Ermənistan hələ müstəqil dövlət kimi formalaşmayıb

Bu üzdən sülh müqaviləsinin bağlanması üçün qəti qərar verə bilmir

Bu gün Azərbaycan tarixinin qürurlu günlərini yaşayır. 44 günlük savaşda qələbə qazanaraq torpaqlarımızın 30 illik işğalına son qoyduq. Tarixi Zəfərimizlə düşmənin 200 illik "böyük Ermənistan" yaratmaq kimi xəstə ideologiyasını elə tarixin zibilliyinə atdıq. Ermənilər hələ də bu sarsıntıdan özlərinə gələ bilmirlər. Düzdür, xəstə düşüncəli siyasətçilər hələ də Qarabağı geri alacaqlarına ümid edirlər. Ancaq ağlı başında olanlar bilirlər ki, bu, mümkün olan iş deyil və belə sevdadan vaz keçmək lazımdır.

Hazırda erməni cəmiyyəti iki yerə bölünüb. Birincilər məğlubiyyətlə barışıb Azərbaycanla sülh müqaviləsinin bağlanmasını istəyirlər və müharibə tərəfdarlarına açıq şəkildə deyirlər ki, əgər yeni qarşıdurma olarsa, Ermənistan bir dövlət kimi Yer üzündən silinəcək. Müharibə tərəfdarları olan revanşistlər isə buna baxmayaraq, yenidən müharibə hesabına "itirilmiş tarixi torpaqları" geri qaytarmaq xülyası ilə yaşayırlar. Həm də təkcə yaşamırlar, eyni zamanda bu dəfə Avropanın, daha dəqiq desək, Fransanın əli ilə Qarabağı geri qaytarmaq barədə çağırışlar edirlər. Onlara ən tutarlı cavabı isə elə Paşinyan verib: "Heç kim uzaqdan gəlib bizim əvəzimizə vuruşmayacaq, onlar isə bölgədədir". Baş nazir "onlar" deyəndə hərbi-siyasi müttəfiqimiz olan Türkiyəni nəzərdə tutub.

Sülh və ya müharibə hazırda Ermənistanda müzakirə olunan əsas mövzudur. Düzünü desək, hər ağızdan bir avaz gəlir. Hətta erməni siyasətçilərinin bəyanatlarına, çağırışlarına diqqət yetirdikdə adam məətəl qalır. Belə ki, dünyada dərin iz buraxmış bir qayda var - qalib tərəf şərtləri diktə edir, məğlub tərəf uzaqbaşı yalvarıb ağır şərtlərin yumşaldılmasını xahiş edir. Amma biz bu gün əksini görürük - sanki qalib tərəf Ermənistandır. Bax buna erməni həyasızlığı deyərlər. Başqa bir həyaszılıq - ötən əsrin 90-cı illərində Qarabağda və onun ətrafında yerləşən rayonlarda etnik təmizləmə aparan Ermənistan Azərbaycanı etnik təmizləmədə günahlandırır. Azərbaycan torpaqlarının 20 faizində xalqımızın zəhməti ilə tikilən nə varsa hamısını yerlə yeksan edən ermənilər bizimlə təzminat davası aparırlar. Yəqin ki, həyasızlığın bundan o tərəfi yoxdur.

Ermənistan bu yaxınlarda bizimlə sülh müqaviləsi imzalamaq üçün 3 şərti qəbul etdiyini bildirdi. Ancaq Azərbaycan bundan əvvəl 5 maddəlik bəndlə sülh təklifi irəli sürmüşdür. İndi bizə göndərilən 3 maddə bizim təqdim etdiyimiz 5 bənddə əksini tapan məsələlərdir. Ermənistan dünyaya özünü sülh tərəfdarı kimi təqdim etsə də, əslində, sülhdə maraqlı deyil. Çünki indiki halda N.Paşinyan sülh müqaviləsini bağlamaqdan qorxur. O, hər zaman terror nəticəsində onun və ailəsinin məhv edilməsindən çəkinir. Ermənistanda belə təcrübə mövcuddur. "Lazım" gələndə parlamentə gəlib parlament sədrini, baş naziri, deputatları güllələyirlər. N.Paşinyanı çəkindirən çoxsaylı səbəblərdən biri də budur - can qorxusu.

