Neft Daşları XX əsrdən
XXI əsrə atılmış bir körpüdür.
Heydər ƏLİYEV
Bu il noyabrın 7-də
Neft Daşlarının 60 yaşı tamam olacaq.
Neft Daşları
karbohidrogen yatağı olaraq Xəzərin zəngin sərvətidir.
Bu sərvəti üzə insan zəkası və əməyi
çıxarıb - dünya tarixində açıq dənizdə
neft ilk dəfə Neft Daşlarında hasil edilib.
Neft Daşları əfsanəvi,
Yer üzündə bənzəri olmayan bir şəhərdir.
O, dənizdə, polad dirəklər üzərində qurulub,
qərar tutub. Xəzərdə, paytaxtımızdan 110 kilometr
şərqdə yerləşir.
Neft Daşları igid
insanlar məskəni, böyük hünər
meydanıdır. O, yalnız cəsurları sevir. Burada
heç də hər kəs dözüş gətirib
yaşaya, işləyə bilməz. "Neft Daşlarında
işləyən hər kəs ən böyük hörmətə
layiq insandır. Orada işləməyən, oranı görməyən,
oranı ziyarət etməyən insan bunu təsəvvür edə
bilməz..." Bu, ulu öndər Heydər Əliyevin Neft
Daşları haqqında söylədiyi yüksək fikirlərdən
yalnız biridir.
Neft Daşları təkcə
neftimizin, iqtisadiyyatımızın deyil, ümumiyyətlə,
xalqımızın tarixinin şanlı səhifələrindən
biridir. İnsan əqlinin, zəkasının və əməyinin
məhsulu olsa da, Neft Daşlarını dünyanın səkkizinci
möcüzəsi adlandıranları qınamaq olmaz.
Bir şəhərin,
yaxud nəhəng bir sənaye müəssisəsinin, istehsalat
ocağının tarixindən söhbət gedəndə, 60
il o qədər də uzun vaxt deyil. Neft Daşlarının 60
il əvvəl "ilk quyu", "ilk buruq", "ilk
evcik"dən başlandığını nəzərə
alsaq, onun bu dövr ərzində qazandığı nailiyyətləri,
indiki yüksəlişini daha aydın görərik.
Azərbaycanın bu
gün neft diyarı kimi şöhrətini daha da
artırmasında, üstəlik, həm də qaz ixrac edən
ölkəyə çevrilməsində Neft
Daşlarının payı az deyil. Hazırda Xəzərdə
gedən nəhəng işlərin təməl daşları
da məhz Neft Daşlarıdır. Neft Daşları
olmasaydı, nə "Günəşli", nə
"Çıraq", nə də "Azəri"
yataqları olardı.
"Neft Daşları -
60" rubrikasını açmaqla məhz bu yüksəliş
yolunu qəzetdə işıqlandırmaq niyyətindəyik. Neft
Daşlarını fəth edənləri xatırlatmaq istəyirik.
Neftçilərin, geoloqların, alimlərin xatirələrini
dərc etmək fikrindəyik. Neft Daşlarının fatehlərindən
çoxu indi yaşamasa da, onların yetirmələrinin,
övladlarının da yəqin ki, deməyə sözü
olacaq.
Ümummilli lider Heydər
Əliyev Neft Daşlarının inkişafına həmişə
xüsusi diqqət və qayğı göstərib. Ulu
öndərin dəfələrlə dəniz şəhərində
olması bu barədə çox söz deyir. Şübhəsiz
ki, Xəzərin fatehlərindən bu görüşlər
barədə ürəkdolusu danışmaq istəyənlər
də az deyil.
Bizsə
başlanğıcda hələlik Neft Daşlarının
tarixindən bəzi səhifələri yada salırıq:
***
Bu gün Azərbaycan
dünya iqtisadiyyatının aparıcı sahəsi olan neft sənayesində
öz sözünü deyir. Ölkəmiz qədim neft
diyarı, ilk dəniz neftinin beşiyi, "neft akademiyası"
olduğunu bir daha təsdiqləyir. 1994-cü il sentyabrın
20-də dünyanın ən iri neft şirkətləri ilə
imzalanmış "Əsrin müqaviləsi" Azərbaycana
getdikcə daha çox iqtisadi güc və siyasi nüfuz gətirməkdədir.
