Üçüncü dünya savaşının bəhanəsi

Fələstin-İsrail müharibəsi ola bilərmi?

Bəşəriyyət tarixində iki dünya müharibəsi baş verib. Bu cahan savaşlarında milyonlarla insan ölüb və şikəst olub. Ölkələr, şəhərlər və kəndlər xarabalığa çevrilib. İkinci Dünya müharibəsinin sona çatmasından artıq 78 il keçir. Ötən dövrdə "soyuq müharibə" olsa da, "qaynar faza"ya keçməyib. Bir sözlə, insanlar pis-yaxşı əmin-amanlıqda yaşayıblar.

İndi üçüncü dünya müharibəsinin başlanmasından söhbət gedir. Bu barədə dünyanın tanınmış hərbi ekspertlərinin, politoloqlarının və siyasətçilərinin fikri iki yerə bölünür. Belə ki, onların bir hissəsi müharibənin başlandığı qənaətindədir, digərləri isə baş vermədiyini söyləyirlər. Ancaq ikincilər də təsdiq edirlər ki, artıq dünya üçüncü cahan savaşının astanasındadır.

Bəs niyə vaxtaşırı dünya savaşları baş verir? Bu sualın cavabı nə qədər mürəkkəb olsa da, onun bir o qədər də sadə tərəfi var. Ötən iki müharibənin acı təcrübəsindən məlumdur ki, dünyanın aparıcı dövlətləri qlobal hökmranlığa can atanda belə irimiqyaslı dağıdıcı savaşlar baş verir. Söhbət bu dövlətlərin siyasi ambisiyalarından, iqtisadi hərisliyindən və hərbi cəhətdən bəşəriyyətə hökmranlıq etmək istəyindən gedir.

Rusiya sovetlər birliyi dağılandan sonra dünyada ikinci dərəcəli dövlətə, daha doğrusu, regional gücə çevrildi. Bu, Qərbi qane edirdi. Həmin dövrdə iş o yerə çatmışdı ki, Rusiya Qərbin humanitar yardımına möhtac olmuşdu. Lakin bu vəziyyət uzun sürmədi. Şimal qonşumuz neft-qaz hasilatını artıraraq iqtisadiyyatını bərpa etdi, hərbi gücünü artırdı. Güclənən Rusiya yenidən dünya siyasətində söz sahibi olmaq istədi. Fəqət Birləşmiş Qərb bunu qəbul etmədi. Belə olan halda Qərblə Rusiya arasında ziddiyyətlər yenidən dərinləşməyə başladı.

Rusiya-Ukrayna müharibəsi qarşıdurmanı pik nöqtəyə çatdırdı. Bu savaşda demək olar ki, Rusiya təkləndi. Ancaq müttəfiqsiz də qalmadı. Qərbdən narazı olan ölkələr şimal qonşumuzun sırasında yer aldı. Xüsusilə Çinin bu qarşıdurmada Rusiyanı birmənalı dəstəkləməsi tərəflər arasında güc balansının müəyyən qədər tarazlaşmasına imkan verdi.

Əlbəttə, Çinin Rusiyanı müdafiə etməsi səbəbsiz deyil. Amerikanın bir çox nüfuzlu siyasətçiləri açıq şəkildə bəyan edirlər ki, onların milli maraqlarına təhlükə Rusiyadan çox Çindən gəlir. Məlumdur ki, Rusiya hərbi gücdür. Yəni dünyada ən çox atom bombası olan, üstəlik, onu hədəfə çatdırmaq üçün güclü raket sistemlərinə malik ölkədir. Çinin isə belə bir hərbi gücü yoxdur. Əvəzində dünyanın aparıcı iqtisadiyyatına malikdir. Böyük miqdarda dollar və qızılla strateji ehtiyatı var, həm də milli valyutası yuan dünyada dönərli valyuta hesab edilir. Bu hərbi və iqtisadi gücün birləşməsi birmənalı olaraq Qərbin dünyaya hökmranlığının qarşısında duran ən böyük səddir. İndi Qərb bu səddi aşmaq istəyir.

Baş verən Fələstin-İsrail müharibəsi dinlər və sivilizasiyalararası müharibə deyil. Bunu nə qədər belə qələmə vermək istəsələr də, əsl həqiqət böyük dövlətlərin dünyanın təbii resurslarını təkbaşına istismar etmək və bəşəriyyətin qalan hissəsini öz təsiri altında saxlamaq istəməsidir. Məlum olub ki, Qəzzə bölgəsində 19 trilyon kubmetr qaz ehtiyatı var. İndiki Fələstin-İsrail savaşı Qərb üçün göydəndüşmə bir bəhanə oldu. Bu səbəbdən Aralıq dənizinə hərbi donanma gətirib ki, gələcəkdə istismarçı planlarını zor gücünə həll etsin.

