Düşmənin yenə də həsədlə baxdığı Ağdam

"Ağdamlılara mənim daim xüsusi hörmətim və qayğım olubdur. Hələ 70-ci illərdə mənim burada işlədiyim zaman Ağdama nə qədər çox diqqət göstərilmişdir. Ağdamda nə qədər böyük işlər görülmüşdür - həm şəhərin qurulması, yaradılması, həm qəsəbələrin abadlaşdırılması, həm Ağdamın iqtisadiyyatının inkişaf etdirilməsi baxımından. Ağdamın iqtisadiyyatı o illərdə çox yüksək sürətlə inkişaf edirdi. Ağdam rayonu o vaxt bizim ən varlı rayonlarımızdan biri idi. Çünki Ağdamın çox gözəl torpağı var, çox gözəl təbiəti var, çox fədakar, zəhmətkeş insanları var. Ağdam Azərbaycanın inkişafında çox böyük rol oynamışdır. Ağdamdan olan insanlar Azərbaycanın elmini, mədəniyyətini inkişaf etdirmişlər. Azərbaycanın dövlət orqanlarının yaradılmasında, inkişaf etdirilməsində fəal iştirak etmişlər. Bu da həm ağdamlıların sərvətidir, həm də bütün Azərbaycan xalqının sərvətidir."

Heydər ƏLİYEV

Azərbaycanın qədim yaşayış məskənlərindən biri olan Ağdamın işğalından 16 il ötür. Ağdamın işğalı dövlət idaretmə sükanı arxasında oturan "siyasət dəllal"larının yarıtmaz fəaliyyəti, onlar arasında gedən çəkişmələr və ziddiyyətlərin nəticəsində baş vermişdir. Həmin zaman kəsiyində ölkəni bürümüş xaos, anarxiya Azərbaycanın bu dilbər guşəsinin işğalı ilə sonuclandı. Yarıtmaz idarəçilərin Ağdamın bütün kəndlərində yerli özünümüdafiə dəstələrini siyasiləşmiş hərbi batalyonlarla əvəzləmələri və "Ağdamı yerli camaat yox, dövlət qoruyacaq" - kimi pafoslu bəyanatları işğala zəmin yaratdı.

1993-cü il iyulun 23-də Ermənistan hərbi qüvvələrinin Ağdama hücumu nəticəsində şəhər yerlə yeksan oldu. 122 kənd, 24 min 446 yaşayış binası, 48 sənaye və tikinti müəssisəsi, 160 məktəb binası, 65 səhiyyə mərkəzi, 373 mədəniyyət ocağı, 1 teatr, 3 məscid və 2 muzey yandırılıb tamamilə məhv edildi. Ermənilər uşaq və böyük, qadın və kişiyə fərq qoymadan vəhşicəsinə insanları qətlə yetirərək, bununla da bəşəriyyətə qarşı ən dəhşətli cinayət törətmişlər. 1996-cı ildə Ağdam ictimaiyyəti ilə görüşündə ümummilli lider Heydər Əliyev rayonun işğalına belə münasibət bildirmişdi: "Ağdam şəhəri heç vaxt işğal oluna bilməzdi. 1988-ci ildən Ermənistan tərəfindən Azərbaycana qarşı başlanan təcavüz - ilk atışmalar, ilk qığılcım, təcavüzün ilk addımları məhz Ağdama tərəf yönəldilmişdi. Bu da təbiidir, çünki Dağlıq Qarabağa gedən yolların hamısı Ağdamdan keçir. Eyni zamanda, Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilər Ağdamın nə olduğunu yaxşı bilirdilər. Ağdamın tarixini də, keçmişini də, Ağdamın insanlarının nə qədər dəyanətli, nə qədər cəsarətli olduqlarını da yaxşı bilirdilər. Strateji nöqteyi-nəzərdən isə Ermənistan təcavüzünün qarşısının alınması üçün Ağdam şübhəsiz ki, çox əhəmiyyətli bir nöqtə idi. Ağdam qorunmalı idi, Ağdam saxlanılmalı idi, Ağdam müdafiə olunmalı idi. Ağdamın işğalı yolverilməz idi. 1992-ci ilin sentyabrında Abdal-Gülablı kəndinin işğal olunması, ondan sonra da, rayonun digər kəndlərinə hücumlar, Ağdama qarşı yönəldilmiş təcavüzkar planlar, nəhayət, Ağdam şəhərinin işğalına gətirib çıxardı."

