Dünyanın
nadir yeraltı müalicəxanalarından olan Duzdağ
Fizioterapiya Mərkəzində əhaliyə yüksək
tibbi xidmət göstərilir
Deyilənə görə,
dünyada ilk yeraltı müalicəxana 1871-ci ildə
İtaliyada yaradılıb. Florensiya şəhəri
yaxınlığında, Monsummam yaşayış ərazisində
stalaktiv və stalaqmatit şaxtalarında yaradılan müalicəxanalarda
revmatik poliartritə tutulmuş xəstələr müalicə
olunublar. Həmin şaxtaların mikroiqlimi kalsium ionları ilə
zəngin olduğu üçün bu cür xəstəliklərin
müalicəsində geniş istifadə edilib. Az sonra
Almaniyada və Macarıstanda yeni tipli səhiyyə ocaqları
yaradılıb, həmin tibb müəssisələrinin
şöhrəti uzaqlara yayılıb.
Ötən əsrin ikinci
yarısının əvvəllərindən isə dünya
təbabət elminə bronxial astmalı xəstələrin
karst mağaralarında, duz şaxtalarında müalicənin
yüksək effekt verdiyi məlum olub. Uzun axtarışlardan,
tədqiqatlardan sonra təbiblər bu qənaətə gəliblər
ki, duz mədənlərində natrium və xlor ionları
üstünlük təşkil etdiyindən o
spleoterapiya-ağciyər bronx xəstəliklərinin
müalicəsinə olduqca müsbət təsir göstərir.
İlk yeraltı belə müalicəxana isə 1968-ci ildə
Polşanın Krakov şəhəri
yaxınlığındakı duz mədənində
yaradılıb. Keçmiş SSRİ məkanında ilk bu
cür müəssisə Ukraynanın Ujqorod şəhərinin
Solotino qəsəbəsində fəaliyyətə
başlayıb.
Duzdağdakı yataqlar
insanlara ta qədim dövrlərdən məlum olub. Əvvəllər
burada primitiv üsulla daş duz çıxarılıb. XIX əsrin
70-ci illərində aparılan tədqiqatlar nəticəsində
buradan bir neçə ədəd daş balta, xeyli daş
çəkic tapılıb. Daş baltalardan biri 30 kq
ağırlığında olub. Tədqiqatçıların
fikrincə, həmin alətlərdən qədim daş
dövrünün insanları duz çıxarmaq
üçün istifadə etmişlər. Hazırda belə
daş alətlərdən ikisi Naxçıvan Dövlət
Tarix Muzeyində, digərləri isə Sankt-Peterburq və
Tbilisi muzeylərində saxlanılır.
Buradakı qədim duz mədənlərinin
izləri 1967-ci ildə ucqun nəticəsində təsadüfən
aşkar olunub. Tədqiqatlar nəticəsində mədəndən
ocaq yerlərinin izləri də tapılıb. Mədən
divarının bir yerində isə şaquli xətlərdən
ibarət işarələr var. AMEA-nın müxbir üzvi,
tarix elmləri doktoru, professor Vəli Əliyevin fikrincə,
bu, qədim çay sistemi ilə bağlı olub və
çıxarılan duzun miqdarını bildirib. Aşkar
olunmuş maddi mədəniyyət nümunələri,
xüsusilə daş çəkiclər qədim Duzdağ mədənlərindən
hələ eramızdan əvvəl III minillikdə geniş
istifadə edildiyini göstərir. Çıxarılan duz həmçinin
mübadilə vasitəsi olmuş, ticarət üçün
Böyük İpək yolu ilə Şərq və Qərb
ölkələrinə daşınmışdır.
