Göz yaşı içində gülüş

Cəfər Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Teatrı- 140

Fəaliyyətə başladığı gündən İrəvan Dövlət Azərbaycan Teatrı xalqımızla birlikdə ermənilərin başımıza gətirdiyi müsibətləri yaşamaq məcburiyyətində qalıb... Bu teatrın əməkdaşları həmişə göz yaşı içində gülüblər... Faciələri hazırladıqları tamaşalarda, oynadıqları obrazlarda yox, başlarına gətirilən gerçək müsibətlərdə görüblər... Talelərinə qaçqın, köçkün ömrü də düşüb...

Küçədən keçən ortayaşlı bir nəfərdən Cəfər Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Teatrının ünvanını soruşuram. Əli ilə qarşı tərəfdəki ikimərtəbəli həyət evinin birinci mərtəbəsini göstərərək: "Teatrın binası təmir edilir. Burada bir otaq kirayə ediblər. Orada olacaqlar" - deyir. İkimərtəbəli həyət evinin küçəyə açıq olan qapısından birbaşa alçaq tavanlı qaranlıq bir otağa keçirəm. Otaqda xeyli adam var idi. Buradakılar öz aləmlərində idilər. Qızğın müzakirə gedirdi... Girəcəkdə, qapının ağzında kompüterdə işləyən xanıma İrəvan Teatrını axtardığımı bildirirəm. "Düz gəlmisiniz, buradır", - deyir. Otaqda baş tərəfdə oturmuş bir nəfər yad səs eşidən kimi tez ayağa qalxıb, məni köhnə tanışları kimi qarşılayır, mehribancasına yer göstərir. Teatrın direktoru İftixar Piriyev dərhal da söhbətə keçir:

- Çox vaxtında gəlmisiniz. Bu gün bizim üçün əsl bayramdır. Ölkə Prezidenti İlham Əliyev teatrımızın 140 illiyi ilə bağlı sərəncam verib. Həmin şad xəbəri eşidən aktyorlarımız da bu səbəbdən bir yerə cəmləşiblər.

Bu balaca otaqda kimlər yox idi?.. Teatrın qocaman aktrisası, hələ teatr İrəvanda fəaliyyət göstərərkən orada çalışan Səmayə İsmayılova, Əməkdar artistlər Esmiralda Şahbazova, Xatirə Süleymanova, aktyorlar Məhərrəm Musayev, Elnarə Heybətova, Sevinc Hüseynova, Natiq Həziyev, Müdvər Nemətova, Niyaməddin Səfərəliyev, Əmrulla Nurullayev...

C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrı 1882-ci il aprelin 2-də irəvanlı müəllif M.İsmayılın "Tamahkarlıq düşmən qazanar" adlı vodevili əsasında hazırlanmış tamaşanın təqdimatı ilə peşəkar fəaliyyətə başlayıb. Tamaşa gimnaziyada oxuyan kasıb tələbələrə maddi dəstək məqsədilə hazırlanmışdı. İlk tamaşanın təsiri İrəvan mədəni mühitinin inkişafında, sonralar bütövlükdə Qərbi Azərbaycanın ziyalılar nəslinin yetişməsində və formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.

İrəvan Teatrının səhnəsi Azərbaycanın ən görkəmli teatr xadimləri, mütəfəkkirləri, ədibləri üçün geniş yaradıcılıq meydanı olmuşdur. Onlar xalqımızın maariflənməsi, savadlanması üçün bu səhnənin imkanlarından yetərincə bəhrələnə bilmiş, eyni zamanda öz yaradıcılıq imkanlarını da bu teatrın səhnəsində nümayiş etdirmişlər. Azərbaycan teatr sənətinin inkişafına əvəzsiz töhfələr vermiş qüdrətli sənətkarlar Əli Zeynalov, Ətayə Əliyeva, İsmayıl Dağıstanlı, Kamil Qubuşov, Kazım Ziya, Rza Əfqanlı, Məmmədsadıq Nuriyev, Həsən Mirzəyev, Yusif Yulduz aktyorluq həyatına İrəvan Teatrında başlamışlar.

