ola bilər. Bəşər mədəniyyəti xəzinəsinə məgər bundan gözəl töhfə ola bilərmi?

Bu gün Koreya Respublikası dünyanın inkişaf etmiş ən qabaqcıl ölkələri arasında yer tutur. Vaxtilə digər ölkələrdən yardım alan bu ölkə hazırda iqtisadi baxımdan zəif ölkələrə qrantlar ayırır, kreditlər verir, maliyyə yardımları göstərir.

Koreyanın iqtisadi inkişafının təməlində təhsilə olan ali münasibət durur. Təsadüfi deyil ki, dövlət siyasətinin mühüm tərkib hissəsi kimi bu sahəyə ciddi fikir verilir. Bunun məntiqi nəticəsi olaraq bu gün Koreya Respublikası, iqtisadiyyatı ən iti sürətlə inkişaf edən ölkələrdən biridir. “Samsung Electronics” və dövlətin dəstəyi ilə fəaliyyət göstərən digər nəhəng şirkətlər texnologiya sahəsində bir çox yeniliyə və kəşflərə imza atmışlar.

Azərbaycan Respublikasını Koreya ilə həm tarixi, həm də müasir və qarşılıqlı maraqlara əsaslanan faydalı əməkdaşlıq telləri bağlayır. Digər tərəfdən mənəvi telləri də qeyd etmək lazımdır. Belə ki, hər iki xalq Altay qrupuna aid olan dillərdə danışır. Qonaqpərvərlik, böyüklərə sayğı, ailə dəyərləri də bir-birimizə çox doğmadır.

Azərbaycan ilə Koreya arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin martında qurulub. Hər iki ölkə Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və İnam Tədbirləri üzrə Müşavirə çərçivəsində münasibətləri inkişaf etdirirlər. Ötən dövr göstərdi ki, Koreya Cənubi Qafqaz bölgəsində Azərbaycana, onun yeritdiyi daxili və xarici siyasətə böyük əhəmiyyət verir. Təsadüfi deyil ki, bu ölkənin Cənubi Qafqaz regionunda ilk səfirliyi məhz Azərbaycanda açılmışdır.

Azərbaycan və Koreya arasında əlaqələri daha da möhkəmləndirmək üçün hər iki ölkə prezidentlərinin qarşılıqlı səfərləri mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. Hələ 2006-cı ilin mayında Koreya Respublikasının Prezidenti Roh Mu Hyunun Azərbaycana rəsmi səfəri və Prezident İlham Əliyev ilə iki ölkə arasında əməkdaşlıq və qarşılıqlı əlaqələrin prinsipləri haqqında bəyannamə imzalaması münasibətlərin inkişafında yeni səhifə açdı. Bunun ardınca Azərbaycan Prezidenti

İlham Əliyev 2007-ci ilin aprelində ilk rəsmi səfərlə Koreyada oldu. Səfər çərçivəsində həmçinin Prezident İlham Əliyevə xoş məram nümayiş etdirilərək Kyunq He Universitetinin fəxri doktoru adı verildi. Prezident İlham Əliyevin 2012-ci ildə Koreyaya növbəti səfəri də qarşılıqlı əməkdaşlığın güclənməsinə müsbət təsir göstərdi.

Koreya həmişə Azərbaycanın haqq işini beynəlxalq forumlarda birmənalı şəkildə dəstəkləmişdir. O, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü beynəlxalq forumlarda daim müdafiə etmişdir.

İki ölkə parlamentləri arasında əlaqələr də getdikcə yeni məzmun kəsb edir. Bu, özünü beynəlxalq tədbirlər zamanı da büruzə verir. 2021-ci ilin yayında Koreya Respublikasının Milli Assambleyasının sədri Pak Byon Sokun başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti Bakıda səfərdə olmuş və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən qəbul edilmişdir.

İki ölkə arasında iqtisadi-ticarət münasibətləri durmadan inkişaf edir. Azərbaycan tərəfi yüksək keyfiyyətli, rəqabətə davamlı məhsullara böyük maraq göstərdiyinə görə Koreya ilə bu sahədə əməkdaşlığa xüsusi diqqət yetirir. Təsadüfi deyil ki, 2020-ci ildə iki ölkə arasında qarşılıqlı ticarət dövriyyəsinin həcmi 179 milyon dollar olmuşdur. 2020-ci ildə pandemiya şəraitinə baxmayaraq, Azərbaycan ilə Koreya Respublikası arasında ticarət dövriyyəsi 2019-cu illə müqayisədə 10 faiz artıb.

