İllər, pillələr, talelər
Bakıdan
bir az aralı, şəhərin geniş qoynunda, "Binə
qəsəbəsi" deyilən yerdə qədim, uca
küknar ağaclarının əhatəsində Azərbaycan
Milli Aviasiya Akademiyasının işıqlı pəncərələri
sayrışır. Yeni memarlıq üslubunda tikilən
dörd-beş mərtəbəli tədris ocaqları tələbələrin
və müəllimlərin ixtiyarına verilib. Qısaca
"Akademiya şəhərciyi" də deyirik. Burada
çiynipaqonlu gənclərin - oğlanların və
qızların timsalında həmişə ürəkaçan
həyat qaynayır. Ətrafı yaşıllıqlara qərq
olmuş idman meydançaları, sinif otaqları, parket
döşəməli dəhlizlər əslində gözəllik
sərgisidir. Hara baxırsan, sağlam gənclərdi: Müstəqil
Azərbaycanın sabahkı təyyarəçiləri,
şturmanları, dispetçerləri, təyyarə bələdçiləri
və başqa ixtisas sahibləri yetişir. Azərbaycan dilində
təhsil alırlar.
Ürəyim fərəh hissilə dolur. Çünki sıxıntısını çox çəkmişəm. Moskvada, M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda oxuduğum illərdə, Bakıya təyyarə ilə gedib-gələndə görürdüm ki, bir-iki azərbaycanlı təyyarəçi var. Azərbaycanca bilməyən azərbaycanlılar idilər. Adi təyyarə bələdçisi də yox idi. Təyyarənin Bakı aeroportuna enməsini, qalxmasını da rus dilində elan edirdilər. "Özümüzünkülər" də rusca danışırdılar.
İndi, suveren dövlətçiliyimizdə bu təyyarəçilərə, bu bələdçilərə azərbaycanca dərs deyən müəllimlərdən biri də mənəm. Azərbaycan ədəbiyyatından, dünya mədəniyyəti tarixindən mühazirələr oxuyuram.
Bütün bu yeni təlim-tərbiyə məsələlərinə rəhbərlik edən, başqa xalqların da dilinə, mədəniyyətinə böyük hörmət bəsləyən Milli Aviasiya Akademiyasının rektoru, yüksək insani keyfiyyətlərə malik akademik Arif Paşayevdir. O, ədəbi mühitdə yetişmişdir, böyük yazıçımız Mir Cəlal Paşayevin oğludur.
Arif müəllimin anası Püstə xanım danışırdı ki, biz Mir Cəlalla nikah kəsdirməyə gedəndə qabağımıza mərhum şairimiz Mikayıl Müşfiq çıxdı.
- Haraya belə? - üzünü Mir Cəlala tutub soruşdu.
- Gedirik nikahımızı kəsdirək, - o da gülümsəyərək cavab verdi.
- Mən də sizinlə şahid kimi gedirəm.
- Gedək. - Mir Cəlal
sevinclə təklif etdi.
Püstə xanım deyirdi
ki, Müşfiq Mir Cəlalın dostu idi. Biz "Kommunist"
qəzetinin redaksiyasında işləyəndə (orada da Mir
Cəlalla Püstə xanım
Mir Cəlalla Püstə
xanım İçərişəhərdə övliya
Mirmövsüm ağanın müqəddəs ocağına
yaxın bir yerdə ev kirayə etmişdilər.
Toylarını Azərbaycanın
böyük müğənnisi Cabbar Qaryağdıoğlu
tar, kamança, qaval üçlüyü ilə aparıb. Qələm
dostları Süleyman Rəhimov, Sabit Rəhman, Səməd
Vurğun toyda dost sözü deyiblər, oynayıblar.
1934-cü il fevralın 15-də
o müqəddəs qonşuluqda Mir Cəlalın ilk
övladı - Arif Paşayev dünyaya göz açıb.
Tanrının seyidə (Mir Cəlala) verdiyi bir ev dolu sevinc
payı Arif olub!
Püstə xanım
övladcanlı, ailəcanlı bir xanım idi. Anası
Gözəl xanım da, bacısı Rəna xanım da
yanında qalırdılar. Uşaqların hamısına (Arifə,
Elmiraya, Hafizə, Ədibəyə, Aqilə - N.H.) demək
olar ki, Gözəl xanım özü baxıb. Rəna
xanımın da toyu bu evdə çalınıb.