"Əsrin müqaviləsi"
ilə ümummilli lider Heydər Əliyevin yeni neft
strategiyası başlanmışdır. Ulu öndər
özünün bir əsrə deyil, əsrlərə
hesablanmış bu uzaqgörən strategiyasına gedən
yolun məhz Neft Daşlarından üzübəri istiqamət
aldığını dəfələrlə
vurğulamışdır. XXI əsrin astanasında ulu öndər
demişdir: "Biz yeni əsrə müstəqil Azərbaycanın
yeni neft strategiyası ilə qədəm qoyuruq. Həmin
strategiyanın maddi və elmi təməli isə məhz Neft
Daşları ilə qoyulmuşdur".
Neft Daşlarına gedən
yol heç də sadə və asan olmayıb. Bu akvatoriyada
neftin varlığına dair ilk mənbələr XVIII əsrin
sonlarına təsadüf edir. XIX yüzillikdə və XX əsrin
birinci yarısında tədqiqatlar davam edib. Lakin rayonun mütəmadi
geoloji tədqiqatlarına 1945-ci ildə məşhur Azərbaycan
geoloqu Ağaqurban Əliyevin rəhbərliyi ilə
keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyasının xüsusi
ekspedisiyası tərəfindən başlanıb. Xəzərin
tufanları qoynunda mürəkkəb və gərgin
axtarışlar davam edib. Nəticədə rayonun geoloji xəritəsi
hazırlanıb, sənaye üsulu ilə kəşfiyyatı
planlaşdırılıb.
Qarşıya
qoyulmuş məqsədə nail olmaq - Neft Daşlarını
işləməyə başlamaq üçün A.Əliyev
böyük əmək və dözüm nümayiş
etdirib. O sübut edə bilib ki, Xəzərdə neft
mövcuddur, özü də böyük həcmdə! Bunu çıxarmaq
da mümkündür!
1948-ci ildə 23 nəfərdən
ibarət ilk dəniz neftçiləri qrupu birinci quyunun kəşfiyyatına
başladı. Böyük neft təşkilatçısı
S.Orucovun, geoloq A.Əliyevin və məşhur qazmaçı
Y.Cəfərovun təklifi ilə əlavə xərclərə
yol verməmək və işçi qüvvəsinə qənaət
etmək məqsədilə Bakı gəmi təmiri
zavodlarından istifadədən silinmiş 7 iritonnajlı gəmi
gətirilərək Qara Daşların yanında
basdırıldı. Süni buxta yaradıldı, qəhrəmanlıq
mücəssəməsi olan əfsanəvi "7 gəmi
adası" Xəzər fədailərinin isti ocağına
və dənizin dərin qatlarına nüfuz etmək
üçün istinad nöqtəsinə çevrildi. Batırılmış
gəmilərdən istehsal avadanlıqları, mağaza,
yaşayış otaqları, anbar, klub kimi istifadə olunurdu. 1949-cu
ilin martında sərt qayaların üstündə dirəklər
üzərində inşa edilmiş ilk evcik o illərin qəhrəmanlığının
nişanəsi kimi bu gün də qorunub saxlanılır.
Usta M.Kaveroçkinin
başçılıq etdiyi qazmaçılar
briqadasının qazdığı 1 saylı quyudan
götürülən nümunə 100 tona yaxın ilk neft
fontanının yaxınlaşmasından xəbər verirdi. 1949-cu
il noyabrın 7-də quyu fontan vurdu. Dəniz neftinin erası
başlandı. Həmin gün unikallığına, insan cəsarətinin
və mətinliyinin misilsizliyinə görə
"möcüzələr adası", "dünyanın
səkkizinci möcüzəsi" adlandırılan Neft
Daşlarının doğum günüdür. Xəbər
ildırım sürətilə bütün dünyaya
yayıldı, yerli və xarici mətbuat bu barədə
geniş məlumatlar verərək Azərbaycan alim və
mütəxəssislərinin yaratdığı möcüzəyə
heyrəti ifadə etdi.
