Sənətdə yaşanan ömür

"Buta" sarayında Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyətə başlamasının beş illiyi münasibətilə keçirilən mərasimdə fondun təsis etdiyi "Qızıl çinar" beynəlxalq mükafat nominasiyalar üzrə sahiblərinə təqdim edildi. Qədim muğam irsinin qorunmasına, muğam ifaçılıq məktəbinin inkişafına, yeni ifaçılar nəslinin yetişdirilməsinə verdiyi töhfələrə görə xalq artisti Əlibaba Məmmədova "Qızıl çinar" beynəlxalq mükafatı təqdim olundu.

Xalq mahnılarının, muğam ifaçılığının təşəkkülündə özünəməxsus dəst-xətti olan ustad xanəndə Əlibaba Məmmədovun adı çəkiləndə ilk anda "Humayun" yada düşür. Çünki bu təsnifin ən qabil ifaçısı məhz Əlibaba Məmmədov olub. Ötən əsrin ortalarından oxuduğu bu təsniflə şöhrət tapan Əlibaba Məmmədov dövrünün novator sənətçilərindən sayılıb. Muğamla müasir mahnılar arasında əlaqə yaradan xanəndə kimi seçilib.

1968-ci ildə maestro Niyazinin təşəbbüsü ilə filarmoniyada Xalq Çalğı Alətləri Ansamblı yaradıldı. Baxış-müsabiqədə bu ansambla "Humayun" adı verildi. Əlibaba Məmmədov ansamblın bədii rəhbəri və ilk solisti oldu. Görkəmli sənətkar Hacı Məmmədova məxsus fikirdir: "Seyiddən sonra Əlibaba kimi "Humayun"u oxuyan yoxdur". Sonralar ansamblda Novruz Feyzullayev, Məmmədlbağır Bağırzadə, Səxavət Məmmədov, Zümrüd Məmmədova və başqaları oxudular. Onlar Əlibaba Məmmədovdan həm öyrənir, həm də məsləhətlər alırdılar. İndinin özündə də "Humayun" ansamblı öz fəaliyyətini dayandırmayıb. Sorağı müxtəlif bölgələrdən, hərbi hissələrdən, hospitallardan gəlir.

Əlibaba Məmmədov bir qərinədən çoxdur ki, Asəf Zeynallı və Bülbül adına orta ixtisas musiqi məktəblərində gənc nəslə muğam və xalq mahnılarımızın incəliklərini öyrədir. Onun ifasında lentə alınmış "Bayatı-Şiraz", "Çahargah", "Dəşti", "Rahab", "Şur" kimi muğamlar və onlarca başqa xalq mahnıları, təsniflər radionun "Qızıl fond"unda saxlanmaqdadır.

Əlibaba Məmmədov təsnif janrında mahir ifaçı sayılıb. "Ağarma, saçım, ağarma", "Ağrıma, ürəyim, ağrıma" kimi mahnıları elə həzin, lətafətlə oxuyur ki, bu gün də həmin musiqi parçalarını biz məhz bu ifada eşitməyi daha çox sevirik.

Əlibaba Məmmədov gənclik illərindən mahnılar bəstələyib. Mikayıl Müşfiqin, Əliağa Vahidin sözlərinə yazdığı mahnıları dövrümüzün şöhrətli müğənniləri - Zeynəb Xanlarova, Rübabə Muradova və digər tanınmış sənətçilər sevə-sevə ifa ediblər. Sovet dövründə müğənninin, xüsusilə xalq ruhunda oxuyan xanəndənin bəstəkarlıq etməsi bir qədər yasaq idi. Ona görə də musiqi həyatı verdiyi sözlər bir növ "xalq mahnısı" adı ilə oxunurdu. Amma el arasında, xüsusilə də sənətkarlar yaxşı bilirdilər ki, bu, bəstəkar mahnısıdır, onun yaradıcısı da Əlibaba Məmmədovdur. Xalq tərəfindən həm öz ifası, həm də mahnıları rəğbətlə qarşılanan, sevilən müğənni bəstəkar kimi tanınmaqda maraqlı deyildi. O, ürəyinin diktəsi ilə hərəkət edirdi. Şeir xoşuna gəlirdisə, ona musiqi qoşmaq iradəsindən asılı deyildi. Bir sözlə, muğamların, xalq mahnılarının, təsniflərin özünəməxsus mahir ifaçısı olan Əlibaba Məmmədov həm də istedadlı bəstəkar idi. Amma bu haqda nəsə demək fikrindən uzaq idi. Bütün varlığı ilə sənətə bağlı olan Əlibaba Məmmədovu ifaçılıq düşündürürdü.

