Həmişə açıq qapı

Bakı şəhəri, D.Əliyeva küçəsi, 157. Vaxtilə burada daim ehtiramla xatırlanan, məşhur "Molla Nəsrəddin"çi, xalq rəssamı Əzim Əzimzadə 54 il yaşayıb yaratmışdır. Əsərləri yaxın-uzaq ellərdə tanınıb, sevilib. Artıq onun yaşadığı mənzil 40 ildir ev-muzeyi kimi fəaliyyət göstərir. Ev-muzeyin direktoru, rəssamın nəvəsi İradə Əzimzadə söhbətə belə başladı:

- Əzim Əzimzadə Bakının Novxanı kəndində dünyaya göz açıb. Olduqca çətin həyat yolu keçib. İlk təhsilini molla məktəbində alıb. On yaşından muzdlu əməklə məşğul olub. Alnının təri, əllərinin qabarı ilə halal çörək qazanıb. On beş-iyirmi yaşlarında "Rus-tatar" məktəbində oxuyub. 1889-cu ildə valideynləri ilə birlikdə bu ünvana köçüb, özünə dost-tanış tapıb, yaradıcılığıyla hörmət qazanıb. "Molla Nəsrəddin" jurnalı ilə əməkdaşlıq edib. Poçt vasitəsi ilə həmin redaksiyaya göndərdiyi əsərlərini bəyənən unudulmaz şəxsiyyət, yazıçı, redaktor Cəlil Məmmədquluzadə ona yazıb: "...Gözəl təsvir etmək, duymaq qabiliyyətin var. Səninlə əməkdaşlıq etmək mənim üçün çox xoş olardı". Babam bu etimaddan, etibardan sonra uzun illər Mirzə Cəlillə dostluq, əməkdaşlıq edib. Onun felyetonlarına çəkdiyi təsvirlər bu gün də maraqla qarşılanır. Həmin əsərləri muzeydə ən qiymətli əmanət kimi qoruyub saxlayırıq.

Ev-muzeydə babamın əsərləri ilə bərabər onun şəxsi əşyaları - keçdiyi həyat yolundan, ömründən yadigar qalan 5 mindən artıq eksponat mühafizə edilir. Onların arasında Mirzə Ələkbər Sabirin "Hophopnamə"sinə çəkdiyi illüstrasiyalar, Üzeyir bəy Hacıbəyovun əsərlərinə aid karikaturalar, Mirzə Cəlilin məktubları və bir çox başqa nümunələr muzeyə gələnlərin marağına səbəb olur. Xatirələrdən bəlli olduğu kimi, babam həddən artıq qonaqpərvər insan idi. Bu mənzilə söz, sənət korifeyləri - Cəfər Cabbarlı, Məmməd Səid Ordubadi, Mirzə Cəlil, Hacıağa Abbasov, Ülvi Rəcəb, Qulam Məmmədli və başqaları gələrmiş. Onların da babamla birgə fotoşəkilləri, bir-birinə yazdıqları məktublar, bağışladıqları hədiyyələr eksponatların sırasına daxildir.

Babam həddən artıq cəfakeş yaradıcı olub. Əvəzində onlarca mükafat, təltif, orden və medallar alıb. 1927-ci ildə xalq rəssamı fəxri adına layiq görülüb. Bütün bunlar barədə muzeyə gələn sənətsevərlərə ətraflı məlumatlar veririk. Onun İkinci dünya müharibəsi mövzusunda işlədiyi əsərlərinə heç kim etinasız baxmır.

Qardaşı Lətifin "qara xəbər"ini eşidəndən sonra rəssam bu mövzuda daha çox yazıb-yaradıb, müharibə qızışdıranlara, faşizmə nifrətini kağız-kətan üzərində canlandırıb. Həmin təsvirlər də qiymətli əmanət kimi mühafizə və nümayiş olunur. "Böyük Almaniya" silsiləsindən karikaturalarında Hitler və onun əlaltılarını düşüncəsiz müqəvva kimi təsvir edib.

