Bu dünyanın
gəldi-gedər olması
həqiqətinin qüssəsi,
hüznü ilə oxuyurdu:
Kimlər gəldi,
kimlər getdi bu dünyadan
Arif olan nakam getməz
bu dünyadan...
O, uzun yaşayacağına ümidli idi. Deyirdi ki, atam
105 il, nənəm isə 127 il yaşayıb, mən də nənəm
kimi 130 il yaşayacağam. 100 yaşında səhnəyə
çıxıb mahnılar ifa edəcəyinə söz
vermişdi. Yaşı 89-a çatdı. Bu dünyanın
sevincini də, kədərini də çox gördü...
Memar, rəssam...
Dünyaya
1913-cü il iyulun 16-da Bakı şəhərinin
Maştağa kəndində gəldi. Əslən İçərişəhərin
"ağşalvarlılar" məhəlləsindəndi.
Evləri bu qədim şəhərin Mirzə Ələkbər
Sabir küçəsindəydi. Atası Əbdülcabbar
maarifpərvər, mütərəqqi fikirli idi. O, yeddi
oğlunun və bir qızının yaxşı təhsil
almalarını yalnız arzulamır, həm də
çalışıb buna şərait yaradırdı.
Mirzə Babayev
uşaqlıq illərindən musiqiyə maraq göstərirdi.
Onun bəy ailəsinin qızı olan anası Sona xanım
Xanlarovanın qarmonda məharətlə ifa etdiyi havalar
könlünə yatırdı. Sona xanım rəfiqələrini
evə qonaq çağıranda onlar üçün qarmon
çalardı. Balaca Mirzə də heyran-heyran dinləyirdi.
Orta təhsilini
başa vurduqdan sonra başqa bir sənət seçdi. O, Məşədi
Əzizbəyov adına Sənaye İnstitutunun (indi Azərbaycan
Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) Memarlıq
fakültəsinə daxil oldu. Ancaq musiqi sənətinə
sevgisi, marağı da azalmadı. İnstitutun bədii özfəaliyyət
kollektivinin fəal üzvlərindən oldu. Özünəməxsus,
həzin, məlahətli səsi ilə ifa etdiyi mahnılar tələbə
yoldaşları və müəllimləri tərəfindən
alqışlanırdı.
Mirzə Babayevin
rəssamlıq qabiliyyəti də vardı. Sənaye
İnstitutunu bitirəndən sonra bu sahədə də təhsil
almaq arzusunu reallaşdırdı. Əzim Əzimzadə
adına Rəssamlıq Məktəbinə daxil oldu. Gənc
istedadlı memar və rəssam kimi böyük həvəslə
çalışmalı ikən əyninə əsgər
şineli geyindi. 1941-ci ildə Böyük Vətən
müharibəsinin başlanması bir çoxu kimi, Mirzə
Babayevin də həyatını dəyişdi. O, cəbhəyə
yollandı, 1941-ci ildən 1945-ci ilədək
döyüşlərdə iştirak etdi. Leytenant rütbəsi
aldı. Fəxri fərman və medallarla təltif edildi.
Müharibədən
sonra yenidən böyük arzularla, sonsuz həvəslə
işə başladı. Amma yalnız memar kimi fəaliyyət
göstərmədi. Musiqi sevdası Mirzə Babayevi 1948-ci ildə
Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına apardı.
Dövrün məşhur müğənnisi
Bülbülün sinfinə daxil oldu. Bülbül səs
tembrini nəzərə alıb onu opera müğənnisi
kimi yetişdirmək istəyirdi. Xalq artisti Tofiq Quliyev isə Mirzənin səsini
estrada mahnılarının ifası üçün daha
uyğun bildi. Mirzə Babayevi o vaxtlar Daxili İşlər
Nazirliyinin nəzdində yaratdığı caz orkestrinə dəvət
etdi. Çox keçmədi ki, o, estrada mahnılarının
ifaçısı kimi tanındı. Mirzə Babayev sonralar
Tofiq Quliyevi minnətdarlıqla anırdı: "Tofiq Quliyev
olmasaydı, mən memar kimi fəaliyyətimi davam edəcəkdim",
- deyirdi.