Mir Cəlal onu
qızlarından ayırmırdı. Rəna xanımın
yoldaşı Cümşüdlə və
Mir Cəlalın
sağlığında şəhərdəki evinə gedib-gəlirdim.
Əvvəl aspirantı kimi, sonra da o ev mənim böyük qələm
dostumun eviydi. Mir Cəlal dünyasını dəyişdi.
Amma ailəyə elə isinişmişdim ki, yenə də
xeyirdə-şərdə dəyirdim.
Evin ortasındakı iri, uzun
və yaraşıqlı ipək süfrəli yemək stolu
indiki kimi gözümün qabağındadır. Mən də
o mehriban süfrədə əyləşərdim. Stolun
baş tərəfi Mir Cəlalın fəxri yeriydi. "Ayaq
tərəfdə" isə kiçik oğlu Aqil
oturardı. Boyca hamıdan ucaydı. Mir Cəlal hərdən
sataşardı ki, Aqil, ayağın ayağıma toxunur, o tərəfə
elə. Gülüşərdik. Yumorla danışmaq Mir Cəlalın
canındaydı. Mərhum Aqil də çox
istedadlıydı, heyf, yazmadı. Çoxu
dünyasını dəyişdi.
Əlbəttə, bu mənəvi
sarsıntıların episentri Arif müəllimin ürəyindən
keçirdi.
Mir Cəlal müəllimlə
tanışlığım 1954-cü ildən başlayır.
Məni Bakıdan Sovet ordusunda hərbi xidmətə
aparmışdılar. "Salyanski kazarma" deyilən yerdə
hərbi hissədəydim. Gəncədə Pedaqoji
İnstitutu bitirib, Bakıya yenicə gəlmişdim. Şəhərdən
bir az aralıda Balaxanı qəsəbəsində dərs
deyirdim. İcazə alıb, Yazıçılar
İttifaqına "Gənclər günü"nə gəlmişdim.
Təzə şeirlərim var idi, oxumaq istəyirdim. Əsgər
paltarımı dəyişməmişdim, paqonda, şineldə
gəlmişdim. Şeirlərimi oxuyandan sonra qabaq cərgədə
oturan Mir Cəlal müəllim məni təbrik edib, əlimi
sıxdı. Başqa bir hörmətli
yazıçımız Əyyub Abbasova dedi ki, yaxşı
şeirləri var, kitabını buraxmaq olar. O vaxt kitab barədə
düşünmürdüm. Amma mənim ilk "Qoca
çobanın hekayəti" kitabımı mərhum Əyyub
müəllim buraxdı. O vaxt "Uşaq və Gənclər
Ədəbiyyatı Nəşriyyatı"nda müasir ədəbiyyat
şöbəsinin müdiri vəzifəsində işləyirdi.
Əsgər şinelində Yazıçılar
İttifaqında görüşümüzü Mir Cəlal
müəllim sonralar mənim "Könlüm şeir istəyir"
adlı kitabıma yazdığı müqəddimədə
də xatırlayıb. Aspiranturaya qəbul olunana qədər
də biz görüşürdük.
Mir Cəlalın evində kəsilən
çörək ömür boyu insana bəs eləyir.
Çünki halal müəllim, yazıçı əməyi
ilə qazanılırdı. O süfrədə çörək
kəsməyən tələbəsi yox idi. Elə bil tələbələrini
bir-birinə çörəklə
yaxınlaşdırır, çörəklə
mehribanlaşdırır, özü də bundan mənəvi
zövq alırdı. İndi görürəm, Arif müəllim
də belədir. Tək olsa da (mərhum həyat
yoldaşı Aida xanımı nəzərdə tuturam - N.H.)
çörəyini tək yemir.
Akademik Arif Paşayev -
içində intibah gəzdirən insandır. Onu həm ailədən
tanıyıram, həm də artıq on iki ilə keçir
ki, rəhbərlik etdiyi Milli Aviasiya Akademiyasında işləyirəm.
Sonuncu iş yerim - Mətbuat
və İnformasiya Nazirliyi ləğv ediləndə (nazirin
birinci müavini idim), mən də başqaları kimi
işsiz qaldım. Ölkədə ictimai-siyasi quruluş dəyişmişdi.