Son illər Azərbaycanın idxal etdiyi Koreya məhsullarının çeşidi çoxalmışdır. Onların sırasına əsasən dərman preparatları, ölçü, nəzarət, tibbi və cərrahiyə alətləri və aparatları, rentgen avadanlıqları, polietilen, propilen, neft-qaz kəmərləri üçün borular, boyanmış, laklanmış və ya plastiklə örtülmüş, eni 600 mm-dən çox olan yastı polad prokatı, məişət cihazları, optik və fotoqrafika, elektrik və elektronika avadanlıqları, radioelektronika, nəqliyyat vasitələri və digər məhsullar daxildir.

Öz növbəsində Azərbaycan tərəfi Koreyaya xam neft, neft emalı məhsulları, kimya məhsulları, əlvan metallar, qara metallar və məhsulları, kənd təsərrüfatı emalı məhsulları, elektrik mühərrikləri ilə təchiz edilmiş digər məişət maşınları, yataq ləvazimatları və sairə ixrac edir.

Hazırda Azərbaycan kənd təsərrüfatı məhsullarını Koraya bazarına çıxarmaq üçün ciddi hazırlıqlar görür. Bununla əlaqədar artıq Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu (AZPROMO) ilə birgə iş başlanıb.

Bu gün Koreya innovasiyaları Bakı şəhərinin idarəetmə sferasında, ali təhsil müəssisələri sistemlərində və əqli mülkiyyətin idarə olunmasında, eləcə də yüksək texnologiyaların tətbiq olunduğu bir sıra digər sahələrdə tətbiq olunur.

Ölkəmizdə yaradılmış əlverişli şərait Koreya şirkətlərinin fəaliyyəti üçün də geniş imkanlar açır. Bunun nəticəsidir ki, hazırda Azərbaycanda 74 Koreya şirkəti fəaliyyət göstərir. Son vaxtlar Azərbaycan ilə Koreya arasında qarşılıqlı maraq doğuran layihələr işlənib həyata keçirilməkdədir. Bakı şəhərində Koreya Ticarətin və İnvestisiyaların Təşviqi Agentliyi (KOTRA) və Koreya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyinin (KOICA) nümayəndəliklərindən əlavə, “SK C&C”, “Heerim”, “Ultra Construction”, “Pyunghwa”, “Samsung Electronics” “Samsung Engineering”, “Daewoo” “Kolon”, “Koreya Torpaq Korporasiyası”, “Ecovise” “Kukdong” və “Halla Construction” kimi Koreya şirkətləri fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda daimi nümayəndəliyi olan KOICA əsasən təhsil, insan resurslarının inkişafı, həmçinin infrastruktur layihələrinə böyük əhəmiyyət verir. Bu günədək Azərbaycanda Koreya şirkətləri iki milyard dollara yaxın məbləğdə layihəni reallaşdırıb və maliyyələşdirib.

Azərbaycanın azad edilmiş ərazilərində infrastrukturun bərpasına dair layihələrdə, xüsusilə də “Yaşıl enerji zolağı” layihəsində iştirak etmək istəyən bir sıra Koreya şirkətləri ölkəmizin Energetika Nazirliyinə müraciət ediblər. Bu məsələyə ciddi əhəmiyyət verən səfir Kim Tonq Op 2021-ci ilin iyul ayının əvvəlində Şuşaya səfər etmişdir. Nəticədə Azərbaycan ilə Koreya arasında azad edilmiş ərazilərdə şirkətlərin iştirakı ilə bağlı bir sıra razılaşmalar əldə olunmuşdur.

İki ölkə arasında kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq genişləndirilir. Ölkəmizin tədarük və təchizat sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi sahəsində Koreya təcrübəsinin öyrənilməsi və tətbiqi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çünki Koreyanın aqrar sahədə zəngin təcrübəsindən bəhrələnmək müsbət nəticələr verə bilər.

Koreyanın “Farmconnect” şirkəti Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin nəzdindəki Tərəvəzçilik Elmi Tədqiqat İnstutu ilə “Smart Farming” (“ağıllı əkinçilik”) texnologiyasının tətbiqi sahəsində əməkdaşlığa dair 2021-ci ilin iyulunda anlaşma imzalayıb. Anlaşmaya əsasən, Koreya tərəfi suni intellekt (Aİ) vasitəsi ilə məlumatların təhlili və məhsuldarlığın artırılması sahəsində Koreya texnologiyaları və təcrübələrinin ötürülməsini həyata keçirəcəkdir.

