Bakı İslam mədəniyyətinin paytaxtıdır

2001-ci ilin 29-31 dekabrında Qətərdə keçirilmiş mədəniyyət nazirlərinin III İslam Konfransı İslam Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatının (İSESKO) təklif etdiyi "İslam mədəniyyətinin paytaxtları" ilkin proqramını təsdiqləyən qətnamə qəbul etdi. Qətnaməyə əsasən islam Konfransı Təşkilatına (İKT) üzv dövlətlərin təklif edəcəkləri şəhərlər arasından İSESKO ərəb, Asiya və Afrika regionlarının hər birindən bir şəhər seçəcəkdi. Elə həmin konfransda Səudiyyə Ərəbistanının Məkkə şəhərinin islam mədəniyyətinin ilk paytaxtı elan olunması qərara alındı.

Xarici işlər nazirlərinin 29-cu islam konfransının məsələ ilə əlaqədar qəbul etdiyi qətnaməyə əsasən İSESKO islam mədəniyyətinin paytaxtları proqramının konsepsiyasını hazırladı ki, burada da Məkkə şəhərindən sonra ərəb, Asiya və Afrika regionlarından 30 şəhərin 10 il ərzində islam mədəniyyətinin paytaxtları kimi elan olunması təklif olunurdu.

Mədəniyyət nazirlərinin 15-17 dekabr 2004-cü il tarixlərdə Əlcəzairdə keçirilmiş IV islam konfransı 2005-2014-cü illər üçün nəzərdə tutulmuş islam mədəniyyətinin paytaxtları proqramını təsdiqlədi. Bu proqrama əsasən, hər hansı şəhərin islam mədəniyyətinin paytaxtı elan olunması üçün həmin paytaxt ölkə və region səviyyəsində mühüm tarixi keçmişə, həm islam, həm də bəşər mədəniyyətində elm, incəsənət, ədəbiyyat sahəsindəki töhfələrə, elmi tədqiqat, arxeoloji təhsil mərkəzlərinə, fərdi və kollektiv şəkildə mədəni tədbirlər təşkil edən mədəniyyət qurumlarına malik olmalıdır.

2007-ci ilin 21-23 noyabrında Liviyada keçirilən mədəniyyət nazirlərinin V islam konfransında ölkəmizin nümayəndə heyətini təmsil edən mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev Bakı şəhərinin "İslam mədəniyyətinin paytaxtları" proqramında müəyyən edilən bütün meyarlara tamamilə uyğun gəldiyini təsdiqləyən məruzə ilə çıxış etdi və Azərbaycan paytaxtının 2009-cu ildə islam mədəniyyətinin paytaxtı elan olunması təklifini irəli sürdü. Nümayəndə heyətinin təklifi iclas iştirakçıları tərəfindən yekdilliklə qəbul olundu. Konfrans nəticəsində qəbul olunmuş qətnaməyə əsasən Bakı şəhəri 2009-cu il üçün islam mədəniyyətinin paytaxtı elan olundu və mədəniyyət nazirlərinin növbəti, VI konfransının Bakıda keçirilməsi qərara alındı.

Azərbaycan müsəlman dövlətləri arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi və qarşılıqlı əlaqələrin inkişafı təşəbbüslərini bütün istiqəmətlərdə həyata keçirir. Bunlar islam ölkələri ilə iqtisadi, siyasi əlaqələrin genişləndirilməsi, qarşılıqlı səfərlər, eyni zamanda ümumi maraqları təmin edən və problemlərin birgə müzakirəsi üçün imkanlar yaradan tədbirlərin təşkili, beynəlxalq təşkilatlar səviyyəsində əməkdaşlıq və s. məsələlərdir. Demokratik dövlətlərin elm, mədəniyyət, incəsənət və başqa sahələrdə əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsində əvəzsiz rol oynayan Heydər Əliyev Fondu ümumbəşəri ideyaların reallaşdırılmasına yeni-yeni töhfələr verməklə yanaşı müsəlman dövlətlərinin təhsil sahəsində də tərəfdaşlığının ən fəal təşəbbüskarıdır. Heydər Əliyev Fondu eyni zamanda dünyada mədəniyyətlər, sivilizasiyalararası dialoqun gücləndirilməsi istiqamətində mühüm rol oynayır.