Arif müəllimin ortancıl qardaşı Hafiz müəllim
mənə zəng elədi ki, get Arif müəllimin
yanına, sənə sözü var. 1997-ci il idi. Hafiz
Paşayev onda ABŞ-da Azərbaycanın səlahiyyətli səfiri
vəzifəsində işləyirdi. Bakıya gəlmişdi.
Qardaşlarda da atalarının tələbələrinə
olan isti münasibəti gördüm.
Arif müəllim məni elə
həmin gün Humanitar fənlər kafedrasına işə
götürdü.
Mir Cəlal müəllim hələ
o vaxt, mənim gənclik illərimdə şeirlərim barədə
məqalə yazmışdı. "Nəriman" poemamı
Səməd Vurğunun "Komsomol poeması", Mikayıl
Müşfiqin "Mingəçevir" poemaları ilə
müqayisə edib, qiymətləndirirdi.
Ustadın hekayələr
kitabı haqqında mənim də məqaləm
çıxmışdı, sonralar 60 illik yubileyini qəzet səhifələrində
şeirlə təbrik etmişdim.
Tərcümeyi-halıma Mir
Cəlal müəllim bələd idi. Məni Sovet
dövründə kiminsə yerinə əsgərliyə də
aparmışdılar. Sonralar "Poylu beşiyim mənim"
poemamda Mir Cəlala bir neçə bənd şeir
misraları həsr elədim. Bir bəndi belədir:
Hər papağın altda
oğlum, bir oğul yatır,
Qullar elə bilirlər ki,
orda qul yatır.
İstedadın köməyinə
istedad çatır.
Dahilərin fəryadına
insan lal olur,
O insan ki, insan olur - Mir Cəlal
olur.
Mən akademiyaya gələndə
onun həyətində kiçik, yastı kazarmalar var idi. Bu
uzun yastı kazarmaların bir ucunda rektorun qəbul
otağı, ortasında köhnə meşin qapılı
mühasibat idarəsi, o biri ucunda isə həkim məntəqəsi
yerləşirdi. Həyətində kərtənkələ də
görmüşdüm. Müəllim də, tələbə
də sinifdə donurdu. Məndən soruşanda ki, dərsin
hansı otaqdadır? Zarafatla deyirdim ki, borular keçən
sinif otağında. Boruların uzunluğuna və iriliyinə
görə belə deyirdim.
Akademiyada ruslar və
ruslaşan müəllimlər dərs deyirdi. Ali təhsilli
olanlar az idi. Azərbaycan dilində bir ərizə, təqdimat
yazmaq lazım gələndə, azərbaycanca yazan adam
axtarırdılar.
Arif müəllim, burada
birinci növbədə, müti şəkildə bu mühitəuyğunlaşma
psixologiyasını dəyişməliydi, sonra da əlbəttə,
akademiyaya ixtisasca aviasiya işini bilən peşə sahiblərilə
yanaşı, savadlı, mədəni, milli-etik dəyərləri
özündə cəmləşdirən müəllimlər
dəvət etməliydi. Onları axtarıb tapmalıydı.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin
sərəncamı ilə Azərbaycanda heç vaxt olmayan,
milli və dünyəvi məzmunu olan yeni tipli bir təhsil
ocağı yaradılmışdı: Milli Aviasiya
Akademiyası. Azərbaycan öz tərcümeyi-halının
yeni mərhələsinə qədəm qoyurdu. Dünyaya yeni
pəncərə açılırdı. Yeni
elmi-texniki-pedaqoji tədqiqatlar, yeni mədəni əlaqələr
yaranırdı.
Arif müəllim bunların
öhdəsindən əzmkarlıqla gəldi. Təbii ki, həyatda
heç bir şey asan olmur. Baş da, əl də, ayaq da
işləməlidir. Yeni, lazımi instansiyalarla əlaqə
saxlamalı, yazılı-şifahi müraciətlər etməli,
yazdığını təkid etməli və gedib-gəlməliydi.
Saçlarına dən düşməli, hətta
ağarmalıydı. Tikib-qurmaq üçün,
fizika-riyaziyyat elmindən əlavə, inşaat işlərini
bilməli, müasir memarlığın tələblərinə
bələd olmalıydı.
O, gözəl bilirdi ki,
tikinti-qurucluq məsələlərində - mühəndislik,
estetik gözəllik həndəsi-fiziki-riyazi hesablamalarsız
mümkün deyil.