Son illər hər iki ölkədə biznes forumlarının keçirilməsi səmərəli xarakter almışdır. Adətən forumların işində hər iki ölkədən qida sənayesi, kimya, toxuculuq, kosmetik məhsullar və digər sahələrdə fəaliyyət göstərən onlarca sahibkar iştirak edir. Bütün bunlar Koreya tərəfinin Azərbaycan ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsində maraqlı olduğunu göstərir.

Mədəniyyətin müxtəlif sahələrində əlaqələr getdikcə inkişaf edir. Pandemiya turizmə ciddi zərbə vursa da, bu sahə perspektivli hesab olunur. İki ölkə arasında mədəniyyət və incəsənət sahəsində əlaqələr də inkişaf edir. Koreya mədəniyyəti, dili və musiqisinin Azərbaycanda tanıdılıması məqsədilə Koreya Respublikasının Azərbaycandakı səfirliyinin dəstəyi və səyləri ilə hər il milli və müasir musiqi konsertləri, K-pop yarışları, kino festivallar, nitq və bilik müsabiqələri, taekvondo yarışları təşkil edilir. Mütəmadi olaraq Azərbaycan telekanallarında Koreya filmləri, animasiyaları və musiqiləri yayımlanır.

Təhsil sahəsində əlaqələr durmadan güclənir. Dünyada ən çox mütaliə edənlərin koreyalı gənclər olduğunu düşünəndə bu ölkədə elmə, təhsilə marağın həm əhali arasında, həm də dövlət siyasətində böyük olduğunu görmək olar. 1994-cü ildən bəri Azərbaycan Dillər Universitetində Koreya dili tədris edilir, 2011-ci ildən isə Naxçıvan Dövlət Universitetində Koreya Mərkəzi fəaliyyət göstərir.

Bakı Dövlət Universitetinin bu sahədə fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Belə ki, Şərqşünaslıq fakültəsində koreyaşünaslıq ixtisası hələ 2007-ci ildən fəaliyyət göstərir və artıq bu ixtisas üzrə 70-dən çox məzun var. Burada tədris yerli müəllimlərlə yanaşı, koreyalı mütəxəssislər tərəfindən də aparılır. Əlavə edək ki, BDU Koreyanın bir neçə ali təhsil müəssisəsi ilə anlaşma memorandumu imzalayıb, Koreyanın Azərbaycandakı səfirliyinin dəstəyi ilə universitetdə Koreya dili, natiqlik, yaradıcılıq müsabiqəsi, pop musiqi festivalı keçirilib, Koreya dili və mədəniyyətini təbliğ edən, Qafqaz regionunda ilk dəfə olaraq 2018-ci ildə əsası qoyulan Koreya Fondu, Bakı Dövlət Universitetində Sejong Hagdang məktəbi fəaliyyət göstərir. Müntəzəm olaraq azərbaycanlı tələbələrə Koreya səfirliyi tərəfindən sertifikatlar təqdim edilir.

Azərbaycanda 2 universitetdə (BDU və ADU) ixtisas olaraq, 3 universitetdə isə xarici dil olaraq Koreya dili tədris olunur. Koreyanın Seconq İnstitutu da iki universitetdə (BDU və BMU) dil kursu olaraq fəaliyyət göstərməkdədir. Həmçinin Azərbaycan universitetlərinin Koreya universitetləri ilə tələbə mübadilə proqramları, BMU-nun isə İnha Universiteti ilə ikili diplom proqramı mövcuddur. Sənaye və İnnovasiyalar üzrə Bakı Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzi Koreya hökumətinin texniki dəstəyi ilə Koreya tədris planına əsasən qurulmuşdur.

Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, Azərbaycan və Koreya dövlətlərini həyatın bütün sahələrində bir-birinə bağlayan dostluq tellərinin kökündə hər iki xalqın mənəvi tellərlə sıx bağlı olması ilə yanaşı, indiki dövrdə iqtisadi tərəqqi səyləri də durur. Hər iki qardaş ölkənin və xalqın malik olduğu maddi və mənəvi potensiallardan maksimum istifadə edilməsi isə yaxın gələcəkdə qarşılıqlı münasibətlərin daha da yüksəlməsinə möhkəm zəmin yaradacaq.

Gələn il Azərbaycan ilə Koreya arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasının 30 ili tamam olur. Möhkəm əminliklə qeyd etmək olar ki, bu otuz illik münasibətlər tarixi digər ölkələrlə qarşılıqlı əlaqələr üçün də nümunə olacaqdır.

Atamoğlan MƏMMƏDLİ,

BDU-nun dosenti

Azərbaycan.-2021.- 3 oktyabr.- S.6.