Həmin əsərə baxan bir sənətsevər, ixtisasca müəllim Səməd Cabbarov muzeyin rəy kitabına yazıb: "Əgər Əzim Əzimzadə yaşasaydı, torpaqlarımıza uzanan qara əlləri, abidələrimizə vurulan güllə yaralarını, işğalçı erməni canilərini öz əsərlərində canlandırıb, onların alçaqlığını, şərəfsizliyini dünyaya bəyan edərdi". Bu və ya digər yaradıcılıq cəhətlərinə görə Əzimzadə sağlığında qazandığı "novator rəssam" şöhrətini dünyasını dəyişəndən sonra da saxlamaqdadır.

Altı otaqdan ibarət muzeyin ikinci zalında rəssamın şəxsi, olduqca zəngin kitabxanası yerləşir. Rəflərdəki kitablardan bəlli olur ki, o, mütaliəni həddən artıq sevib. Pianinonu görənlər Üzeyir bəy Hacıbəyovu xatırlayırlar. Çünki babamın qızı Zəhra xanım deyərdi: "Bu pianinoda dahi yaradıcının barmaqlarının izi var". Üçüncü otaqda ən çox diqqət çəkən rəssamın saatlarla önündə dayandığı molbertdir. Onun üzərində rəssam Cəfər Cabbarlının, Müslüm Maqomayevin, Cəlil Məmmədquluzadənin, Mirzə Ələkbər Sabirin əsərlərinə geyim eskizləri verib, illüstrasiyalar çəkib, "Köhnə Bakı tipləri" silsiləsindən əsərlər yaradıb. Dördüncü və beşinci otaqlarda isə rəssamın "Molla Nəsrəddin" jurnalına çəkdiyi yüzdən artıq karikatura nümayiş olunur. Xalq şairi Səməd Vurğun həmin əsərlərə baxandan sonra münasibətini belə bildirmişdi: "O, adi rəssam deyildi, sabahlarımızın yoluna işıq salan bənzərsiz fırça ustası, dahi sənətkar, doğma millətinin xoşbəxt gələcəyi üçün inqilab edən rəssam idi". Sonuncu, altıncı otaqda isə unudulmaz sənətkarın günahsız qan tökənlərə, müharibəyə şərait yaradanlara nifrətinin təsvirləri toplanıb.

Bu ekspozisiyada rəssamın "Vurulmuş kartlar" karikaturası daha artıq diqqət çəkir. O, 1947-ci ildə müharibə törədənlərə anladıb ki, "Qan tökməyə bais olmayın, geri çəkilmək gec deyil. Napaleona, Çingiz xana, Teymurləngə qalmayan dünya sizə də qalmayacaq..." Əzim Əzimzadə yaradıcılığında bədii mövzularla siyasət o qədər mənalı, məzmunlu uyğunlaşıb, birləşib ki, birini digərindən ayırmaq mümkün deyil.

Unudulmaz sənətkar 66 ildir ki, haqq dünyasına qovuşub. Lakin unudulmayıb, həmişə, hər vaxt hörmətlə, ehtiramla xatırlanıb yad olunur. Bunu onun xatirəsini yaşadan ev-muzeyinə gələn adi, görkəmli şəxsiyyətlərin timsalında aydın görmək mümkündür. Xoş əməli, sağlam düşüncəli, bənzərsiz yaradıcı böyük hörmətlə xatırlanır, ehtiramla yad edilir. Ulu öndər Heydər Əliyevin qayğısı sayəsində 2002-ci ildə ev-muzeyində əsaslı təmir, bərpa işləri aparılıb. Bu qapı sənətsevərlərin, bənzərsiz fırça ustası Əzim Əzimzadəsevərlərin üzünə daim açıqdır.

Telman Ağaoğlu

Azərbaycan.-2009.-12 aprel.-S.7.