Ötən əsrin
70-ci illərinin sonlarında Naxçıvandakı duz mədənlərində
də yeni tipli səhiyyə ocağı yaradılıb. O,
ilk vaxtlar Babək rayon Mərkəzi Xəstəxanasının
tərkibində 50 çarpayılıq şöbə olub. Sonralar
onun bazası əsasında 100 çarpayılıq Naxçıvan
Fizioterapiya Xəstəxanası inşa edilib. 80-ci illərin
ortalarından bu xəstəxananın şöhrəti
keçmiş İttifaqın uzaq ünvanlarına da
yayılıb.
...Duzdağ Fizioterapiya Mərkəzi
Naxçıvan şəhərindən 12 km aralıda yerləşir.
İki-üç il bundan əvvələ qədər dəniz
səviyyəsindən 1170 metr hündürlükdə olan bu ərazidə
yaşıllıq adında ağaca, gül koluna rast gəlmək
çətin idi. Su sarıdan ciddi çətinliklər
olduğundan burada yaşıllıq, gülzarlıqlar salmaq
yada düşməyib.
Amma ümummilli lider Heydər
Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində
ölkəmizim sosial-iqtisadi qüdrəti qısa vaxt ərzində
gücləndi, bir sıra qlobal layihələr, proqramlar qəbul
olundu. Regionların sisial-iqtisadi inkişafı Dövlət
Proqramı çərçivəsində həyata
keçirilən böyük infrastruktur tədbirlərindən
iqtisadi blokada şəraitində yaşayan Naxçıvan
Muxtar Respublikasına da çoxlu pay düşdü. Regionda
müasir layihə əsasında inşa olunan müasir tipli
obyektlərdən biri Duzdağ Fizioterapiya Mərkəzi oldu.
22 otaqdan ibarət ikimərtəbəli
korpus müasir tibbi avadanlıqla təmin olunub. 2006-cı ilin
dekabr ayının sonlarında təməli qoyulan bu obyekt
ötən ilin iyun ayında istifadəyə verilib. Mərkəzin
açılış mərasimində ölkə Prezidenti
İlham Əliyev və Türkiyə Respublikasının
Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan da iştirak ediblər.
Ali qonaqlar burada yaradılan şəraiti yüksək qiymətləndiriblər.
Sağlamlıq
ocağının yerləşdiyi ərazidə 6 mərtəbəli,
beşulduzlu "Duzdağ" hoteli də Avropa
standartlarına uyğun inşa edilib. Bura daha çox turizm əhəmiyyətli
obyektdir. Bundan əlavə, hər biri iki otaqdan ibarət 7
kottec də tikilib. Hotelin qarşısında böyük idman
kompleksi fəaliyyət göstərir. İstirahət edənlərin
ixtiyarına futbol meydançası,
üzgüçülük hovuzu, sauna, trenajor zalı,
mini-idman meydançaları, tennis kortu verilib.
Duzdağ massivində
aparılan abadlıq-quruculuq tədbirləri bununla bitməyib.
50 hektar sahədə yeni yaşıllıq zolaqlarının
salınması əraziyə xüsusi gözəllik gətirib.
Yamacların ətəklərində, yol kənarlarında əkilən
ağacların damcı üsulu ilə suvarılması təşkil
olunub. Əks halda min illərlə susuzluqdan cadar-cadar olan,
yerli əhalinin dili ilə desək, "ilan mələyən"
sahələrdə yaşıllıq zolaqları salmaq da asan
olmazdı.
...Duzdağ mədənindəki
şaxtalar bir növ möcüzəli sarayları
xatırladır. Şaxtalarda duz təbəqəsinin ümumi
qalınlığı 8,2 metrdir. Duz təbəqəsinin iki
metri yuxarıdan, bir metri aşağıdan saxlanılmaqla
kamera və üfüqi istiqamətdə istifadə olunub. Şaxtaların
ümumi uzunluğu artıq 1,5 kilometri ötüb. İstismar
olunan hər bir sahə, "mağara", sonra "sehrli və
möcüzəli bir saraya" çevrilir.