Az bir müddətdə 4
böyük və yaraşıqlı tədris korpusu tikilib
istifadəyə verildi. 4 mərtəbəli tələbə
yataqxanası, həkim məntəqəsi, təmiz və səliqəli
tələbə yeməkxanası, geniş, işıqlı
idman kompleksi, yaşıllıqlar, kiçik fəvvarələr,
qızıl gül talaları akademiyanın geniş həyətini
bəzədi. Sinif otaqları akademiyanın öz mebel
fabrikinin istehsalı olan yeni standartlara uyğun partalarla daha da
gözəlləşdi. Ağappaq yazı lövhələri
qara flomastrlarla yazıldı.
İndi öz ana dilimizdə
fakültələr, kafedralar, laboratoriyalar açılıb.
Texniki akademiyanın siniflərində Azərbaycan tarixi,
politologiya, sosiologiya, etika, estetika fənləri ilə
yanaşı, Azərbaycan, ingilis, rus, latın dilləri
keçilir. Kulturologiya, fəlsəfə, hüquq fənləri
tədris olunur. Maaşlar artırılıb. Fakültələr,
kafedralararası kompüter şəbəkəsi
yaradılıb. Texniki təhsil alan çiynipaqonlu gənclərin
sayı artıb. Mənim dərs dediyim tələbələr
"Boinq" markalı təyyarələri idarə edirlər
və s.
Onu da deyim ki, Arif müəllim
akademiyada Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Milli Aviasiya Muzeyi
yaradıb; burada əsrin əvvəllərindən
başlamış tariximizin müxtəlif mərhələlərinə
aid nadir sənədlər və fotoşəkillər
toplanıbdır.
Adlı-sanlı akademiklər
burada kafedra müdiri işləyir, laboratoriyalarda təcrübələr
aparılır.
Arif müəllim elmi
şuralarda Azərbaycan Hava Yolları Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin
rəisi, məşhur təyyarəçi Cahangir Əsgərovun
adını həmişə hörmətlə çəkir.
Onun Milli Aviasiya Akademiyasında elmi və texniki potensialın
möhkəmlənməsinə, inkişafına göstərdiyi
daimi diqqəti yüksək qiymətləndirir. Onların bu
işgüzar və dost münasibətləri akademiyada
yaradıcılıq mühitinin yaranmasına xidmət edir ki,
bu da professor-müəllim heyətinin elmi
axtarışları üçün yeni imkanlar
açır.
Ən məsul səfərlər
zamanı uzaq-yaxın uçuşları yerinə yetirən
Milli Aviasiya Akademiyasının prorektoru, təyyarəçi
Rauf Cəfərzadə aviasiya sahəsində namizədlik və
doktorluq elmi dərəcəsi almaq üçün dissertasiya
müdafiə edən ilk azərbaycanlıdır. Onun
oğlanları da mənim tələbələrim olub,
atalarının yolunu davam etdirirlər. Azərbaycan və
dünya səmasında xarici markalı təyyarələrdə
üç azərbaycanlı şahini uçur! Bu,
özü fərəh hissi deyilmi?!
İki il bundan qabaq, ürəyimin
müalicəsilə bağlı Almaniyaya getdiyim zaman
İbrahim Seyidov adlı təyyarəçi bir tələbəmin
İtaliyada Azərbaycan Hava Yollarının təmsilçisi
olduğunu biləndə sevindim. Məni oğlum Nazimlə bərabər
Milan aeroportunda qarşıladı, şəhəri gəzdirdi,
bir gün sonra Almaniyaya yola saldı. Müalicəm demək
olar ki, elə buradan başladı. Mən o tələbəmə
dünya mədəniyyəti tarixindən mühazirələr
oxumuşdum. İndi o, Avropa intibahı epoxasının
yarandığı və inkişaf etdiyi yerdə - Dantedən,
Petrarkadan, Bokkaççodan danışır, Leonarda do
Vinçinin, Mikelancelonun, Rafael Santinin həyatına aid
maraqlı söhbətlər edirdi.
Arif Paşayevi müəllimlər
də, tələbələr də sevirlər. Belə
insanlar mənalı ömürlərini xalqına, vətəninə
həsr etməklə keçdikləri yolun
yolçularına nümunə olurlar. Onların
işığı heç vaxt sönmür, zəkasıyla
bir ölkə, el-oba, bütün bir vətən
tanınır. Belə insanların üzündə "şəxsiyyət"
sözünün poetikası oxunur.