İftixar Piriyev qeyd edir ki, İrəvan Azərbaycan Teatrının yarandığı gündən çox zəngin repertuarı olub. Həmişə öz səhnəsində dünya dramaturgiyasının incilərinə yer ayırıb. Teatr səhnəsində N.Kamalın "Vətən, yaxud Silistrə" (1908), J.B.Molyerin "Zorən təbib" (1909), H.Heynenin "Əlmənsur" (1913), R.Z. Lətifbəyovun "Köhnə Türkiyə" (1913), A.Qlebovun "İnqa" (1929), Y.O.Nilin "Çinar altında məhəbbət" (1931), A.Korneyçukun "Polad qartal" (1936), A.Puşkinin "Xəsis cəngavər" (1937), B.Lavrenyovun "Hücum" (1937), U.Şekspirin "Otello" (1938), Ş.Saminin "Dəmirçi Gavə" (1939), G.Mdivaninin "Vətən namusu" (1939) və sair əsərlər tamaşaya qoyulub. Yarandığı gündən indiyədək İrəvan Teatrının səhnəsində 400 tamaşa oynanılıb. Xalqımızın başına gələn bəlaları bu sənət məbədi də yaşamaq məcburiyyətində qalıb. 1989-cu ildə Qərbi Azərbaycandan, öz doğma dədə-baba torpaqlarından didərgin salınan soydaşlarımızla birgə deportasiya olunan İrəvan Azərbaycan Teatrına 1994-cü ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin qayğısı sayəsində xüsusi dövlət statusu verilib. Teatrın direktoru onu da xüsusi vurğuladı ki, bu illərdə göstərilən etimadı doğrultmaq üçün daha məhsuldar işləyiblər: "2000-ci ildən bu günədək teatrımızın səhnəsində 100 tamaşaya səhnə həyatı verilib. Azərbaycanın əksər rayonunda olub, əsgərlərimiz qarşısında çıxışlar etmişik. Eyni zamanda Gürcüstanda, Türkiyədə, Dağıstanda qastrollarda olmuşuq. Repertuarımızdakı tamaşalarla xalqımızın mədəniyyətini, tarixini təbliğ etməyə, erməni vandallarının başımıza gətirdikləri müsibətləri göstərməyə çalışmışıq.

Bu illərdə teatrın repertuarında tarixi, vətənpərvərlik, qəhrəmanlıq ruhlu mövzuların daha çox yer almasına çalışmışıq. Aqşin Babayevin "Xilaskar", Hidayətin "İrəvanda xal qalmadı", "Burdan min atlı keçdi", Xalid Hüseynin "Min möhtəşəm günəş", İftixarın "Soyqırımı tarixinin dastanı", "Qanlı qızıl toy", "Qurtuluş dastanı", Sabir Şahtaxtlının "Ölüm həsrəti", S.Elsevərin "Ürəyində arzu tut" tamaşaları tarixi həqiqətləri əks etdirən səhnə əsərləridir. 140 illiyimizin teatr mövsümünü Hidayətin "Buradan min atlı keçdi" əsəri ilə yekunlaşdırdıq. Bu əsəri teatrımızın vizit kartı da adlandırmaq olar. Əsər ardıcıl olaraq 10 dəfə anşlaq səhnə həyatı yaşadı. Qürurverici tamaşalarımız olurdu".

İftixar Piriyev teatra olan dövlət qayğısından danışarkən qeyd etdi ki, onlar Binəqədi rayonu ərazisində yerləşən böyük bir Mədəniyyət Sarayı ilə təmin edilərək, onun yüksək səviyyədə təmirinə sərəncam verilib: "Dövlətin davamlı diqqət və qayğısı bizə yaradıcılıq stimulu verir. Göstərilən diqqətə görə Prezident İlham Əliyevə dərin minnətdarlığımızı bildiririk".

Ömrünü İrəvan Teatrının səhnəsində yaşamış aktrisa Səmayə İsmayılovanı xatirələr keçmişə aparır:

- Həyatımı İrəvan Teatrında keçirmişəm desəm, yanılmaram. Xalqımızın başına gələn bəlaları teatrımız da yaşamaq məcburiyyətində qalıb. Vaxtilə başqa millət arasında fəaliyyət göstərən İrəvan Azərbaycan Teatrı həmişə xalqımızın yüksək mənəvi keyfiyyətlərini, qəhrəmanlıq ənənələrini yaşatmağa çalışdı. Ermənilər normal fəaliyyətimizə imkan verməsələr də, teatr öz yaradıcılıq əzmini heç vaxt itirmədi. Əksinə, bütün çətinliklərə sinə gərərək, daha böyük həvəslə əsl sənət nümunələri yaratdı. Səhnəmizdə hazırlanan bütün tamaşalar həmişə diqqət mərkəzində olub. Hətta erməni müəllifləri hər zaman öz əsərlərinin İrəvan Azərbaycan Teatrının səhnəsində yer almasını arzu edir, buna cani-dildən çalışır və hər bir tamaşanın uğurunu məhz bu kollektivin sənət qüdrətinin hökmü ilə ərsəyə gəldiyini etiraf edirdilər. Amma öz məkrli niyyətlərini də həyata keçirməkdən çəkinmirdilər. Pislik namərdə qaldı. Biz varıq, yaşayırıq və fəaliyyət göstəririk.

Cəfər Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Teatrı yeni mövsümə hazırlaşır. Şekspirin "Kral Lir" əsəri üzərində məşqlər gedir. Teatr yeni mövsümə təmir olunmuş gözəl bir binada başlayacaq. Hələliksə, 140 yaşlı teatrın fədakar kollektivi qaranlıq otaqda yanan işıq kimi mədəni həyatımıza nur çiləyir.

Elşən QƏNİYEV,

Azərbaycan.-2022.- 27 iyul.- S.7.