Şuşa - qalibiyyətin rəmzi

Vətən müharibəsindəki tarixi zəfərimizdən sonra Şuşa bizim üçün qalibiyyətin rəmzidir. Azərbaycan xalqı 2022-ci ilə də qələbə ovqatı ilə başladı. Prezident bu ili “Şuşa ili” elan etməklə bütün dünya azərbaycanlılarına uğurlu bir müjdə verdi. Əgər bu gözəl məkanın azadlığı haqq savaşımızdakı Qələbənin xoş sorağı idisə, “Şuşa ili” də azad yurdlarımızda başlanmış bərpa-quruculuq tədbirlərinin təntənəsidir.

Qarabağın intibahı

Qarabağın tacı olan Şuşa həm də azad torpaqlarımızın dirçəlişinin simvoluna çevrildi. 270 il əvvəl Pənahəli xan tərəfindən Şuşanın təməli qoyuldu və bura qədim mədəniyyət mərkəzi kimi Azərbaycanın və bütün Cənubi Qafqazın həyatında çox mühüm rol oynadı. Bu illərdə şəhər çox böyük inkişaf yolu keçdi.

Bənzərsiz tarixi görkəmini və formalaşdırdığı özünəməxsus mühiti həmişə qoruyub saxlayan bu cənnət məkan yetirdiyi böyük şəxsiyyətləri ilə ədəbi, mədəni, elmi və ictimai fikir salnaməmizə əlamətdar səhifələr yazdı. Şuşa Üzeyir bəy Hacıbəyli, M.Nəvvab, Əhməd bəy Ağaoğlu, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Xan Şuşinski, Bülbül kimi böyük şəxsiyyətləri yetirib formalaşdırdı. Bu ilin “Şuşa ili” adlandırılması həm də görkəmli şəxsiyyətlərimizin irsinə verilən böyük dəyərdir.

Şuşa şəhərinin ötən əsrin 70-ci illərində sürətli inkişafı Ümummilli Lider Heydər Əliyevin adı ilə sıx bağlıdır. Şəhərin quruculuğuna dair xüsusi qərarlar məhz Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə qəbul edilmişdir. Elm, təhsil, mədəniyyət xadimlərimizin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi istiqamətində mühüm addımlar atılmışdır. “Şuşa ili” həm də Heydər Əliyevin milli dövlətçilik kursuna sədaqətinin ifadəsidir.

Şuşa zəfərindən dərhal sonra şəhərdə infrastrukturun qurulmasına başlanıldı. Tarix və mədəniyyət abidələrinin bərpası yönündə işlər görüldü və bu proses davam etdirilməkdədir.

Şuşa Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilmişdi. Bu gün şəhərin əsl tarixi simasının bərpası yönündə nəhəng layihələr reallaşdırılır. Qısa müddətdə Şuşanın baş planı hazırlandı. Böyük şairimiz Molla Pənah Vaqifin büstü və muzey-məqbərə kompleksi öz ilkin görkəmində bərpa edildi. Bülbülün ev-muzeyinin və Üzeyir bəy Hacıbəylinin heykəlinin açılışları oldu. Buradakı tarixi, dini və memarlıq incilərinin bərpası prosesi sürətlə davam etdirilir. Cıdır düzündə “Xarıbülbül” musiqi festivalının və Vaqifin möhtəşəm məqbərəsi önündə Vaqif Poeziya Günlərinin təşkili ənənəsinin bərpası Şuşanın işğaldan bir neçə il əvvəlki xoş, firavan günlərinin qayıdışı deməkdir. Yaddaşımızda bir çox milli dəyərlərimizi rəmzləşdirən Şuşa həm də milli birliyimizin, həmrəyliyimizin, azərbaycanlı olmaq qürurumuzun, Vətənə sevgimizin nümunəsi kimi əbədiləşdi. Azərbaycanın hər yerindən, dünyanın azərbaycanlılar yaşayan bütün məkanlarından ülviyyət şəhərinə doğru hamar, cənnətə aparan yollar başlanır.