Ümummilli lider Heydər Əliyev siyasi hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra ağdamlıların həmdəmi, himayədarı oldu. Ağdamlılarla keçirdiyi hər bir görüşündə onların dərdinə şərik olur, dəyərli fikirlərini bölüşərək gələcəyə inamla baxmağı tövsiyə edirdi. Ulu öndər ağdamlıların dəyanətli, vüqarlı insanlar olduqlarını bildirərək, torpaq itkisi ilə yaşayan həmvətənlərimizin doğma yurdlarına qayıdacaqlarına inam hissi yaradırdı.

Ağdam Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Həsən Sarıyev ümummilli lider Hedər Əliyevin ağdamlı məcburi köçkünlərin vəziyyəti ilə mütəmadi maraqlandığını və meydana çıxan problemlərin aradan qaldırılması üçün dərhal tapşırıqlar verdiyini xatırlayır: "Bir müşavirədə bütün dövlət strukturlarına tapşırmışdı ki, məcburi köçkünlərin problemi ilə bağlı sizə müraciət edənlər şəxsən mənim adımdan müraciət edirlər, ona görə də onları həmin dəqiqə həll etmək lazımdır. 1995-ci ilin iyul ayının 9-da məni Ağdama icra başçısı təyin olunmağım münasibətilə qəbul edən Prezident Heydər Əliyev bildirmişdi: "Səni elə bir rayona rəhbər təyin edirəm ki, oranın sakinlərinə xüsusi diqqət və qayğı göstərilməlidir, onların problemlərinin həlli üçün fədakarlıqla çalışmaq gərəkdir. Vaxtilə özümün qurub-yaratdığım, inkişaf etdirdiyim Ağdam indi işğal altında olsa da, rayonun zəhmətkeş adamları məcburi köçkünlük taleyi yaşasa da, ağdamlılar sınmamalı, yenə də dəyanətli olmalıdırlar. Dövlət başçısı kimi mənə ən yaxşı xidmət yerli nümayəndəm kimi sənin ağdamlıların qeydinə qalmağın, onların köməyinə çatmağındır. Onu da nəzərə al ki, Ağdama və ağdamlılara mənim həmişə qayğım olub, bundan sonra isə bu qayğı daha da artacaq". Prezidentin bu sözləri mənə necə böyük bir məsulliyəti üzərimə götürdüyümü anlatmaqla yanaşı, iş prosesində Heydər Əliyev kimi əzəmətli şəxsiyyətin daimi dəstəyini hiss edəcəyimə əminlik yaratdı."

Ağdamlı məcburi köçkünlərin sosial durumu, mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması ulu öndərin daim diqqət mərkəzində saxladığı məsələ olmuşdur. Bu məqsədlə təkcə 2001-2002-ci illər ərzində ölkə Prezidentinin imzaladığı üç fərmana əsasən, qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və onların məskunlaşma, məşğulluq problemlərini həll etmək üçün Dövlət Neft Fondundan 359 milyard manat vəsait ayrılmış və bunun müqabilində 18 qəsəbə salınmış, 6076 mənzil tikilmiş, yüzlərlə zəruri infrastruktur obyektləri inşa edilmiş, beş mindən artıq ailəyə birdəfəlik yardımlar edilmiş və onlara müvafiq torpaq sahəsi verilmişdir. Heydər Əliyevin 2001-ci ilin sentyabr ayında imzaladığı fərmandan ağdamlı məcburi köçkünlərə də böyük töhfə düşmüş və bu ərazidə 4 yeni qəsəbə salınmışdır. Quzanlı, Xındırıstan, Ayaq Qərvənd və Erge ərazilərində inşa edilən 500 mənzillik qəsəbələr ağdamlılara dövlət tərəfindən göstərilən qayğının təzahürü idi. Qeyd olunan yaşayış məntəqələrində hər cür kommunal xidmətlər təşkil edilmiş, orta məktəblər, tibb məntəqələri, uşaq bağçaları və digər zəruri infrastruktur obyektləri tikilmişdir. 500 ailənin hər birinə həyətyanı əlavə sahə, həmçinin 1 hektar əkin üçün torpaq sahəsi ayrılmış, kənd təsərrüfatı işlərinə başlamaları üçün 1 milyon manat məbləğində əvəzsiz yardım verilmişdir. Bir sözlə, bu ailələrin problemsiz məskunlaşması və normal yaşayışı üçün hər cür şərait yaradılmışdır. Ümummilli lider Heydər Əliyev həmişə vurğulayardı ki, dövlətin ən mühüm vəzifəsi öz torpaqlarından didərgin düşmüş vətəndaşlarının güzəranını yaxşılaşdırmaq, onların problem və qayğılarını həll etmək və ən nəhayət, işğal altında olan torpaqların azadlığını təmin etməklə hər bir məcburi köçkünün isti ocağına qayıtmasına nail olmaqdır.

