"Nabukko" Asiyadan Avropaya uzanan qaz körpüsü olacaq

Qarşıdakı 20 ildə Avropanın qaza tələbatının xeyli artacağı gözlənilir. Bu tələbatı Avropanın ətrafında yerləşən zəngin təbii qaz yataqları hesabına təmin etmək mümkündür. Lakin qazın istehlakçılara çatdırılması da böyük problemdir. Çünki mövcud qaz həcmlərinin Avropa bazarlarına nəqli üçün hazırda kifayət qədər texniki imkan yoxdur.

Bundan əlavə, zəngin qaz ehtiyatlarına malik Xəzər regionu, Yaxın Şərq və Misir kimi rayonlar da var ki, onların hələlik boru kəmərləri vasitəsilə Avropaya çıxışı mövcud deyil. "Nabukko" bu ehtiyatları Türkiyədən, Bolqarıstandan, Rumıniyadan, Macarıstandan, Avstriyadan keçirərək Avropaya çatdıran kəmər kimi nəzərdə tutulub. Onu Avropaya birləşən qaz körpüsü də adlandırırlar.

"Nabukko"nun Azərbaycana həm qaz istehsal edən, həm də tranzit ölkə kimi marağı böyükdür. İki ildir Bakıda bu layihənin təşəbbüskarı olan OMV şirkətinin ofisinin fəaliyyət göstərməsi də bu səbəbdən irəli gəlir. Bu ayın əvvəlində isə "Nabukko" layihəsinin baş direktoru Reinhard Mitschek Bakıda idi. O, Azərbaycana Xəzər neft-qaz sərgisində iştirak etmək üçün gəlmişdi. Xəbər verildiyi kimi, OMV-nin ofisində R.Mitschek neft mövzusunda yazan bir neçə nəfər jurnalistlə söhbət etdi.

"Nabukko"nun baş direktoru ilk növbədə qeyd etdi ki, Bakıda 16-cı dəfə belə nüfuzlu bir sərginin keçirilməsi Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə öz sözünü deyən bir ölkə olduğunu göstərir. O bu il Budapeştdə və Praqada "Nabukko"ya aid keçirilən sammitlərdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakının layihənin inkişafında xüsusi yeri olduğunu söylədi.

"Nabukko" irəliləyir. R.Mitschek bu barədə məlumat verərək dedi ki, layihə ətrafında aparılan danışıqlar yüksələn xətlə icra olunur. Artıq onların son mərhələsidir. Belə ki, Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri arasında danışıqlar gedir. Ümumiyyətlə, əməkdaşlıq uğurla inkişaf edir və danışıqların qısa müddət çəkəcəyi gözlənilir.

Maliyyə üçün də banklarla danışıqlar aparılır. Məsələyə daha dərindən, real yanaşmaq üçün Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı böyük təşəbbüslər göstərir. Bu sahədə Avropa Birliyi "Nabukko"ya çox dəstək verir. Bu il həmin xətlə layihə üçün 200 milyon avroya yaxın vəsait ayrılıb.

Son həftələrdə əməkdaşlıq sahəsində aparılan intensiv danışıqlar göstərir ki, 2010-cu ildə danışıqlar artıq baş tutacaq, sazişlər imzalanacaq. Belə ki, Almaniyanın RWE şirkəti Türkmənistanda, Macarıstanın MOL şirkəti isə Şimali İraqda danışıqlar və araşdırmalar aparır. 2011-ci ildə tikintiyə başlanacaq və 2014-cü ildə nəql mümkün olacaq. Layihə 2020-ci ilədək Yaxın Şərq qazını da bu xəttə cəlb etməyi nəzərdə tutur.

R.Mitschek Azərbaycanın Asiyadan Avropaya doğru körpü rolunu oynayacağını bir daha vurğuladı. Lakin "Nabukko" Azərbaycana təkcə tranzit ölkə kimi baxmır. Ölkəmiz bu layihənin diqqətini həm də dünyada qaz ixracatçısı kimi tanınmağı ilə cəlb edir. R.Mitschek deyir ki, "Nabukko" "Şahdəniz" yatağından ikinci mərhələdə çıxarılan qazı almaq niyyətindədir. Bununla yanaşı, əgər ARDNŞ digər yataqlardan da qaz təklif edərsə, bunu da almaq istəyər.

Ümumiyyətlə, "Nabukko" Azərbaycanla geniş spektrdə əməkdaşlıq etməyi düşünür. Məlum olduğu kimi, onun əsas təşəbbüskarı - OMV şirkəti dünyada həm də elektrik şirkəti kimi tanınır. Odur ki, şirkət Azərbaycanda qeyri-enerji, biznes sahəsində də iş qurmaq arzusundadır. Burada gələcəkdə yanacaqdoldurma stansiyaları təşkil etmək barədə də fikirləri var.

R.Mitschek daha sonra bildirdi ki, əgər "Nabukko" qaz kəməri layihəsi əməliyyatçı rolunu oynayırsa, OMV layihənin təşəbbüskarı kimi çıxış edir. "Nabukko"nun reallaşması üçün OMV böyük və məsul iş aparır. Lakin onun layihədəki iştirak payı digər tərəfdaşlarla bərabərdir - 16,6 faiz. Tərəfdaşlar isə bunlardır: MOL (Macarıstan), "Transqaz" (Rumıniya), "Bulqarian Energy Holdinq" (Bolqarıstan), BOTAŞ (Türkiyə), RWE (Almaniya). "Nabukko" boru kəməri layihəsi isə qazı alıb-satmaqla məşğul olacaq bir şirkətdir. Onun ikinci məqsədi layihəyə ayrı-ayrı ölkələrdən müxtəlif şirkətləri cəlb etməkdir. Əlbəttə, siyasi maneələr olmasa.

Layihənin Rusiyaya və "Qazprom"a münasibətinə gəldikdə isə, R.Mitschek bildirdi ki, "Nabukko"nun bu ölkə və qurumla danışıqları olmayıb: "Çünki onların sözügedən layihədə pay almağa marağı olduqlarını görməmişik".

Təbii ki, "Nabukko"ya aid bir sıra məsələlər açıq qalmaqdadır. Bununla belə, "Nabukko"nun baş direktoru layihənin qələbə qazanacağına əmindir. O, ümidvar olduğunu bildirir ki, gələcəkdə həm qaz alıcıları və satıcıları, həm onun istehsalı və ixracı ilə məşğul olan şirkətlər, həm də tranzit ölkələr bu layihədən hərtərəfli qazanacaqlar.

F.Sadıqlı

Azərbaycan.-2009.-7 iyun.-S.4.