İlham Əliyevin təşəbbüsü regiona inkişaf və sülh vəd edir

“3+3” çoxtərəfli əməkdaşlıq formatının yaradılması yeni reallıqlardan irəli gəlir

Azərbaycanın və bütün regionun müasir tarixinin ən böyük hadisəsi olan İkinci Qarabağ müharibəsi Cənubi Qafqaz üçün tamamilə yeni reallıqlar və persektivlər formalaşdırıb.

İlk növbədə torpaqlarımızın işğaldan azad olunmasını təmin etməklə, Ermənistanın işğal siyasətinə birdəfəlik son qoymaqla Prezident İlham Əliyev rəsmi Bakının bölgəmizdəki dominant statusunu, habelə qlobal nüfuzunu daha da yüksəldib. Digər tərəfdən bu müharibənin nəticələrinin bütün qonşu dövlətləri əhatə edən yeni əməkdaşlıq imkanlarına yol açması regionda və beynəlxalq miqyasda qəbul olunan reallıqdır.

Azərbaycan öz maraqlarını uğurla təmin edir

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın irəli sürdüyü təşəbbüsə əsasən “3+3” regional məsləhətləşmələr mexanizminin yaradılması da regionda yeni reallıqlardan irəli gələn əməkdaşlığın həyata keçirilməsinə xidmət edir. Yeni əməkdaşlıq imkanlarının işə salınması isə ilk növbədə regionun təhlükəsizliyi və inkişafı üçün mühüm amillərdən biri hesab olunur. Rəsmi Bakı Vətən müharibəsinin başa çatmasından sonra bu əməkdaşlığa hazır olduğunu dəfələrlə bəyan edib, bununla bağlı bütün real təşəbbüslərə müsbət yanaşıb.

Xatırladaq ki, 2020-ci il noyabrın 10-da imzalanmış üçtərəfli bəyanatda gələcək regional əməkdaşlığı da ehtiva edən ilkin müddəalar əksini tapıb. Bəyanatın 9-cu bəndində göstərilir ki, bölgədəki bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələri bərpa edilir və Ermənistan vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və yüklərin hər iki istiqamətdə maneəsiz hərəkətinin təşkili məqsədilə Azərbaycan Respublikasının qərb rayonları və Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqəsinin təhlükəsizliyinə zəmanət verir. Ötən ilin noyabrında keçirilən Soçi görüşünün əsas müzakirə mövzusu 2020-ci il noyabr bəyanatının, həmçinin regionda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası haqqında 2021-ci il 11 yanvar tarixli bəyanatın yerinə yetirilməsinin gedişi barədə oldu.

Soçi görüşündə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin nəqliyyat dəhlizlərinin açılmasından bəhs etdi və bunun həm dəmir yoluna, həm də avtomobil yollarına aid olduğunu xüsusi vurğuladı. Rusiya Prezidentinin fikirləri bir daha göstərdi ki, Zəngəzur dəhlizi layihəsi rəsmi Moskva tərəfindən ən ali səviyyədə dəstəklənir. Soçidə imzalanmış yekun bəyanatda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası üzrə təsis edilmiş Üçtərəfli İşçi Qrupunun fəaliyyəti yüksək qiymətləndirildi və regionun iqtisadi potensialının üzə çıxarılması məqsədilə konkret layihələrin tezliklə həyata keçirilməsinin zəruriliyi vurğulandı.

Brüssel görüşündə də kommunikasiya və nəqliyyat xətlərinin açılması məsələsi geniş müzakirə olundu və Ermənistan tərəfi öz ərazisindən dəmir yolu xəttinin çəkilməsi ilə bağlı üzərinə düşən öhdəliyi təsdiq etdi. Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin üçtərəfli görüşün nəticəsinə dair bəyanatında qeyd olundu ki, 2020-ci il 10 noyabr, 2021-ci il 11 yanvar və 26 noyabr görüşləri və görüşlərin nəticəsi olan bəyanatlardan irəli gələn öhdəliklər yerinə yetirilməlidir. Şarl Mişelin bəyanatında həmçinin diqqətə çatdırılıb ki, Avropa İttifaqı Cənubi Qafqaz regionunda iqtisadi əməkdaşlığın inkişafını dəstəkləyir. Eyni zamanda bəyanatda birgə iqtisadi əməkdaşlıq platformasının yaradılması təklifi irəli sürülür. Şarl Mişel regionda kommunikasiya infrastrukturunun yaradılmasına, ölkələr arasında əlaqəni təmin edən xətlərin açılmasına və inkişaf etdirilməsinə Aİ-nin dəstəyini ifadə edib. Bəyanatda dəmir yolu xəttinin çəkilməsi məsələsinə xüsusi toxunulub.