Ötən il iyun ayının 10-da Bakıda "Mədəniyyətlərarası dialoqda qadınların rolunun genişləndirilməsi" mövzusunda işə başlayan beynəlxalq forum da məhz Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü, YUNESKO və İslam Ölkələri Elm, Təhsil və Mədəniyyət Təşkilatının (İSESKO) dəstəyi ilə təşkil edilmişdi. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən 300-dən çox nümayəndəni, bir neçə dövlətin birinci xanımlarını, İSESKO-nun baş direktorunu, YUNESKO-nun xoşməramlı səfirlərini bir araya gətirən tədbirin keçirilməsində məqsəd müxtəlif dinlərin və mədəniyyətlərin təmsilçilərinin bir araya gəlməsi idi. Ayrı-ayrı mədəniyyətlərin təmsilçilərinin forumda iştirakı dialoqa qadın mövqeyindən yanaşmaq məqsədi daşıyırdı.

Tədbirdə çıxış edən Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyeva bildirdi ki, qadın potensialı sivilizasiyalararası dialoqun möhkəmlənməsində böyük rol oynayır: "Bu gün biz mədəniyyətlər və sivilizasiyalararası dialoq probleminə qadınların gözü ilə baxmalıyıq. Qadın olan yerdə həmişə səmimiyyət, sevgi, məhəbbət var. Zənnimcə, qadınlar əzəldən bəri dialoq tərəfdarıdırlar. Məhz ona görə də qadın potensialı dialoqun möhkəmlənməsində böyük rol oynaya bilər"

İKT-nin Dialoq və Əməkdaşlıq Uğrunda Gənclər Forumunun mədəniyyətlərarası və sivilizasiyalararası dialoq məsələləri üzrə birinci baş əlaqələndiricisi Leyla Əliyeva əsas maraq dairəsi məhz qadınlar və dialoq olan beynəlxalq forumun ölkəmizdə keçirilməsinin rəmzi məna daşıdığını bildirdi. Azərbaycanın həm mədəniyyətlərarası dialoq, həm də qadınların inkişaf rəmzlərini təcəssüm etdirdiyini söyləyən Leyla Əliyeva qeyd etdi ki, Azərbaycanda hələ qədim zamanlardan dini dözümlülük, müxtəlif mədəniyyətlərə və dinlərə böyük hörmət mövcud olub. İKT-nin Dialoq və Əməkdaşlıq uğrunda Gənclər Forumunun birinci baş əlaqələndiricisi qızların və gənc qadınların inkişafına istiqamətlənən sivilizasiyalararası dialoqla bağlı 2009-cu ildə Bakıda seminar keçirilməsini də təklif etdi.

Təhsil məsələlərinə xüsusi diqqət yetirildiyi qlobal əhəmiyyətə malik "Mədəniyyətlərarası dialoqda qadınların rolunun genişləndirilməsi" beynəlxalq forumu dünyada böyük əks-səda doğurdu. Elə buna görə də konfrans iştirakçıları qərara aldılar ki, tədbirlər ənənəvi şəkildə, hər iki ildən bir Bakıda keçirilsin. Bu bir daha onu sübut edir ki, ölkəmizin ümumbəşəri dəyərlərə töhfə verən təşəbbüsləri alqışlanır, Azərbaycanın təşkilatçılığı ilə keçirilən beynəlxalq konfranslar dünya dövlətləri, nüfuzlu təşkilatlar tərəfindən təqdir olunur. Həmin səbəbdən də bu missiyanın məhz ölkəmiz tərəfindən davam etdirilməsi məqsədəuyğun hesab edilir