Ötən ilin
payızından müalicəxananın yeraltı şəbəkəsində
də əsaslı təmir və yenidənqurma işlərinə
başlanılıb. Şöbə müasir standartlar əsasında
yenidən qurulur, inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsindən
istifadə olunur, görülən işlər orijinal təsir
bağışlayır.
Onu da qeyd edək ki,
indiyədək burada 4 qadın,1 uşaq, 1 kişi palatası
fəaliyyət göstərib. Mərkəz 250
çarpayılıq olub. Əslində burada palata
sözü də məcazidir. Çünki hər palata bir
böyük şaxtanı əhatə edib. Mərkəzin
ixtiyarına hələlik istismar olunan 9 şaxta verilib.
Onların 6-dan müalicə məqsədilə istifadə
olunur. Kişilər ücün ayrılan palata 70
çarpayılıqdır. Digər bir palatada isə 60
çarpayı yerləşib. Bununla yanaşı, 30-40
çarpayılıq palatalar da olub. İndi isə kamera şəkilli
şaxtalarda hər biri 2, 3 və 4 çarpayılıq
palatalar "inşa" edilir. Yenidənqurma tədbirlərində
tibb ocağının spesifik xüsusiyyətləri nəzərə
alınır. Xəstələrin rahatlığı naminə
quraşdırılan palatalar daha çox dekorativ təsir
bağışlasa da, onlar heç də ənənəvi
formada deyil. Yerin altındakı müalicəxanada pəncərəyə
ehtiyac duyulmur. Palataların bir tərəfi kamera şəklində
uzanan duz divarına söykənir. Dəmir-beton
konstruksiyaları örtən üzlük materiallar daha
çox dekorativ nümunələri xatırladır,
onların ara məsamələrindəki boşluqlar havalanma
sisteminin normal olmasına imkan yaradır. Üstəlik də həmin
palataların üst hissəsi duz divarları ilə
"örtülür".
Burada əsasən
bronxial astma (tənəffüs yollarının xəstəlikləri)
və ağciyər bronx sisteminin digər qeyri-spesifik xəstəlikləri
müalicə olunur. Ümumiyyətlə, predastma, bronxial
astmanın ilk mərhələsində infeksion allergik və
atopik formasından, polinoz, allergik rinitlər, xroniki allergik
rinosinusopatiyalar, xroniki obstruktiv bronxit və pnevmaniya, bronxial
astmanın remissiya fazasından, tənəffüs çatışmazlığından
əziyyət çəkən xəstələr
üçün bura əvəzsiz müalicə
ocağıdır.. İndiyədək on minlərlə adam
burada şəfa tapıb. Onların arasında xarici ölkələrin
vətəndaşları da az deyil.
Mərkəzin baş həkimi
Ruslan Süleymanov deyir ki, iqlim şəraiti ilə əlaqədar
yay mövsümü mərkəzdə müalicə prosesinin
qızğın dövrüdür. Aparılan təmir və
yenidənqurma işləri ilə əlaqədar hələlik
170 çarpayıdan istifadə olunur. Tibb müəssisəsinə
müraciət edənlərin əksəriyyəti əsasən
ölkəmizin müxtəlif bölgələrindən gələnlərdir.
Xarici ölkə vətəndaşlarının axını
da bir qədər artıb. Müraciət edənlər əvvəlcə
mərkəzin yerüstü şöbəsində şəraitə
uyğunlaşma prosesi keçirlər. Sonra isə yeraltı
müalicəxanada böyüklər 16-20, uşaqlar isə
10-15 seans olmaqla spleoterapiya müalicə kursu keçirlər.
Xəstələr axşamüstü saat 19-00 radələrindən,
ertəsi gün səhər saat 8-dək burada gecələməklə
sakit halda duz ionlarını tənəffüs orqanlarına
udurlar. Müalicə prosesində bəzən dərman
preparatlarından, fizioterapevtik müalicə üsullarından
da istifadə olunur.