Yeni format bütün iştirakçıların maraqlarına uyğundur

Prezident İlham Əliyev ötən ilin dekabrında İspaniyanın EFE informasiya agentliyinə müsahibəsində bu əməkdaşlıq platformasının əhəmiyyətini şərh edərək demişdir: “Bu, nəinki müharibədən sonrakı məsələlərə, eləcə də ümumiyyətlə, bizim bölgədə regional inkişafa xidmət edəcək. Çünki əgər biz regionun altı ölkəsi arasında bu cür əməkdaşlıq formatını yaratmağa müvəffəq olsaq, bu, hər hansı yeni düşmənçilik hərəkətlərinə qarşı əsas zəmanət olacaq. Bu, regional əməkdaşlığın mühüm amilinə çevriləcək və çox fayda gətirəcək”.

İran “3+3” formatında əməkdaşlıq əlaqələrinin genişlənməsi təşəbbüsünü təqdir edir. Bu ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinin Avrasiya ölkələri üzrə departamentinin baş direktoru Əlirza Həqiqiyan mətbuata açıqlamasında deyib ki, bu formata daxil olan Türkiyə, Azərbaycan, İran, Rusiya, Ermənistan və Gürcüstan iqtisadi-ticarət və nəqliyyat-tranzit sahələrində əməkdaşlıq edərək böyük fayda qazana bilərlər. İranın Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi general-leytenant Məhəmmədhüseyn Baqeri də bu günlərdə qeyd edib ki, İran Azərbaycan Prezidentinin regionda “3+3” formatında əməkdaşlıq əlaqələrinin qurulması təklifini dəstəkləyir.

O cümlədən Rusiya çoxtərəfli regional əməkdaşlığın inkişafının bu formatdakı bütün iştirakçıların maraqlarına tam cavab verdiyinə əsaslanaraq “3+3” təşəbbüsünü dəstəkləyib. Rusiyada hesab edirlər ki, bu mexanizm dövlətlərarası münasibətlərdə inamın artırılmasına, mövcud ziddiyyətlərin tənzimlənməsinə və regionun iqtisadi, nəqliyyat və humanitar potensialının aşkar edilməsinə kömək edər. “3+3” formatında Azərbaycan, Ermənistan, İran, Rusiya və Türkiyə xarici işlər nazirlərinin müavinləri səviyyəsində təsis iclası da ötən ilin dekabrında Moskvada keçirildi. İclasda regionda etimadın artırılması, iqtisadiyyat və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası, yenidən qurulması və genişləndirilməsi sahəsində əməkdaşlığın inkişafına yönəlik fikir mübadiləsi aparıldı. Mexanizm çərçivəsində nazir müavinləri səviyyəsində görüşlərin və müzakirələrin ən azı ildə iki dəfə olmaqla, rotasiya əsasında hər dəfə bir iştirakçı ölkədə keçirilməsi nəzərdə tutulur. Görüşlər və müzakirələr Xarici İşlər nazirliklərinin əlaqələndirməsi və yönəltməsi çərçivəsində iqtisadiyyat və nəqliyyat nazirliklərinin, ehtiyac yarandıqda isə digər sahəvi qurumların iştirakı ilə keçiriləcək. Məsləhətləşmələr mexanizminin fəaliyyətinin inkişafından asılı olaraq, daha yüksək səviyyədə görüş və müzakirələr təşkil oluna bilər. Mexanizmin fəaliyyəti konsensus prinsipi əsasında aparılacaq.

Bütövlükdə “3+3” formatı etimad quruculuğu tədbirlərinin həyata keçirilməsi, ticarət-iqtisadi, nəqliyyat, mədəni və humanitar sahələrdə qarşılıqlı fəaliyyətlə bağlı mühüm təşəbbüsdür. Çoxtərəfli regional əməkdaşlığın inkişafı bu formatlı bütün potensial iştirakçıların maraqlarına uyğundur.

Rəşad CƏFƏRLİ

Azərbaycan.- 2022.-28 yanvar.- S.1; 4.