Bu məsələnin fundamental tərəfi indiyədək Ermənistanın müstəqil dövlət kimi formalaşa bilməməsidir. Həmişə bu ölkənin idarəediciləri kənardan olublar. Formal olaraq prezidenti, baş naziri və s. olsa da, hamısı formal xarakter daşıyır. SSRİ dağılandan sonra da Ermənistanın ipi Rusiyanın əlində olub. Xarici siyasəti, iqtisadiyyatı və hərbi rəhbərliyini şimal qonşumuz müəyyənləşdirib. Bu gün Ermənistan siyasi kursunu Qərbə doğru yönəltsə də, Rusiyadan qopa bilməyəcək. Ona görə ki, Ermənistan başqan-ayağa şimal qonşumuzun mülkiyyətidir. Yəni bu ölkədə olan bütün strateji obyektlər Rusiyanın tabeliyindədir. Ermənistanın Rusiyadan iqtisadi asılılığı o qədərdir ki, ondan aralanmaq üçün illərlə vaxt lazımdır. İqtisadi müstəqilliyi olmayan ölkənin siyasi müstəqillikdən danışması isə boşboğazlıqdır.

İndi də Fransa Ermənistanın əvəzinə qərar verir. O Fransa ki, uzun müddət Afrikada və Asiyada apardığı imperialist siyasət üzündən oradan qovulub. Çünki həmin ölkələrdə vaxtaşırı baş verən dövlət çevrilişləri Fransanın əli ilə həyata keçirilib. İndi Fransa bu cür bəd əməllərini "qara qitə"də həyata keçirə bilmədiyi üçün "kiçik bacı"sının üzüyola olmasından istifadə edib Cənubi Qafqaza soxulmaq istəyir. Təbii ki, Ermənistanın vasitəsi ilə.

Hazırda Ermənistan cəmiyyətində ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri də sentyabrın 19-20-də Qarabağ iqtisadi rayonunda keçirilən lokal xarakterli antiterror tədbirindən sonra ölkəmizdən köç edən ermənilərin geri qaytarılmasıdır. Bu işdə də ən çox canfəşanlıq edən yenə Fransadır. Status gorbagor olandan sonra bu ölkə çalışır ki, ermənilər geri qayıtsın, sonra beynəlxalq arenada məsələni yenidən qaldırsın. Əvvəla, Azərbaycanı tərk edən ermənilərin hamısının geri qayıtması mümkün deyil. Çünki onların çoxu işğal dövründə Azərbaycan ərazisində qanunsuz məskunlaşdırılıb. Daha dəqiq desək, onlar müəyyən güzəştlərlə şirnikləndirilmiş Ermənistan vətəndaşlarıdır. Qalan qismi isə xarici ölkələrdən, xüsusilə Livandan, Suriyadan köçürülmüş erməniəsilli əcnəbilərdir. O üzdən Azərbaycandan onların geri qaytarılmasına icazə verilməsini heç kəs tələb edə bilməz. Biz hələ Azərbaycandan qaçıb gedənlərin bir çoxunun ölkəmizə, xalqımıza qarşı hərbi cinayətlər törətdiyini demirik. Onlar qayıda bilərlər, ancaq bilsinlər: törətdikləri cinayətə görə layiqli cəzalarını alacaqlar. O ki qaldı Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşamış dinc sakinlərin qayıtmasına, heç bir problem yoxdur. Buyurub gəlsinlər, Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edib Azərbaycan bayrağı altında yaşasınlar.

Hamıya aydındır ki, bu gün Azərbaycan tərəfdən Ermənistan üçün heç bir müharibə təhlükəsi yoxdur. Belə olan halda Ermənistanın Fransa tərəfindən silahlandırılmasına nə ehtiyac var? Demək, bu ölkənin əsas məqsədi bölgəmizdə daim gərginlik yaradıb Azərbaycana təsir göstərməkdir. Prezident İlham Əliyevin verdiyi bəyanatlardan və dövlətimizin atdığı qəti addımlardan aydın görünür ki, Azərbaycan Fransanın yeni kolonial siyasətinə boyun əyməyəcək.

Qərbin sülh sazişinə mane olmaq üçün əl atdığı oyunlardan biri də sülh müqaviləsinin harada və kimin patronajlığı ilə bağlanmasıdır. Fransa özünə sərf etdiyi variantla sülh müqaviləsinin Avropada bağlanmasını istəyir. Rusiya sənədin Moskvada imzalanmasını təkid edir. Azərbaycan isə müqavilənin region ölkəsi olan Gürcüstanda bağlanması təklifini irəli sürüb. Doğru olan da budur. Çünki Gürcüstan hər iki tərəflə əlaqələri olan və bu məsələdə neytral mövqe tutan ölkədir.

Amma nə edəsən ki, Ermənistan milli maraqlarına uyğun qərar vermək iqtidarında olan dövlət deyil. Bu yerdə Anadolu türklərinin bir deyimi yada düşür: "Sən canbaza (kəndirbaza) baxma, onun ipinin kimin əlində olmasına diqqət et".

Rüstəm KAMAL,

Azərbaycan.- 2023.- 4 noyabr, № 242.- S.6.