Onun bir şəxsiyyət
kimi təkcə təhsilin və təlim-tərbiyənin yox,
həm də müasir Azərbaycan aviasiya elminin
yaranmasında, inkişafında görkəmli
ixtiraçı alim kimi xüsusi xidmətləri olduğunu
xarici ölkələrdə də qiymətləndirirlər.
Onun şəxsi təşəbbüsü
və zəmanətilə Milli Aviasiya Akademiyasının
mütəxəssis alimləri xarici ölkələrin
aviasiya akademiyalarına, ali təhsil ocaqlarına,
aparıcı elmi mərkəzlərə ezam olunur. Müasir
elmi nailiyyətlərin və elmi kəşflərin Azərbaycanda
da tətbiqi üçün o, həmişə öz
tövsiyələrini deyir və buna yüksək, ictimai məna
verir.
Milli və dünya texniki
elmlərinin bir sıra aktual problemləri ilə bağlı
öz laboratoriyasında maraqlı təcrübələr
aparır, yüksək dövlət və beynəlxalq
simpoziumlara dəvət edilir, eləcə də Milli Aviasiya
Akademiyasının rektoru kimi elmi-pedaqoji vəzifələrini
böyük bir kollektiv qarşısında şərəflə
yerinə yetirir. Sadədir, amma adi deyil. Yüksək mövqedədir,
amma yanındakını görür. Rəsmi və fəxri
adları çoxdur, amma rəsmi deyil, həssasdır. Elmi
şuralarda heç vaxt, heç kəsi hədələməyib,
amma texniki-elmi əsərlərin yüksək səviyyədə
yazılmasını təkidlə tələb edir.
Arif müəllim cəmiyyət
adamıdır. O, istedadı tez görür və ürəkdən
sevinməyi bacarır. Kömək etmək, qolundan tutub
ayağa qaldırmaq üçün dayaq olur. Bir növ,
özünü istedadlı kimsəsizin yerinə qoyur, Arif
olduğunu da unutmur. Görürəm ki, Mir Cəlaldır.
Xalqda deyirlər, atasını itələyib, yerində durub.
Mən nədənsə həmişə Arifdə Mir Cəlalı
axtarıram. Bəlkə tələbə istədiyi müəlliminin
övladlarında da müəllimini görmək istəyir.
Amma Arif Paşayev şəxsiyyəti, nüfuzu həmişə
nəzərimdədir. Bu da mənim sevincimdir. Təkcə mənimmi?!.
Elmi şuralarda müzakirələr
zamanı onun iradları ilə hesablaşırlar,
çünki xeyirxahdır. Qərəz deyilən şey
ümumiyyətlə, onda yoxdur və heç vaxt olmayıb. Qərəzli
adamlardan da xoşu gəlmir. Bir dəfə dedi ki, yanıma gəlirlər,
biri o birini pisləyir. Sonra deyir filankəsi işdən
çıxarım. Heç indi də adamı işdən
çıxarmaq olar? Ona qalsa, birinci özü getməlidir. Qərəzli
yaşamaq olmaz... O, belə bir ürəyin sahibidir.
Tariximizi, ədəbiyyatımızı,
şeirimizi, fəlsəfəni sevir. Yazıçı
oğlu kimi, bəzən atası Mir Cəlaldan, başqa
yazıçıların həyatından qısa, gülməli
əhvalatlar danışır və danışana qulaq
asır. Güləndə uğunub gedir. Yanına
yaradıcı ziyalılardan gələndə, onlara diqqət
göstərir.
Elmi şura
iclaslarının birində Milli Aviasiya Akademiyasında nə
üçün kulturologiyanın (dünya mədəniyyəti
tarixinin), Azərbaycan ədəbiyyatının (eləcə
də Azərbaycan dilinin) bir fənn kimi tədris
olunmadığını soruşdu. Və dedi ki, bunlar proqrama
daxil edilsin. Dedilər texniki ali məktəblərdə bu fənlər
keçilmir. Nə üçün?! - sual etdi. Bu qaydanı
kim qoyub?! Texniki ali məktəbin tələbəsi öz
xalqının tarixini, ədəbiyyatını, dünya mədəniyyəti
tarixini bilməməlidir? Humanitar biliklərdən məhrum
olmalıdır? Heç kəs cavab verə bilmədi.