Bütün bunlar sonsuz sevinc, fərəh hissi doğurur. 2020-ci ilin mayında Prezident İlham Əliyevin Şuşa şəhərini Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan etməsi bu gözəl diyarın mədəni və tarixi mirasına diqqət və qayğının parlaq təcəssümü oldu. Ötən il dövlət rəhbərimizin Şuşaya yeddi dəfə səfər etməsi də cənab İlham Əliyevin burada görülən işlərə diqqətindən irəli gəlir. Ölkə rəhbərinin Şuşaya hər gəlişi böyük layihələrin icrası, açılışlar, təməlqoyma mərasimləri, tunellərin, avtomobil və dəmir yollarının, elektrik yarımstansiyalarının istifadəsi ilə yekunlaşır.

2021-ci il noyabrın 7-də Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Şuşa şəhərinə səfər edərkən “Zəfər yolu”nun açılışında iştirak ediblər, Daşaltı məscidinin, Şuşa Radio-Televiziya Yayım Stansiyasının, Şuşa Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının təməlini qoyublar. Aşağı Gövhər ağa məscidində, Mehmandarovların malikanə kompleksində aparılan işlərlə tanış olublar. İyunun 15-də Azərbaycan ilə Türkiyə arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Şuşa Bəyənnaməsi imzalanıb. Azərbaycanın tanınmış şəxsiyyətləri - xan qızı Natəvanın, Bülbülün və Üzeyir bəy Hacıbəylinin heykəlləri ziyarət edilib, Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri Şuşada “Xan qızı” bulağında olublar. Və möhtəşəm bir tədbir - Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı ilə “Musiqi irsi və Qarabağ atları Cıdır düzündə” adlı kompozisiya təqdim edilib. May ayında “Xarıbülbül” müsiqi festivalı keçirilib. “Şüşa” yarımstansiyasının açılışı olub. May ayında “Xarıbülbül”, avqustda “Qarabağ” hotelləri istifadəyə verilib. Bundan başqa, yeni məscidin, 1 saylı ümumtəhsil məktəbinin təməli qoyulub, xan qızı Natəvanın sarayına baxış keçirilib.

Qarabağın intibahı tarixin əvvəlki dövrlərində olduğu kimi, yenə də Şuşadan başlanır. Şuşa şəhəri müasir dövrümüzdə olduğu kimi, əsrlər əvvəl də Azərbaycanın dövlətçilik tarixində, xalqımızın azadlıq mübarizəsində mühüm rol oynayıb. “Şuşa ili” bu tarixə nəzər salmaq, öyrənmək, onu dünyaya tanıtmaq üçün gözəl bir imkan olacaq.

Sənət inciləri

Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva ötən il avqustun 30-da Şuşada keçirilən Vaqif Poeziya Günləri çərçivəsində Heydər Əliyev Fondu tərəfindən təşkil edilən “Qarabağ Azərbaycan mədəniyyətinin incisidir” və “Yenidən doğma diyarda. Qarabağın sənət inciləri” sərgiləri ilə tanış olublar. Məlumdur ki, Qarabağ Azərbaycan incəsənətinin və mədəniyyətinin mərkəzi kimi qədim tarixə malikdir. İşğal dövründə talan edilən muzeylərdə Azərbaycana məxsus qiymətli tarix və mədəniyyət nümunələri, dünyada məşhur Azərbaycan xalçaları və Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətlərinin xatirə əşyaları, həmçinin digər dəyərli eksponatlar olub. Məhv edilən həmin xəzinələr təkcə Azərbaycanın deyil, həm də bütün dünya mədəniyyətinin nümunələri idi.

Bu sərgilərdə nümayiş olunan rəsm və heykəltaraşlıq nümunələri ziyarətçiləri sevincli və kədərli, real və fantastik, açıq və gizli, rəngarəng və monoxrom dünyaya səyahətə aparır. Sərgidə nümayiş etdirilən əsərlərdə əsas mövzu Qarabağdır. Azərbaycanın tarixi diyarı olan Qarabağ uzun illər ərzində özünəməxsus mühiti ilə fərqli nəsillərdən və cərəyanlardan olan rəssamların və heykəltaraşların dünyagörüşünə böyük təsir edib.

