Bədii əsər, təbii oyun və peşəkarların səhnəsi

 

Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrının kollektivi “köhnə” tamaşalara yeni həyat bəxş edir

 

Mədəniyyət və incəsənət tariximizi vərəqləsək, aydın olar ki, XIX əsrin sonu, iyirminci yüzilliyin əvvəllərində teatrın ən çox fəaliyyət göstərdiyi mərkəzlərdən biri Şuşa idi. 1938-ci ilin fevral ayında Şuşa Dövlət KolxozSovxoz Teatrı yaradılıb. 1943-cü ildə kollektivin adı dəyişidirilib: Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrı olubona dahi bəstəkar Üzeyir bəy Hacıbəylinin adı verilib. Teatrda dram komediyalarla yanaşı, opera operettalar da oynanılıb.

Təəssüf ki, teatr 1949-cu ilin əvvəllərində müəyyən səbəblərdən fəaliyyətini dayandırmağa məcbur olub. Lakin şuşalı həvəskarlar dram dərnəyində, daha sonralar Xalq teatrında səhnə fəaliyyətlərini davam etdiriblər.

Hələ 1848-ci ildə Şuşada iki böyük tamaşa: mərkəzi-teatr sirk mövcud idi.

Azərbaycan səhnə sənətinə Yusif bəy Məlikhaqnəzərov, Ə.Haqverdiyev, Z.Hacıbəyov, S.S.Axundov, Ü.Hacıbəyov, F.Köçərli, B.Bədəlbəyov, S.Vəlibəyov, Cabbar Qaryağdıoğlu, Haşım bəy Vəzirov kimi dramaturq, bəstəkar, aktyor təşkilatçılar bəxş etmiş Şuşa teatrı diqqəti daim cəlb edib.

1871-ci ildə Şuşadakı köhnə klub binası yenidən təmir edilərək istifadəyə verilib burada yerli həvəskarlar tamaşalar göstərməyə başlayıblar.

Xatirələrə əsasən demək olar ki, 1890-cı il aprel ayının 22-də Şuşa Realnı Məktəbində keçirilmiş musiqi səhərciyi güclü təsirə malik olub.

1891-ci ildə Şuşada bəyzadə İ.Xandəmirov yeni teatr binası inşa etdirib. 1880-1900-cü illər arasında Şuşada yerli ziyalıların, xaricdə təhsil alan tələbələrin, müəllim şagirdlərin iştirakı ilə M.F.AxundzadəninMüsyö Jordan Dərviş Məstəli-şah”, “Lənkəran xanının vəziri”, “Xırs quldurbasan”, Ə.HaqverdiyevinDağılan tifaq”, N.VəzirovunDaldan atılan daş topuğa dəyər”, “Ev tərbiyəsinin bir şəkli”, R.ƏfəndiyevinSaqqalın kəraməti”, H.VəzirovunQocalıqda yorğalıq s. əsərlər tamaşaya qoyulub.

Şuşada ilk dəfə opera səpkisindəMəcnun Leylinin qəbri üstündəsəhnəciyi göstərilib. Cabbar Qaryağdıoğlu Məcnun rolunu oynayıb, gələcəyin dahi bəstəkarı Üzeyir bəy Hacıbəyli isə bu tamaşada xorda oxuyub.

1894-cü ilin yay aylarında xeyriyyə məqsədilə bir-birinin ardınca üç əsərin - “Hacı Qara”, “Müsyo Jordan Dərviş Məstəli şah”, “Xırs quldurbasantamaşalarında oynayan Şuşanın gənc müəllimlərindən ibarət həvəskar artistləri Haşım bəy VəzirovunEvlənmək su içmək deyilpyesinin tamaşasını göstərib, əldə etdikləri 500 manat gəliri sənət məktəbinə veriblər.

Dağılan tifaqfaciəsinin Şuşadakı ilk tamaşasının ilk iştirakçılarından biri olan bəstəkar Zülfüqar Hacıbəyov danışırmış ki, Ə.Haqverdiyevə ŞuşadaŞəbehkərdanadı qoymuşdular. İlk Şərq konserti Şuşada Ə.Haqverdiyevin rəhbərliyi ilə 1896-cı ilin yayında təşkil olunub.

Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrının direktoru Əməkdar artist Yadigar Muradov mətbuata açıqlamasında bildirir ki, Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrının fəaliyyəti Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 11 may 1990-cı il tarixli qərarı ilə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən bərpa edilib. 1992-ci il mayın 8-də Şuşanın Ermənistan tərəfindən işğalı ilə əlaqədar teatr Bakıya köçməyə məcbur olub. Kollektiv 1992-2005-ci illər ərzində Gənc Tamaşaçılar Teatrının binasında məskunlaşıb. Sonralar paytaxtdakıSavalankinoteatrının binasına köçürülüb. Bakıda ilk tamaşası 13 fevral 1993-cü ildə keçirilib ki, bu da Üzeyir bəy HacıbəylininArşın mal alanmusiqili əsəri olub.

Yarandığı ilk gündən teatr öz repertuarını dünya dramaturgiyasının ən yaxşı nümunələri ilə yanaşı, klassik müasir Azərbaycan ədəbiyyatı ilə zənginləşdirib. Burada hazırlanan bir çox maraqlı tamaşa ilə kollektiv teatrsevərlərin dərin rəğbətini qazanıb. Əvvəllər “Mono tamaşalar”, “Eksperimental tamaşalar”, “Milli klassika teatr”, 2000-ci ildəFestivallar festivalırespublika teatr festivallarının iştirakçısı olub, 2002-ci ildə Üzeyir bəy HacıbəylininƏyri oturaq, düz danışaqtamaşasına görəQızıl dərvişmükafatına layiq görülüb.

2021-ci ilin oktyabr ayının 9-da özünün 148-ci teatr mövsümünə start verən bu sənət ocağı uşaqlar üçün həmin gün X.ƏlibəylininDovşanın ad günütamaşasının premyerası, A.MəmmədovunDəli Domrulilə sevimli tamaşaçıların görüşünə gəlib. Həmçinin M.F.AxundzadəninSərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran”, “Müsyö Jordan Dərviş Məstəli şah”, C.MəmmədquluzadəninAnamın kitabıda növbəti dəfə tamaşaçıların dərin rəğbətini qazanıb. Göstərilən tamaşaların sırasında C.CabbarlınınSolğun çiçəklər”, A.ŞaiqinDanışan gəlincik”, Ağəddin BabayevinNağıllar aləmində”, Şərq nağılları əsasında hazırlanmışƏlibaba qırx quldurda olub.

Teatrın baş rejissoru Əməkdar artist Loğman Kərimov bildirir ki, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin əziz xatirəsinə ithaf olunmuş, Zəlimxan YaqubunBöyük ömrün dastanıədəbi-bədii kompozisiyasını bərpadan sonra yeni repertuarına əlavə edən kollektiv eyni zamanda Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin əzmkarlığı, Azərbaycan Ordusunun rəşadəti, “Dəmir yumruğ”u sayəsində əldə olunan şanlı qələbəmizin birinci ildönümü ilə əlaqədarQarabağ - Azərbaycandır!” adlı konsert proqramı ilə tamaşaçı görüşünə gəlib.

Teatrın kollektiviŞuşa ili”ndə daha böyük uğurlara imza atılacağına böyük ümidlər bəsləyir. Əlbəttə, taleyinə məcburi köçkünlük yazılan teatrların sırasında bu kollektivin bəxtinə düşən çətinliklər, problemlər az olmayıb. Sənət aşiqlərinin toplaşdığı teatrın özünün yaşadıqları da sanki birtamaşadır”.

Şuşaya dönəcəyi günü səbirsizliklə gözləyən bu kollektiv doğma yurdlarının azadlığa qovuşmasının sevincini bölüşməkdədir. Onların da Şuşanın əvvəlki növrağına qovuşacağına az qalıb...

 

Məhəmməd NƏRİMANOĞLU

 

Azərbaycan.- 2022.- 11 mart.- S.6.