İlk fontandan dərhal
sonra - noyabrın 8-də respublika rəhbərləri, mütəxəssislər
ora gedib neftin gələcəyi üçün tədbirlər
müəyyənləşdirdilər. Respublika rəhbərliyi
tərəfindən N.Heydərova, S.Orucova, İ.Məlikpaşayevə,
S.Çeplakova, B.Babazadəyə bu rayonda kəşfiyyat və
qazma işlərinin aparılması üçün təşkilati-texniki
tədbirlər planı hazırlamaq tapşırıldı. 1949-cu
il dekabrın 1-də dənizdə qazma, neftçıxarma və
tikinti ilə məşğul olacaq "Azərdənizneft"
İstehsalat Birliyi yaradıldı. Həmin qərarla "Dənizneftqazlayihə"
DETLİ təşkil olundu. Xəzərdə işləri
operativ həll etmək üçün SSRİ Neft Sənayesi
Nazirliyi nəzdində "Başdənizneft"
Ümumittifaq İstehsalat Birliyi yaradıldı və görkəmli
Azərbaycan neft mütəxəssisi S.Orucov onun ilk rəisi,
eyni zamanda SSRİ neft sənayesi nazirinin müavini təyin
edildi. Bu, təbii ki, bütövlükdə Azərbaycan
mütəxəssislərinin istedad və qabiliyyətinin
SSRİ səviyyəsində etirafı idi.
Bundan sonra Neft
Daşlarında kəşfiyyat-qazma və tikinti işləri
geniş vüsət aldı. 1950-ci ilin dekabrında Q.Abbasov
(Neftçi Qurban) və M.Kaveroçkinin qazdığı
quyuların neft verməsi, 1951-ci ilin fevralında neftlə dolu
ilk tankerin Neft Daşlarından yola salınması rayonun
böyük perspektivlərindən xəbər verirdi.
1951-ci ildən estakada və
meydançaların tikilməsinə, hidrotexniki
qurğuların, kommunikasiya xətlərinin, istehsal və
yaşayış təyinatlı obyektlərin inşasına
başlandı. Bu, böyük, şərəfli və
çətin quruculuq yolunun başlanğıcı idi...
Ötən onilliklər
ərzində Xəzərin qoynunda dünyanı heyrətə
salan nadir neft-qaz kompleksi və yaşayış şəhəri
yaradılıb. Bu, Neft Daşlarında çalışan
böyük neftçi ailəsinin - kəşfiyyatçıların,
geoloqların, qazmaçıların,
hasilatçıların, inşaatçıların, nəqliyyatçıların,
geofiziklərin, energetiklərin əməyinin nəticəsidir.
Neft Daşları
yaşa dolduqca cavanlaşır. Bunun başlıca səbəbi
dəniz yatağının və şəhərinin həmişə
dövlətin diqqət və qayğısı ilə əhatə
olunmasıdır. Neft Daşlarında infrastrukturun daim təzələnməsi,
iş prosesində ən müasir avadanlıqlardan istifadə
olunması onun tükənməyən ehtiyatlarını
üzə çıxarmağa imkan verir.
Bu gün Xəzərdə
digər layihələr çərçivəsində
görülən işlər bütün dünyanın diqqət
mərkəzindədir. Təkcə "Şahdəniz"i
xatırlatmaq kifayətdir. Bu zəngin qaz-kondensat yatağında
qurulan nadir platformaya Şimal dənizindən başqa heç
yerdə rast gəlmək mümkün deyil. Bir sözlə,
Azərbaycanın neft sənayesi irəli getdikcə Neft
Daşları unudulmur. Əksinə, o daha mühüm məna
və əhəmiyyət kəsb edir. Ümummilli lider Heydər
Əliyev bu barədə uzaqgörənliklə demişdir:
"Vaxt gələcək, yataqlarda böyük platformalar
tikiləcək və biz hamımız böyük bir gəmiyə
toplaşıb Neft Daşlarına, "Azəri",
"Çıraq", "Günəşli" və digər
yataqlara yollanacayıq. O günlər uzaqda
deyil..."
Flora SADIQLI
Azərbaycan.- 2009.- 10 iyun.- S. 6.