Heydər Əliyev siyasi kursunun davamçısı Prezident İlham Əliyev dövlət başçısı vəzifəsinə seçilən ilk gündən bəyan etdi ki, Azərbaycanın bir qarış torpağı belə, düşmənə verilməyəcək, nə qədər ki sülh danışıqları davam edir, çadırlarda, dəmir yol vaqonlarında məskunlaşmış vətəndaşların ev və işlə təmin olunması problemi həllini tapacaq. Prezident İlham Əliyev verdiyi sözü - "Azərbaycanda bir çadır şəhərciyi belə, qalmayacaq, onların hamısı ləğv ediləcək, əvəzində isə yeni, müasir standartlara cavab verən qəsəbələr salınacaqdır. Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsinin təşkili, onların bütün problemlərinin həlli fəaliyyətimdə əsas istiqamət olacaq" - vədini tam həyata keçirməyə müvəffəq oldu. Bu gün cəbhə bölgəsinə, təmas xəttinə baş çəkən hər bir kəs məcburi köçkünlərin normal yaşayış şəraiti ilə təmin olunmasının reallaşdığının şahidinə çevrilə bilər.

Prezident İlham Əliyev 2004-cü ilin fevral ayının 4-də Ağdamda yeni qəsəbələrin salınması ilə bağlı sərəncam imzalamışdır. Sərəncama əsasən, Bərdə və Ağcabədi rayonlarındakı çadır düşərgələrində və yük vaqonlarında müvəqqəti yerləşdirilmiş 3860 ailə üçün Ağdam, Goranboy və Ağcabədi ərazisində yeni qəsəbələr salınmış, onlara maliyyə yardımı və torpaq sahəsi ayrılaraq məşğulluqları təmin edilmişdir. Ölkə başçısının 1 iyul 2004-cü il tarixində təsdiq etdiyi "Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı"na əsasən, bu kateqoriyalı insanların yeni mənzillərlə təmin olunması istiqamətindəki işlər mərkəzləşdirildi. Artıq bu qəsəbələrin tikintisi başa çatmış və minlərlə ağdamlı ən müasir standartlar səviyyəsində inşa edilən evlərə köçməklə - Ağdama daha da yaxınlaşmışlar.

Prezident İlham Əliyevin təsdiq etdiyi 2009-2013-cü illəri əhatə edən yeni sosial-iqtisadi inkişaf proqramında da cəbhə bölgəsində yaşayan əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsi, yeni infrastrukturların yaradılması kimi mühüm məsələlər öz əksini tapmışdır. Ölkəmizdə qısa müddətdə çadır şəhərciklərinin ləğv edilməsi və müasir qəsəbələrin inşası, soydaşlarımızın işlə təmin olunması dövlət başçısının verdiyi vədə sadiq olduğunu bir daha sübut etdi.