Prezident İlham Əliyevin Azərbaycanın beynəlxalq aləmə uğurlu inteqrasiyası istiqamətində yürütdüyü xarici siyasət strategiyasında müsəlman ölkələrinə verdiyi önəm öz xüsusiyyəti ilə seçilir. Dövlət başçısının ötən il Türkiyə, İran İslam Respublikası, Səudiyyə Ərəbistanı, Türkmənistan, İordaniya, Özbəkistan, Pakistan, Qazaxıstan və digər dövlətlərin rəhbərləri və rəsmilərinin başçılıq etdiyi nümayəndə heyətləri ilə keçirdiyi görüşlər Azərbaycan Prezidentinin dost ölkələr arasında uğurla inkişaf etdirilən qarşılıqlı əlaqələri diqqət mərkəzində saxlaması, eyni zamanda faydalı müzakirələrin təşkili baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Prezident İlham Əliyevin ölkəmizin müsəlman dövlətləri ilə qarşılıqlı təmasların gücləndirilməsinə verdiyi xüsusi önəm Azərbaycanın islam dünyasındakı nüfuzu, ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlığın genişləndirilməsindəki rolu ilə səciyyələnir. Dövlət başçısı ölkələr arasındakı siyasi, iqtisadi, humanitar, sosial sahələr üzrə əlaqələrin inkişafına daim diqqət göstərir. Müqəddəs Ramazan bayramı münasibətilə müsəlman ölkələrinin Bakıdakı səfirlərini qəbul edən Prezident İlham Əliyev müsəlman ölkələri ilə münasibətlərin çoxşaxəli olduğunu qeyd etdi. Dövlət başçısı bildirdi ki, Azərbaycan digər ölkələrlə münasibətlərin siyasi, ticarət, mədəni, humanitar və başqa sahələrdə inkişafına çalışır: "Biz beynəlxalq təşkilatlarda bir-birimizi dəstəkləyirik və bu dəstək hər bir ölkə üçün çox önəmlidir. İslam Konfransı Təşkilatı çərçivəsində uğurlu əməkdaşlıq edirik. Çox istəyirik ki, bu təşkilatda təmsil olunan dövlətlər arasında ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələr və islam həmrəyliyi daha da güclənsin".

Azərbaycanda dini tolerantlığın mövcudluğu, ayrı-ayrı dinlərə hörmət və ehtiram müqəddəs Ramazan ayı münasibətilə təşkil olunan iftar süfrəsində də bir daha qeyd edildi. Prezident İlham Əliyevin, Rus Pravoslav kilsəsinin Bakı və Xəzəryanı yeparxiyasının rəhbəri Aleksandr atanın, Azərbaycanın dağ yəhudiləri icmasının sədri Semyon İxiilovun iştirak etdiyi mərasim iştirakçıları bildirdilər ki, ayrı-ayrı dinləri təmsil edən şəxslər milli və dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq Azərbaycan adlı böyük bir ailənin bərabərhüquqlu üzvləri kimi bir araya gəliblər. Ümummilli lider Heydər Əliyevin əvəzsiz xidmətləri nəticəsində Azərbaycanda tolerantlığın yüksək səviyyədə olması hamının iftixarla söylədiyi həqiqətdir.

İslam dövlətləri ilə hərtərəfli əməkdaşlığın inkişafı ölkəmizin beynəlxalq aləmə inteqrasiyası istiqamətində aparıcı xətlərdən birini təşkil edir. İslam Konfransı Təşkilatı və İslam Elm, Təhsil və Mədəniyyət Təşkilatı ilə əlaqələrin genişləndirilməsi bu münasibətlərin qarşılıqlı faydalı zəmində qurulmasının göstəricisidir. Oktyabrın 6-da Bakıda islam ölkələrinin ali təhsil və elm nazirlərinin "Elmdə gənc alimlərin gücü ilə dəyişikliklərə nail olunması" mövzusunda keçirilən IV konfransı Azərbaycanın müsəlman dövlətlərində təhsilin, elmin və texnologiyanın inkişafının gücləndirilməsi istiqamətində yeni təşəbbüsü idi. 41 ölkədən 200-dən çox nümayəndənin iştirak etdiyi konfransda islam ölkələri arasında elm sahəsində əlaqələrin inkişafına dair geniş fikir mübadiləsi aparıldı.