Digər bir faktor isə Qərbin ÇXR-in Yaxın Şərqdəki irəliləyişinin qarşısını almaq üçün "Bir kəmər, bir yol" layihəsinə qarşı "Hindistan-Yaxın Şərq-Avropa İqtisadi Dəhlizi" (İMEC) adlanan nəqliyyat dəhlizi yaratmaq barədə qərarın qəbuluna nail olmasıdır. Ən önəmlisi isə buraya son zamanlar ÇXR-lə yaxşı iqtisadi əlaqələr quran Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və İsrail daxil edilmişdir. Bu isə "əjdahalar ölkəsi"nə edilən ciddi xəbərdarlıqdır. Çin bu gün sahədə ona edilən həmləyə belə cavab verir. Çinin Fələstin-İsrail qarşıdurmasında birincinin tərəfini tutması da ilk növbədə onun iqtisadi maraqlarından irəli gəlir. Bu savaşın uzanması "Hindistan-Yaxın Şərq-Avropa İqtisadi Dəhlizi" layihəsinin yubanmasına və ya regiondakı qeyri-stabilliklə bağlı ləğvinə səbəb ola bilər.

Amerikanın Aralıq dənizinə təyyarə daşıyan gəmini göndərməsinə qarşı Rusiya Prezidenti açıq şəkildə bildirdi ki, siz bizi bu yolla qorxuda bilməzsiniz, gəmiləriniz raketlərimizin hədəfindədir. Üstəlik, bu bəyanatı Çinə səfəri zamanı təkrar etməsi xüsusi məna daşıyır - tək deyilik.

İndiki vəziyyətdə Qərbdə tam birlik yoxdur. Bir çox ölkələr Amerikanın İsraili birmənalı dəstəkləməsini qəbul etmir. Məsələn, HƏMAS-İsrail müharibəsində qardaş Türkiyə təmkinli siyasət aparır. Bu müharibənin ədalətli həllini istəyir, iki tərəfdən də dinc insanların tökülən qanının durdurulması üçün diplomatik danışıqlar aparır. Türkiyənin əsas məqsədi regiondakı müharibə ocağının genişlənməsinin qarşısını almaqdır. Ancaq birləşmiş Qərb bunun əksinə hərəkət edir.

Görünən odur ki, üçüncü dünya müharibəsinin başlanma nöqtəsi Aralıq dənizi və Yaxın Şərq regionu ola bilər. Bu baş verərsə, dünyaya misli görünməmiş bir fəlakət gətirər. Yaxın Şərqdə müharibənin alovlanması elə bir iqtisadi fəlakətə səbəb ola bilər ki, onun nəticələrini illərlə qaldırmaq mümkün olmaz. Çünki neft və qaz dünya iqtisadiyyatının qan damarıdır. Əgər Qərb belə bir səhvə yol versə, udan Rusiya olacaq. Belə ki, yenidən neft və qazın qiyməti "ceyran belinə" qalxacaq. Bu isə şimal qonşumuzun karına gələcək. Elə buna görə də Rusiya Amerika ilə bu barədə əks mövqe sərgiləyir.

Amerikanın, İngiltərənin, Fransanın Aralıq dənizinə hərbi donanma göndərməsi qarşılıqsız qalmayıb. Rusiya Suriyadakı hərbi-dəniz bazası ilə oradadır. Çin 6 hərbi gəmi göndərmək barədə qərar qəbul edib. Qardaş Türkiyə ona yaxın bir ərazidə güc nümayişinə cavab olaraq hərbi-dəniz qüvvələrinin təlimi ilə cavab verir, Misir Sinay yarımadasında hərbi təlimlər keçirir.

Dünya xəritəsinə nəzər yetirdikdə görürük ki, Aralıq dənizinin sahilləri Asiyanı, Afrikanı və Avropanı birləşdirir. Əgər üçüncü dünya savaşı baş verərsə, bu ərazilər od içində olacaq.

Burada bir məqama toxunmaq çox vacibdir. Vaxtilə deyilirdi ki, atom bombası dünyanı üçüncü cahan savaşından qoruyacaq əsas çəkindirici vasitədir. İndi görürük ki, tərəflər bir-birilərini lazım gəldiyi anda atom bombası da atmaqla hədələyirlər. Bu isə dünyanı sona gətirib çıxarar. Alimlərin, hərbçilərin hesablamalarına görə, atom silahından kütləvi şəkildə istifadə insanın Yer kürəsindən silinməsi ilə nəticələnə bilər.

Birinci Dünya müharibəsinin başlanmasının bəhanəsi Avstriya-Macarıstan taxt-tacının vəliəhdi Franz Ferdinandın sui-qəsd nəticəsində öldürülməsi oldu. Əslində, ona qədər böyük dövlətlər müharibə üçün hər işi düzüb qoşmuşdu. Qarşı duran tərəflər iki hərbi-siyasi bloka bölünmüşdü. Görəsən, indi üçüncü dünya müharibəsinin bəhanəsi Fələstin-İsrail müharibəsi olmayacaq ki? Əslində, nə Fələstin, nə də İsrail böyük savaşı istəmir. Savaşı istəyən güclər bu iki xalq arasında olan problemin bugünədək həllinə mane olanlardır.

Rüstəm KAMAL,

Azərbaycan.-2023.- 29 oktyabr, № 237- S.12.