Cari ilin birinci
yarısı ərzində burada 52 əcnəbi vətəndaş
müalicə olunub. Rusiya, Türkiyə, İran,
Gürcüstan, Qazaxıstandan gələnlər daha
çoxdur. Bu il ilk dəfə Cənubi Afrikadan da bir xəstə
burada müalicə olunaraq vətəninə qayıdıb.
Moskva şəhərindən
gəlmiş Polina adlı bir qadın dedi ki, 3 yaşlı
övladını bura müalicəyə gətirib. O, allergik
rinitlərdən çox əziyyət çəkirdi. Xəstəxana
şəraitində aparılan müalicə tədbirləri
lazımi səmərə verməyib. Həkimlərin məsləhəti
ilə bura üz tutub. Gəlişinə peşman deyil. Bir həftəlik
müalicə nəticəsində övladı tam
sağalıb. Yaxın günlərdə geri qayıdacaq.
Ülviyyə Sadiqova da
14 ildir ki, Moskva çəhərində yaşayır,
oradakı xəstəxanaların birində tibb bacısı
işləyir. Üç ildir məzuniyyət
dövrünü Naxçıvanda keçirir. Buna səbəb
12 yaşlı övladının səhhətində yaranan
problemlərdir. Deyir ki, həkimlərin məsləhəti ilə
bu şəfa ocağına gəlmişəm. Artıq bir
ildir ki, övladımda təngnəfəslik, boğulma
halları müşahidə olunmur.
Rusiyanın Novosibirsk
şəhərindən gələn, əslən Ucar rayonundan
olan jurnalist Kəmalə Kərimova isə ikinci ildir burada
müalicə olunur. Səhhəti xeyli
yaxşılaşıb. Növbəti yay mövsümü də
bura gəlmək niyyətindədir. Deyir ki, burada göstərilən
xidmətin səviyyəsi də yüksəkdir.
Müalicəxanada
tanış olduğum xəstələrdən biri də yeniyetmə
Aydan Rüstəmova idi. Bura anası ilə - Bakı şəhərindəki
7 nömrəli uşaq musiqi məktəbinin direktoru Mehriban
Rüstəmova ilə gəlib. Dedi ki, aldığı
müalicənin səmərəsindən çox razıyam.
Beş günlük seansdan sonra səs tellərim qaydasına
düşüb.
Yexlax şəhərindən
gələn xəstə Əlihəsən Abdullayev, Tovuz
şəhər sakini İsfəndiyar Həsənov və
başqaları da müalicənin gedişindən, onlara
göstərilən xidmətin səviyyəsindən
razılıq etdilər.
Həkimlərin fikrincə,
bu xəstəxanada üstün cəhətlərdən biri
odur ki, şaxta üfüqi vəziyyətdə yerləşdiyindən
xəstələr yeraltı hissəyə uyğunlaşandan
sonra daxil olurlar. Yeraltı şöbənin giriş
qapısından palatalara yol təxminən 300-350 metr məsafədir.
"Tunel"də hər şey maraqlı görünür.
Özünü sanki nağıllar aləmində hiss edirsən.
Yerin yüz metr dərinliyində havalanma təbiidir, mikroblar
aşağı səviyyədədir. Başlıcası isə
ilin bütün fəsillərində burada temperatur müsbət
18-20 dərəcə arasında olur. Hətta bayırda
temperatur müsbət 40-42 dərəcə olanda da.
Yeri gəlmişkən,
Duzdağ Fizioterapiya Mərkəzində ölkə vətəndaşlarına
pulsuz xidmət göstərilir. Xarici ölkə vətəndaşları
isə xidmətin növündən və seansların
sayından asılı olaraq mərkəzin hesabına 80-150
manat arasında pul ödəyirlər. İlin bütün fəsillərində
burada müalicə olunmaq mümkündür.
Heç şübhəsiz,
əsaslı təmir və yenidənqurma işləri
başa çatdıqdan sonra burada xidmətin səviyyəsi
daha da yüksələcəkdir.
Azərbaycan.- 2009.- 2 avqust.- S. 3.