"Azərbaycan müxtəlif dinlərin dostluq və qardaşlıq məkanıdır" - bu fikirlər dekabrın 2-də Bakıda Avropa Şurasının üzvü olan dövlətlərin mədəniyyət nazirlərinin "Mədəniyyətlərarası dialoq Avropa və onun qonşu regionlarında davamlı inkişafın və sülhün əsasıdır' mövzusunda keçirilən konfransda səsləndirildi. Qərb dövlətləri ilə yanaşı İSESKO, Ərəb Dövlətləri Liqası ölkələrinin Elm, Mədəniyyət və Təhsil Təşkilatının (ALEKSO) yüksək rütbəli rəs-milərinin iştirak etdiyi Bakı konfransı nəinki Azərbaycanın və Qərbin, eyni zamanda Şərqin həyatında mühüm hadisə idi. Konfransda nitq söyləyən Prezident İlham Əliyev ölkəmizin dostluq və qardaşlıq məkanı olduğunu söyləyərək bütün xalqların və dinlərin nümayəndələrinin respublikamızda ailə kimi yaşadıqlarını dedi: "Qonaqlarımız arasında islam Konfransı Təşkilatının üzvlərinin olmasına çox sevinirik. Şərqlə Qərbin kəsişdiyi yerdə, Bakıda müxtəlif ölkələrdən ayrı-ayrı dinlərin nümayəndələri iştirak edirlər. Mən çox istəyirəm ki, bu gün Azərbaycanda başlayan Bakı prosesi mədəniyyətlər arasında dialoqun, dostluğun, qarşılıqlı anlaşmanın möhkəmlənməsinə öz dəyərli töhfəsini versin".

Dövlət başçısı qeyd etdi ki, ölkəmizdə dini və milli tolerantlığın, dözümlülüyün yüksək səviyyədə olması və bütün xalqların rahat, mehriban şəkildə yaşaması Azərbaycanı daha da gücləndirir.

Konfrans özünün mövzusu və iştirakçıların tərkibinə görə Avropa və islam ölkələrinin tarixində mədəniyyətlərarası dialoq mövzusunda ilk tədbir idi. Azərbaycanın bu beynəlxalq konfransa ev sahibliyi etməsi isə xalqların mədəni, tarixi irsinə hörmətlə yanaşmasının, müsəlman ölkələri arasında dialoqun praktiki inkişafının gücləndirilməsinə, səmərəli və yeni fəaliyyət mexanizminin müəyyənləşdirilməsinə verdiyi töhfənin əyani sübutudur.

Bakıda islam mədəniyyətinin paytaxtı ilinin rəsmi açılış mərasimi fevralın 18-19-da Heydər Əliyev Sarayında keçiriləcək. Azərbaycanın paytaxtının 2009-cu ildə islam mədəniyyətinin paytaxtı elan olunması ilə bağlı geniş tədbirlər planı hazırlanıb. Fevralın ikinci ongünlüyündən etibarən silsilə tədbirlərin keçirilməsinə başlanılıb. Tədbirlər mədəniyyətin bütün sahələrini əhatə edəcək. Tədbirlər planına uyğun olaraq mərasimlər, forumlar, layihələr fevralın ortalarından ilin sonuna kimi təşkil olunacaq. Bir neçə muzeydə sərgilərin təşkili ilə bağlı layihələr həyata keçiriləcək. Eyni zamanda elm, təhsil, gənclərlə və qadınlarla iş sahələri də əhatə olunacaq.

Anar Rasimoğlu

Azərbaycan.-2009.-17 fevral.-S.15.