Fransadakı etirazlar Avropa miqyasında təhlükə yaradır

Fransada baş verən hadisələr Emmanuel Makron siyasətinin tam iflasa uğramasının və ölkədəki dərin böhranın nəticəsidir. Əlcəzairli yeniyetmənin polis tərəfindən vəhşicəsinə və soyuqqanlı şəkildə öldürülməsi bu dövlətin öz vətəndaşlarına olan münasibətini göstərir. Makron hakimiyyətinin demokratiya və tolerantlıq kimi dəyərləri artıq unutduğuna şübhə yoxdur.

Qeyd edək ki, bu ölkədə aparılan araşdırma, şəxsiyyəti təsdiq edən sənədlərin yoxlanılması üçün polisin qaradərili və ya ərəbəsilli gəncləri dayandırmaq ehtimalının iyirmi dəfə çox olduğunu göstərib.

Təkcə 2022-ci ildə polis onlardan 13 nəfəri güllələyərək öldürüb. Hakimiyyət qurbanların irqi və etnik mənşəyini açıqlamır. Qrenobl Universitetinin sosioloqu Sebastyan Roş deyir ki, polis məmurlarına tabe olmaqdan imtina etdiyi üçün öldürülənlər arasında etnik azlıqların nümayəndələrinin sayı xeyli coxdur.

Fransada baş verən iğtişaşların BMT-nin İnsan Haqları İdarəsinin diqqət obyektinə çevrilməsi problemin təhlükəli miqyasını sübut edir. Təşkilatdan bildirilib ki, bu, Fransanın hüquq-mühafizə orqanlarında irqçilik və ayrı-seçkiliyin dərin problemlərini ciddi şəkildə həll etmək üçün məqamdır.

"Cluster 17" sosioloji institutunun məlumatına görə, 2022-ci il prezident seçkilərində Fransa polisinin təxminən 64 faizi ifrat sağçı namizədlər Marin Le Pen və Erik Zemmura səs verib.

Ümumiyyətlə, Fransada uzun müddətdir islamofob əhvali-ruhiyyəsi üstünlük təşkil edir. Bunlar adi sözlər deyil, Fransa dövlətinin reallığıdır. Heç bir silahı olmayan və müqavimət göstərməyən əlcəzairəsilli yeniyetmənin Fransa polisi tərəfindən vəhşicəsinə qətlə yetirilməsi, həm də bu ölkənin yeni müstəmləkəçilik siyasətinin növbəti nümunəsidir.

Britaniyalı jurnalist Nil Uotson caliber.az-a şərhlərində Fransada baş verən hadisələrdən danışaraq qeyd edib ki, istənilən ziyarətçi ölkədə ikisəviyyəli cəmiyyətin olduğunu dərhal anlayır. Bu cəmiyyətdə məğriblilər (Şimali Afrikada yerləşən ölkələrin sakinləri) dövlət səviyyəsində ayrı-seçkiliyə məruz qalırlar və Fransa əhalisinin böyük hissəsi ilə az əlaqə saxlayırlar.

Uotson hesab edir ki, islamofobiya Fransa cəmiyyətində dərin kök salıb və əslində, bu, Prezident Emmanuel Makrona kömək edir. Bunu anlamaq üçün son prezident seçkilərində ifrat sağçı Milli Birlik partiyasının güclənməsinə diqqət yetirmək kifayətdir.

Britaniyalı ekspertin dediyinə əsasən, islamofobiya seçki hüququndan istifadə edən Fransa əhalisi üçün olduqca məqbuldur. Məğriblilərin əksəriyyəti özünü hüquqsuz hiss edir və səs vermirlər. Ermənilər Fransa siyasətində, mediasında və biznesində kök salıblar. Onların türkofob mövqeyi Fransada ümumi qəbul edilmiş narrativdir və bu, Azərbaycana da aiddir.

ABŞ-nin Azərbaycandakı keçmiş səfiri Mətyu Brayza qeyd edib ki, Makron birmənalı şəkildə türklərə qarşıdır. Bu, 2020-ci ilin yayında Yunanıstan və Türkiyə arasında gərginliyin yarandığı vaxt özünü aydın büruzə verib.

Amerikalı diplomat Türkiyənin Aİ-yə daxil olub-olmaması ilə bağlı müzakirələr kontekstində Fransanın 20-ci prezidenti Valeri Jiskar d'Estenin "Avropa mədəniyyəti xristianlıq üzərində qurulub" ifadəsini xatırladıb və deyib: "Hesab edirəm ki, Makron da oxşar təfəkkür sahibidir".

Fransız sosioloq Mişel Kokoref ölkədə baş verənləri təhlil edərək ABŞ-də afroamerikalı Corc Floydun qətli ilə paralel aparır: "Eyni səbəblər eyni nəticələr verir. Yoxsulluq, işsizlik, gələcəyə inamsızlıq, məktəbə və təhsilə getməkdən imtina struktur səbəblərdir. Bunların üzərinə isə etno-irqi səbəblər, islamofobiya, hər cür ayrı-seçkilik, o cümlədən yerli-yersiz sənəd yoxlamaları və s. əlavə olunur".

Hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları ilə Fransanın afrikaəsilli və müsəlman vətəndaşları arasında qarşıdurma hər gün şiddətlənir. Jandarmlar artıq onlarla zirehli texnikanı şəhərlərin küçələrinə çıxarıblar, etiraz edənlərə qarşı helikopterlər cəlb olunub və polis izdihamı saxlamaq üçün insanlara rezin güllələrdən atəş açır.

Son məlumatlara görə, Fransada iğtişaşlar ümumavropa miqyaslı təhlükəyə çevrilmək riski ilə artıq qonşu Belçika və İsveçrəyə də yayılır.

Rizvan CƏFƏROV,

Azərbaycan.-2023.- 5 iyul.- S.7.