Prezident İlham Əliyevin cəbhə bölgəsinə dövlət qayğısını daha da artırmaq, bölgə sakinlərinin sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə həyata keçirdiyi genişmiqyaslı tədbirlər soydaşlarımız tərəfindən hədsiz minnətdarlıqla qarşılanır. Dövlət başçısının cəbhə bölgəsinə vaxtaşırı etdiyi səfərlər döyüş xəttinə yaxın ərazilərdə yaşayan əhalinin həyatında diqqətçəkən yeniliklərlə müşayiət olunur. Bölgələrdə sosial infrastruktur sürətlə bərpa edilir, yeni qəsəbələr salınır, körpülər tikilir, asfalt yollar çəkilir. Son beş ildə Ağdam rayonu ərazisində 35 kilometr yola asfalt örtük salınmış, 21 subartezian quyusu qazılmış, Quzanlı, Təzəkənd, İmamqulubəyli kəndlərində yeni məktəb binaları, Quzanlıda və Xındırıstanda uşaq bağçaları tikilib istifadəyə verilmiş, Quzanlı mədəniyyət evinin dam örtüyü yenidən vurulmuş, müasir istilik sistemi quraşdırılmışdır

Ərazisinin dörddə üç hissəsi işğal altında olan Ağdam real çətinliklərə baxmayaraq sosial-iqtisadi inkişafın sürətinə və miqyasına görə digər rayonlardan heç də geri qalmır. Dövlət başçısının təşəbbüsü ilə Ağdam rayonunun Quzanlı qəsəbəsində Avropa standartlarına cavab verən Olimpiya İdman Kompleksi tikilib istifadəyə verilmişdir. 2008-ci il yanvarın 17-də Prezident İlham Əliyev Olimpiya İdman Kompleksinin açılış mərasimində bildirimişdi: "Bu, çox əlamətdar bir hadisədir. Bu onu göstərir ki, bizim qəbul etdiyimiz bütün qərarlar vaxtında, özü də böyük peşəkarlıqla, yüksək səviyyədə yerinə yetirilir. Bu Olimpiya İdman Kompleksi beynəlxalq standartlara cavab verən bir idman qurğusudur. Azərbaycanda son illər ərzində müxtəlif bölgələrdə olimipiya idman kompleksləri tikilmişdir. Lakin ilk dəfədir ki, rayonlarda kənddə,- əslində, indi qəsəbədir, amma biz kompleksin təməlini qoyanda Quzanlı kənd hesab olunurdu, - belə möhtəşəm Olimpiya İdman Kompleksi tikilmişdir. Bu onu göstərir ki, bölgələrin inkişafı, Azərbaycanın müxtəlif yerlərində, ən ucqar yerlərində yaşayan insanların şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün, müasir infrastrukturun yaradılması üçün bütün tədbirlər görülür. Biz ölkəmizi hərtərəfli inkişaf etdiririk. İstəyirik ki, bütün bölgələr inkişaf etsin və hər bir yerdə, hər bir rayonda, hər bir qəsəbədə btün lazımi şərait olsun".

Quzanlı qəsəbəsi düşmənlə təmas xəttində olsa da, burada mötəbər yarışlar keçirilir və hər bir yarışa insanların böyük ruh yüksəkliyi ilə qatılması bir daha ağdamlıların gələcəyə nikbin baxdıqlarını göstərir. Ağdamın "Qarabağ" futbol komandası da artıq xeyli vaxtdır ki, yeni məkanda, doğma divarlar arasında oynayır, çoxsaylı azarkeşlərinə ruh yüksəkliyi verir, qələbə sevinci yaşadır.

Ağdam rayonunun Quzanlı qəsəbəsinə təbii qazın verilməsi də əlamətdar hadisələrdən sayıla bilər. Vaxtilə Ağdam-Quzanlı qaz kəməri vasitəsilə qazdan istifadə edən qəsəbə sakinləri Qarabağ müharibəsi nəticəsində uzun illər təbii yanacaqdan məhrum olmuşdu. Ölkə başçısının tapşırığı ilə Bərdə-Ağcabədi magistral qaz xəttindən çəkilən kəmər Quzanlı qəsəbəsində 450 abonentin qazla təminatına imkan vermişdir. 2008-ci il oktyabrın 4-də Prezident İlham Əliyev Ağdam rayonunun Quzanlı qəsəbəsinə təbii qazın verilməsi ilə əlaqədar keçirilən mərasimdə bildirmişdi: "Mən çox istəyirəm ki, Ağdam rayonunun inkişafı daha da sürətlə getsin. Bildiyiniz kimi, bu məqsədlə müxtəlif tədbirlər görülür, əlavə vəsaitlər ayrılıbdır. Burada abadlıq işləri aparılır, yeni müəssisələrin yaradılması prosesi gedir, sosial obyektlərin, məktəblərin, tibb məntəqələrinin tikintisi davam etdirilir. Bütün bunlar insanlar üçündür. Azərbaycanın hər bir yerinə və xüsusilə, işğaldan əziyyət çəkən bölgələrə daha da böyük diqqət göstərilməlidir. Bütün sosial problemlər öz həllini tapmalıdır, bütün infrastruktur layihələri uğurla icra edilməlidir. Buraya qaz xəttinin çəkilişi çox əlamətdardır".