- Tələbə hərtərəfli
yetişməlidir - dedi.
Akademik Arif Paşayev
böyük təhsil islahatçısı, böyük
yaradıcı qüvvədir. Bunu tək mən yox, həmkarları
da bilir. Yaxşılıq, xeyirxahlıq müsabiqəsi
keçirilsəydi, o, mütləq birinci yeri tutardı.
Mir Cəlal imtahan
götürməyə gedəndə tələbələrdən
eşidir ki, onsuz da qiymət yazacaq, onun imtahanına
hazırlaşmasaq da olar. Söz ona bərk toxunur. Dalbadal
dörd-beş tələbəyə "2" yazır. Sonra
da yanındakı assistenti göndərir ki, qoy göndəriş
alıb gəlsinlər qiymətlərini yazım ki, təqaüd
ala bilsinlər.
Arif müəllim də Mir Cəlalın
tərbiyəsini alıb.
Millət, millət! - deyən
natiqlər az deyil. Təəssüf ki, milləti yaşadanlar
azdır. Bəlkə də bu, elə az olmalıdır?!.
Arif müəllim belə
azlardandır. Danışanda qışqırmır, səsi
qulağı deşmir, ürəyi sığallayır. Tənqidi
də xoş olur, tərifi də. Öldürmür,
yaşadır. Amma çəkdiyini ürəyində çəkir.
Buna görə də ürəyindən əməliyyat
olundu. Bəşər övladı kimi o da qayğı istəyir,
diqqət istəyir.
Bağdakı evlərinin həyətində
çay içirdik. Arif müəllimin anası Püstə
xanım qəhərlənmişdi.
- Arif də tək qaldı,
Nəriman da, Aqil də, - deyə köks
ötürürdü.
Üçümüz də
həyat yoldaşımızı itirmişdik.
Mən Aida xanımı indi
xatırlayıram. Ailənin böyük gəliniydi, elmi
mühitdə də böyük hörmət
qazanmışdı. Vaxtsız getdi. Amma böyük elmi, ədəbi
irs qoyub getdi. Bəzən mənə elə gəlir ki,
qadınlar hansı yaşda olsalar da, dünyadan vaxtsız
gedirlər.
Akademik Arif Paşayev
akademiyada sərəncamlar verir, anası Püstə
xanımın yanında isə "dəyişir", bir
növ yenə olurdu ailənin böyük uşağı (mənə
elə gəlirdi). Anasının asta, mehribancasına dediyi
sözlər Arif müəllim üçün "sərəncam"
olurdı, "əmr" olurdu, "göstəriş"
olurdu. Mən bunların şahidiyəm. Bu, övlad-valideyn
halallığı idi. Amma bir həssaslığı da
duymuşdum ki, Püstə xanım sözü elə deyirdi
ki, Arifin də ürəyincə olsun.
Püstə xanım
dünyasını dəyişən kimi, Arif müəllim
yenə "dəyişdi". Gördü ki, ailədə
ondan böyüyü yoxdur. Gördü ki, dünən
Püstə xanımın yanına gələnlər, bu
gün onun yanına məsləhətə gəlirlər. O,
məsləhətlər verəndə daha səhv etməməliydi.
Təmkinli, müdrik olmalıydı. Oldu da.
Arif Paşayev ürəyinin
odunu anasız qalan iki gül kimi qız balalarına həsr elədi.
Onları cəmiyyət üçün tərbiyə etdi,
böyütdü. Həm ata oldu, həm də ana. İndi də
elədir.
Mehriban Əliyeva Azərbaycanın
birinci xanımı, cənab Prezident İlham Əliyevin həyat
yoldaşı, dostu, silahdaşıdır.
Nərgiz Paşayeva
M.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Bakı
filialının rektorudur, filologiya elmləri doktoru, professordur.
Mən onun müdafiəsində iştirak etmişəm. Elmi
rəhbəri, çıxış edən akademiklər Nərgiz
xanımın ədəbi-elmi mühitə yeni ab-hava gətirdiyini
deyir, onu təbrik edirdilər.
Arif müəllimdən
televiziya müsahibələrindən birində soruşdular
ki, qızınıza (Mehriban xanımı nəzərdə
tuturdular - N.H.) nə tövsiyə edərdiniz.