Amma
bacarıqlı, savadlı memar, rəssam olduğunu da öz
işləri ilə təsdiq etdi. Bakıda "Vətən"
kinoteatrı, Gəncədə, Sumqayıtda, Mingəçevirdə,
Ağdamda bir neçə inzibati bina onun layihəsi əsasında
inşa edildi. Nizami muzeyinin zallarının tərtibatında
Mirzə Babayevin əməyi çox oldu.
O, konservatoriya təhsilini
1953-cü ildə başa vurdu. Mirzə Babayev müxtəlif
illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio
Verilişləri Komitəsinin estrada orkestrində, Azərbaycan
Dövlət Filarmoniyasında, Azərbaycan Dövlət
Konsert Birliyində çalışdı.
Yaşamaq
eşqi...
Bənzərsiz
ifası ilə musiqisevərlərin diqqətini cəlb edirdi,
pərəstişkarlarının sayı gündən-günə
artırdı. Mirzə Babayevin ifa tərzi kimi, oxuduğu
mahnılar da dinləyicilərə qeyri-adi görünürdü.
Onun ifa etdiyi "Kimlər gəldi, kimlər getdi",
"Saçlarına gül düzüm", "Sən
uzaq, yaşıl ada", "Liman", "Kəpənək",
"Zəfəran", "Çay" və digər
mahnılar qısa müddətdə məşhurlaşdı,
yaddaşlara əbədi həkk olundu. Mirzə Babayev eyni
şövqlə xarici ölkə xalqlarının
mahnılarını da ifa edirdi.
İstedadı ilə
həm də kinorejissorların diqqətini cəlb etdi. Mirzə
Babayev 40-dan çox filmə çəkildi. Yalnız Azərbaycanda
deyil, Odessa, Daşkənd, Aşqabad kinostudiyalarında istehsal
olunan filmlərdə də iştirak etdi.
Mirzə Babayev
filmlərə həm aktyor, həm də mahnı
ifaçısı kimi dəvət olunurdu. "Dərviş
Parisi partladır", "Kölgələr
sürünür", "Qaraca qız", "Sən niyə
susursan", "Telefonçu qız", "Dəli
Kür", "Qorxma, mən səninləyəm", "Bəyin
oğurlanması" və digər filmlərdə
oynadığı rollar epizodik olsa da, onun kinoaktyor kimi yüksək
bacarığını əks etdirdi. Mirzə Babayevin "O
olmasın, bu olsun", "Onu bağışlamaq
olarmı?", "Dərviş Parisi partladır",
"Telefonçu qız" və digər filmlərdə
ifa etdiyi mahnılar həmin ekran əsərlərinin uğur
qazanmasına böyük təsir göstərdi.
Onun əməyi
yüksək qiymətləndirildi. 1960-cı ildə Azərbaycan
SSR Əməkdar artisti, 1992-ci ildə Azərbaycan
Respublikasının Xalq artisti fəxri adlarına layiq
görüldü. Amma yaradıcılıq yolu
enişsiz-yoxuşsuz olmadı. Mirzə Babayevi ruhdan salmaq istəyənlər,
maneçilik törədənlər də vardı.
Xüsusilə sovet dövründə onun ifa tərzini, səhnə
hərəkətlərini qəbul etməyənlər az
deyildi.
"O olmasın,
bu olsun" filmində Məşədi İbad roluna çəkilməsinə
imkan verilmədi. Mirzə Babayevə Məşədi
İbadın yalnız musiqi partiyalarını oxumaq həvalə
edildi. Ruhdan düşmək, sınmaq ona yad idi. Böyük
coşqu ilə Tofiq Quliyev, Emin Sabitoğlu, Oqtay Rəcəbov,
Vasif Adıgözəlov və başqa bəstəkarların
mahnılarını oxuyaraq məşhurlaşırdı,
filmlərə çəkilirdi.
Azərbaycanın
tanınmış memarı, məşhur estrada müğənnisi,
istedadlı kinoaktyor söz verdiyi yaşa - 100 yaşa
çata bilmədi. O, 2003-cü il yanvarın 13-də, 89
yaşında vəfat etdi. İfa etdiyi mahnılar, filmlərdə
oynadığı rollar, ondan sonra ömrünün davamı
oldu, Mirzə Babayevi unudulmağa qoymadı.
Zöhrə
FƏRƏCOVA,
Azərbaycan.-2023.- 23 iyul.- S.7.