Sosial-iqtisadi inkişafın sürətinə görə regionun lider dövlətinə çevrilmiş Azərbaycanın bütün bölgələri tarazlı inkişaf edir və buna adekvat olaraq əhalinin sosial rifah halı da gündən-günə yüksəlir. Erməni işğalçıları ilə təmas xəttində yerləşən Ağdam bütün sahələrdə inkişaf sürətinə görə irəlidə olan rayonlar sırasındadır. Prezident İlham Əliyevin Ağdama ötən il iki dəfə səfəri olmuş və o, mühüm sosial obyektlərin açılışında iştirak etmişdir.

Əhaliyə göstərilən səhiyyə xidmətini müasir tələblər səviyyəsinə qaldırmaq üçün Quzanlı qəsəbəsində 50 çarpayılıq yeni xəstəxana binası inşa edilmişdir. Əhalinin sosial müdafiəsi mərkəzinin rayon şöbəsi və Fövqəladə Hallar Nazirliyinin zona idarəsi üçün inzibati binaların inşası başa çatdırılmışdır. Vətən uğrunda döyüşlərdə həlak olanların xatirəsinə inşa edilən abidə kompleksində, Heydər Əliyev adına parkda inşaat və yenidənqurma işləri aparılıb. Quzanlını yaşıllıqlar diyarına çevirmək üçün məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Qəsəbədə "Kapital bank"ın Ağdam filialı üçün müasir tipli bina da tikilib istifadəyə verilmişdir.

Ağdamın torpaqları çox münbitdir və kənd təsərrüfatının inkişafı üçün əlverişli imkanlar vardır. Cəbhənin ön xəttində yerləşməsinə baxmayaraq ağdamlılar əkin sahələrini ildən-ilə genişləndirir və bol məhsul əldə edirlər. Torpaq mülkiyyətçiləri bu ilin məhsulu üçün daha çox sahədə taxıl, kartof, bostan, tərəvəz, yem bitkiləri əkmişlər. Bu ilin birinci rübündə 625 ton ət, 6212 ton süd, 1 milyon 342 min yumurta istehsal olunmuşdur. Bunlar keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə xeyli çoxdur. Taxıl zəmilərindən də bol məhsul gözlənilir. Rayonda taxıl əkinlərinin sahəsi keçən ilə nisbətən 2,5 dəfə artırılaraq 18 min hektara çatdırılmışdır.

Atəşkəsin tez-tez pozulduğu bölgədə yaşamaq, sözün həqiqi mənasında, çətindir. Buna baxmayaraq Qarabağ savaşında minlərlə şəhid verən Ağdamda torpaq sevgisi, vətən məhəbbəti çox güclüdür. Doğma elə, yurda bağlı bu sevgini nə iləsə əvəzləmək qeyri-mümkündür. Düz 16 ildir ki, ağdamlılar gecələri səksəkəli yatır, sabahları nigaran açırlar. Amma hər könüldə bir ümid çırağı yanır. Aylar, illər ötdükcə bu çırağın işığı daha çox getdikcə şölə saçır.

Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi siyasətin Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla aparılması və əldə olunan böyük nailiyyətlər bütün məcburi köçkünlər kimi ağdamlılarda da gələcəyə nikbin əhval-ruhiyyə yaradır. Ağdamlılıar ulu öndərin siyasi davamçısı cənab İlham Əliyevin ətrafında sıx birləşərək, onun apardığı siyasəti tam dəstəkləyirlər və tezliklə doğma yurdlarına qayıdacaqlarına əmindirlər.

Lazım QULİYEV

Azərbaycan.- 2009.- 23 iyul.- S. 5.