Çox müdrik cavab verdi:
- O mənim ağıllı, həssas qızımdır dedi,
- Özü bilir ki, bütün bir ölkə (nəinki bir
ölkə?!) onun danışığını, hərəkətlərini,
gördüyü işləri izləyir. Və haqqında
fikir yürüdür, rəy formalaşdırır.
Taleyin nə qədər
şərəfli, nə qədər məsuliyyətli qismətidir!
Arif müəllim bu sözlərlə
Tomrisdən üzübəri qəhrəman
qadınlarımızın zəminində şahanə
görkəmilə seçilən Mehriban Əliyevanı sanki
müasirlərinə təqdim edirdi.
Mehriban xanım Fransada
YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri seçiləndə, mən
də sevindim. Birinci dəfəydi ki, millətin qızı
böyük Avropa ölkəsində nüfuzlu bir təşkilatın
səlahiyyətli təmsilçisi seçilirdi.
Bizim xoşməramlı səfir
qızımız,
Birinci xanımı Azərbaycanın.
Bizim yerdə doğan Dan
Ulduzumuz -
gözünə
işıqdı elin-obanın.
Birinci xanımı Azərbaycanın.
Başında tac
gördüm - sənə halaldı,
Tanrının əliylə
o yanır, qızım.
Qız yaxşı olanda -
el misalıdı, -
ata bir oğul da qazanır,
qızım.
Sən millət dedikcə,
sevincin daşır,
Bilirəm, ulular
düşür yadına.
A qızım,
millət də
mehribanlaşır, -
Mehriban dedikcə sənin
adına.
Sən qızlar içində
gün kimi aydın,
gəlinlər içində
su sonasısan.
Sən heykəl Heydərin -
qız anasıydın,
Heydər Əliyevin - öz
anasısan.
Cənab prezident, mən
oğlum desəm,
qəbul et,
haqdandı şairin səsi.
Bir ata yanında gəldin ərsəyə,
bütün atalara oğul əvəzi.
Sən ali rəmzisən qədim
torpağın,
insana hörmətdi insan
yaddaşı.
Qoşa qanad kimi zirvəyə
qalxın,
Üçrəngli bayraqla
durun yanaşı.
Arif müəllim millətin
balalarına da diqqət ayırır, qayğı göstərir.
O, yataqxanada tələbələrin
yaşayış şəraitilə gedib şəxsən
tanış olur, akademiya şəhərciyində ədəbi
görüşlər keçirir, xarici qonaqları qəbul
edir və s. Məqsəd ancaq dövlətçiliyimizə
xidmətdir, xeyirxahlıq və insanpərvərlikdir. O, tələbələri
bəzi "tələbkar" müəllimlərdən də
qoruyur. Elmi şuralarda yeri düşəndə deyir ki, biz
müəllimlərə tələbələrə görə
maaş verilir. Onları kəsmək yox, birinci növbədə
öyrətmək lazımdır. Mir Cəlalın da əzazil
müəllimlərdən zəhləsi gedərdi.
Çünki o:
Tələbənin
atasıydı,
Yerdə Tanrı sədasıydı.
Məqbul vaxtı
qaydasıydı -
Soruşmamış qol
çəkərdi.
Mir Cəlal
sağlığında yazdığı əsərlərə
görə təqiblərə məruz qalsa da, dünyaya
kişi kimi gəldi, kişi kimi də getdi.
Filologiya elmləri doktoru,
professor, əməkdar elm xadimi Mir Cəlal demək olar ki,
ömrünün çoxunu Bakı Dövlət Universitetində
pedaqoji fəaliyyətə həsr edib. "Azərbaycan ədəbiyyatı
tarixi kafedrası"nın müdiri işləmişdir.
Mübaliğəsiz demək olar ki, indiki Azərbaycan
ziyalılarının yarısı bu unudulmaz müəllimin
tələbəsidir. Axı, tələbələrinin də
tələbəsi olub, indi də var. Mir Cəlal zəmanəmizin
mütəfəkkir alimi, yazıçısı, pedaqoqu olub.