1959-cu ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti ongünlüyündə iştirak edən Bülbül, Xan Şuşinski, Şövkət Ələkbərova, Sara Qədimova, Hacı Məmmədov kimi sənətkarlar arasında Əlibaba Məmmədov da var idi. Onun oxuduğu "Bayatı-Kürd" muğamı tamaşaçılar tərəfindən alqışlarla qarşılanmışdı. İlk dəfə həmin il sovet hökumətinin fəxri fərmanına layiq görülən Əlibaba Məmmədov bir müddət keçmiş Azərbaycanın əməkdar artisti, daha sonra xalq artisti fəxri adlarını aldı.

Bir vaxt xalq mahnılarına, muğamlara, xüsusilə də bu ruhda olan musiqi parçalarına münasibətdə laqeydlik var idi. Əlibaba Məmmədov bu biganələr mühitində öz dəst-xəttindən, avazından heç vaxt çəkinmədi. O yaxşı bilirdi ki, muğam millətin ruhudur. Ruhu heç vaxt öldürmək mümkün deyil. Bir də muğamları adi insanlar yaratmayıb ki... Allah vergisidir. Milli musiqimizi bürümüş qaranlıq mühitə bir gün işıq düşəcəkdi. Həqiqətən də YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın sənət və sənətkarlara, xüsusən də Azərbaycan muğamlarına, xalq mahnılarına göstərdiyi diqqət yaşlı sənətkarlarımızın da hədsiz sevincinə səbəb oldu. Əlibaba Məmmədov dedi ki, Bakıda Beynəlxalq Muğam Evinin tikilməsi hamımızın böyük sevincinə səbəb oldu. Ara-sıra toplaşdığımız guşələr, filarmoniyanın yanı, Sahil bağı yadıma düşdü. Şükür, nəhayət, bizim də bir yerdə əyləşib sənət düşüncələrini bölüşdürmək üçün imkanımız və yerimiz var.

2009-cu ildə Bakının İslam mədəniyyətinin paytaxtı elan edilməsi ilə əlaqədar şəhərdə müxtəlif tədbirlərin işıq üzü görməsi böyük rəğbət və maraqla qarşılandı. Bunun bariz nümunəsi Novruz bayramı günlərində Bakıda Beynəlxalq muğam festivalının keçirilməsi oldu. Müxtəlif ölkələrin musiqi həvəskarlarının paytaxtımıza toplaşması və onların həm tamaşaçılar, həm də münsiflər qarşısında yaradıcılıq hesabatı verməsi xoş duyğular yaratdı. Beynəlxalq muğam festivalından əvvəl Bakıda respublika muğam ifaçılarının müsabiqəsi keçirildi. Həmin müsabiqədə münsiflər heyətinin üzvləri arasında xalq artisti Əlibaba Məmmədov da var idi. O, bir sənət xiridarı kimi Beynəlxalq muğam festivalında iştirak edəcək gənc ifaçıların düzgün seçilməsində öz ustad qərarını vermişdi.

Ömrünün ahıl yaşını yaşayan xalq artisti, prezident təqaüdçüsü, muğam ustadı, təsniflərimizin mahir ifaçısı Əlibaba Məmmədov Azərbaycanın, eləcə də türk dünyasının çox sevilən sənətçisidir. Onun hələ gənclik illərində oxuduğu "Simayi-Şəms" ritmik muğamı, "Şur" dəstgahı, "Çahargah" muğamı fərqli şəkildə dinləyici qəlbini fəth etmişdir. Ustad Seyid Şuşinskidən aldığı dərs ömrü boyu yaddaşından və yaradıcılıq fəaliyyətindən silinməmişdir. Oxuduğu hər bir muğama, xalq mahnısına öz möhürünü vuran Əlibaba Məmmədov həqiqətən milli musiqimizin təbliğində, inkişafında, öyrədilməsində böyük rol oynamışdır. Sənətdə ucalan ömrünün bəxş etdiyi səadətdən biri də məhz bu məziyyətinə görə Heydər Əliyev Fondu tərəfindən təsis olunan "Qızıl çinar" beynəlxalq mükafata layiq görülməsi idi. Mükafatın təqdimetmə mərasimində Əlibaba Məmmədov duyğularını dilə gətirərək təşəkkürünü belə bildirdi: "Mən bu gün çox şadam ki, bu mükafat ulu öndərimizin doğum günündə mənə təqdim olunur".

Həyatında çox alqışları eşitmiş, hörmət və izzət görmüş, mükafat və fəxri adlarla təltif edilmiş Əlibaba Məmmədov üçün "Qızıl çinar" bir də ona görə unudulmaz təsir bağışladı ki, o, ilkinlər arasında idi.

Flora Xəlilzadə

Azərbaycan .-2009.-7 iyun.-S.6.