Şuşada açılan sərgidə Böyükağa Mirzəzadə, Toğrul Nərimanbəyov, Maral Rəhmanzadə, Nadir Abdurrəhmanov, Mikayıl Abdullayev, Ucal Haqverdiyev, Müseyib Əmirov və Azərbaycanın digər görkəmli rəssamlarının əsərləri yer alıb. Burada Qarabağın mənzərələri, ədibləri, xalçası, atı, muğamı, Vətən müharibəsində qələbə mövzuları geniş əksini tapıb. Altmışdan çox əsərin nümayiş olunduğu sərgidə Xalq rəssamı Altay Hacıyevin “Məclisi-üns”, Xalq rəssamı Səttar Bəhlulzadənin “Yuxarı Daşaltı”, Əməkdar rəssam İnna Kostinanın “Qarabağın zənginliyi”, Leyla Əliyevanın “Xarıbülbül” əsərləri, Faiq Hacıyevin “Qarabağ atı”, Orxan Nəbizadənin “Qarabağ gözəli” kimi heykəltəraşlıq nümunələri və digər əsərlər nümayiş olunub.

Şuşadakı Xalçaçılıq Qalereyasında “Yenidən doğma diyarda. Qarabağın sənət inciləri” sərgisi də tamaşaçılar tərəfindən böyük maraqla qarşılanıb. Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin təqdim etdiyi baxışda xovlu və xovsuz xalçalar, xalça məmulatları, milli tikmə və geyim dəstləri, bədii metal nümunələri nümayiş olunur. Sərgidə həmçinin Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin kolleksiyasına daxil olan xalça nümunələri də yer alıb.

Yenidən öz doğma diyarında nümayiş etdirilən bu eksponatların əksəriyyəti Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin Şuşa filialından Bakıya gətirilib. Sərgidə əsrlər boyu çox yüksək dəyərləndirilən, xarici muzey və şəxsi kolleksiyaların nadir inciləri sırasına daxil olan Qarabağ xalçalarının müxtəlif bölgələrə aid nümunələrini görmək mümkündür. Buraya maldarlıqla məşğul olan əhalinin həyat tərzini əks etdirən damğa naxışlı, həm də şəhər mədəniyyətini özündə ehtiva edən, peşəkar emalatxanalarda toxunan nəbati naxışlı və süjetli xalçalar - “Vərni”, “Zili”, “Çələbi”, “Ləmpə”, “Malıbəyli”, “Qasımuşağı”, “Əyan məclisi” və digərləri aiddir. İri ölçüsü, mükəmməl kompozisiya quruluşu və əlvan koloriti ilə “Ləmpə” dəst xalı-gəbəsi xüsusi maraq doğuran eksponatlardandır. Beləliklə, “Yenidən doğma diyarda. Qarabağın sənət inciləri” sərgisi qədim torpağın ruhunu, əsrlərlə burada yaşayıb-yaradan insanların həyat və məişətini, estetik zövqünü, sənətkarların bədii dünyagörüşünü duymağa, həmin tarixi dövrlərə səyahət etməyə imkan yaradır.

Heydər Əliyev Fondu tərəfindən Vaqif Poeziya Günləri çərçivəsində Şuşada “Yaddaş. Fotoqrafik tarix” sərgisi də təşkil edilib. Fotosərgi Azərbaycanın qədim tarixini, zəngin mədəniyyətini, gözəl təbiətini, ənənələrini təcəssüm etdirirdi. Ziyarətçilərə həmçinin işğaldan azad olunmuş rayon və şəhərlərdə ermənilərin törətdiyi vəhşiliklərə, dağıntılara dair fotolar da təqdim edilir.

Bu gün xalqımız öz adını, tarixdəki yerini, ucalığını hansısa sözlərlə deyil, real əməlləri ilə ifadə edir. Həyatın mənasını qurub-yaratmaqda, dünyanı gözəlləşdirməkdə, insanlığa fayda verməkdə görür.

İradə ƏLİYEVA,

Azərbaycan.-2022.- 4 fevral.- S.6.