"Bir gəncin manifesti"ndə bir azərbaycanlı
qadının toxuduğu xalını "İtə ataram,
yada satmaram!", - deyə üsyan etməsi - məhz Mir Cəlalın
bəyanatı, yazıçı manifestiydi. O hələ
öz sağlığında dünyanın böyük
simaları ilə yanaşı dururdu. Əks halda, "Fransa
burjua inqilabını hazırlayan" Avropa maarifçilik
epoxasının yaradıcıları ilə, eləcə də
bizim qabaqcıl fikirli maarifçilərimizlə Mir Cəlalın
fikir, əqidə qohumluğu olmazdı. O, yazıçı
kimi Sovet dövründə Azərbaycan gəncliyinə milli
hisslər aşılayır, sanki onları silkələyib
ayıldırdı. Bu, yazıçı fədakarlığıydı.
"Xalq yazıçısı" və akademiyanın
"müxbir üzvü" kimi fəxri adlardan isə
yüksəkdə dururdu.
Onun bütün
şüurlu həyatı, ömrünü həsr etdiyi ədəbi-bədii-elmi
yaradıcılıq sahələrində eyni uğurlar
qazanmaqla müasirlərinə nümunə olması dediklərimə
ən yaxşı sübutdursa, müstəqil Azərbaycanın
ilk uzunmüddətli səlahiyyətli səfiri, professor Hafiz
Paşayevin "Bir səfirin manifesti" adlı qiymətli
kitabı, əsərin müzakirəsi zamanı səslənən
fikirlər də mənim sözlərimə qüvvətdir.
Nəhayət, ədalət
öz yerini aldı. Cənab Prezident İlham Əliyevin sərəncamından
sonra, böyük yazıçının 100 illik yubileyi
YUNESKO xəttilə Parisdə geniş qeyd olundu. Azərbaycanın
birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti,
YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət
vəkili Mehriban xanım Əliyeva yubiley mərasimində məzmunlu
çıxışı ilə Fransa ictimaiyyətinin dərin
rəğbətini qazanmışdır. Bu, bizim günlərin
ədəbi hadisəsiydi.
Həmin günlərdə
ingilis-Azərbaycan-rus dillərində "Aviasiya terminləri
lüğəti" də (baş redaktoru - Nərgiz
Paşayeva, elmi redaktoru - Arif Paşayev) nəfis tərtibatda
çıxıb. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, Azərbaycan
dövlətçiliyi tarixində ilk dəfəydi ki,
üç dildə belə bir kitab nəşr olunurdu.
Arif Paşayev elə bir elmi-ədəbi-pedaqoji
mühitdə pərvəriş tapıb ki, tək bir Azərbaycan
ziyalısını deyil, mötəbər bir ailəni, elit
yaşıdlarının, həm də yaşadığı
epoxanın elmi təfəkkürünü ləyaqətlə
təmsil edir.
Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının həqiqi üzvü və elmi kəşflərinə
görə dünyanın bir çox akademiyalarının fəxri
üzvü seçilib. Apardığı ictimai-pedaqoji
işlərin miqyası müqabilində xarici dövlətlərin
qızıl, gümüş medalları, ordenləri ilə təltif
edilib, respublika dövlət mükafatı laureatı fəxri
adına layiq görülüb, fizika-riyaziyyat elmləri
doktoru, professordur.
Bütün bunlar onun haqqıdır. Mir Cəlal sağ olsaydı, daha obrazlı şəkildə - Ana südü kimi halaldır, - deyərdi.
Ürəyimdə bax, belə bir "Arif Paşayev" ucalığı var.
Görürəm ki, illər Arif müəllim üçün pillələr oldu. Pillələr taleyinə döndü. Arif Paşayev o pillələri liftlə qalxmadı, piyada çıxdı, amma ağılla, fəhmlə, təfəkkür işığında çıxdı və qalxdı. Yolun işıqlı olsun!
Mir Cəlal evə bir az gec gələndə adətən, işıqların hamısını yandırardı ki, ev nura qərq olsun. İmkanı olsaydı, dünyanı işığa döndərərdi. O, Sizi də İşıq kimi yandırdı, Arif müəllim. Yanın, bundan sonra da işıq paylayın - insanlar arasında, insanlıq cərgəsində.
Böyük şairimiz Nizami Gəncəvi yaxşı insanlar haqqında belə demişdir: "Adlı-sanlılar içində eləsini tanımıram ki, onun insanlığı üçün minnət və şükür edilməsin".
Nəriman Həsənzadə,
xalq şairi
Azərbaycan.-2009.-13 fevral.-S.8.