Səhnəmizin həmişəbahar çiçəyi

Ona çox vaxt "Səhnəmizin Hökumə Qurbanovası" deyirlər. Hələ tələbəlik illərində Milli Dram Teatrında yaratdığı ilk rolu görən unudulmaz İlyas Əfəndiyev gənc qızın uğurlarını yüksək qiymətləndirib. Ona xeyir-dua verərək deyib: "Sən ustadsan". Bu ifadələrə münasibətini öyrənmək istəyəndə xalq artisti Bəsti Cəfərova gülümsəyərək söylədi: "İlk əvvəl mən özüm-özümə oxşamaq istəmişəm. Hökumə Qurbanova böyük sənətkar idi. Onun fəth etdiyi sənət zirvəsinin ətəyinə çatmaq özü xoşbəxtlikdir. Ömrüm boyu İlyas müəllimin dediyi sözün məsuliyyətindən çıxa bilməmişəm".

19 yaşından böyük səhnədə olan, yaratdığı obrazlar qalereyasına görə tamaşaçı məhəbbəti qazanan, sənət ulduzlarının sayrışdığı kəhkəşana məhz öz istedadı ilə ucalan, heç vaxt tapdanmış cığırlarla getməyən, kimisə təkrarlamayan Bəsti Cəfərova əsl aktrisa ömrü yaşayıb. O, Bakıda doğulub. Şəhərdəki 82 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsinə daxil olaraq böyük sənətkar Adil İsgəndərovdan dərs alıb. Tələbə ikən rejissor Tofiq Kazımovun hazırladığı "Quşu uçan budaqlar" tamaşasında Səltənət rolunu yaradıb. Debüt uğurlu olub. Elə o gündən də böyük sənətə gedən yolun ən ləyaqətli, istedadlı, məsuliyyətli yolçularından biri olub.

Bəsti xanım danışır ki, ailədə dörd bacı olublar. Bəlkə də valideynləri oğlan uşağı arzuladıqlarından köhnə ənənədən gələn bir istək kimi körpə qızlarının adına Bəsti deyiblər. Amma heç vaxt ağıllarına gətirməyiblər ki, dünyaya gəlişinə o qədər də ürəkdən sevinmədikləri bu qızcığaz gələcəyin məşhur sənətkarlarından olacaq, tanınacaq, seviləcək, şöhrətlənəcək. Onun uğurlarından ailəyə də pay düşəcək.

Kiçik yaşlarında bacılarından çox fərqlənirdi. Tez-tez qızların paltarlarını geyinərək özünü onlara oxşadırdı. Hələ arzularının ünvanını tapmamışdı. Bəlkə də buna görə üç ay Əfsər Cavanşirovun rəhbərlik etdiyi uşaq xoruna gedib. Burada oxumaq xoşuna gəlməyib. Sonra altı il rəqs dərnəyinin üzvü olub. Yenə də ürəyincə olmayıb. İçindəki qaynarlığı ifadə etmək üçün başqa sənət növü haqqında düşünüb. Nəhayət, rejissor Lütfü Məmmədbəyovun rəhbərlik etdiyi xalq teatrına gedib. Məhz bu teatrda ürəyində qurduğu sənət dünyasının bünövrə daşlarını düzən Bəsti Cəfərova fikrini dəqiqləşdirib. Aktrisa olmalıdır. Sənətə bəslədiyi sönməz sevgi, Tanrının ona bağışladığı istedad, zahiri gözəllik çox köməyinə gəlib. Üstəgəl Bəsti Cəfərova cəfakeş, zəhmətsevər, savadlı, öyrənməyə meyilli olduğundan nailiyyətlər qazanıb. Bu, hər kəsə qismət olan xoşbəxtlik deyil ki, tələbəlikdən arzusunda olduğun sənətinə qovuşasan, onun ən parlaq nümayəndələrindən birinə çevriləsən.

Bəsti Cəfərova bir qərinədən artıqdır ki, Akademik Milli Dram Teatrında çalışır. Özü danışır ki, mən əslində İlyas Əfəndiyevin dramaturgiyasında pərvəriş tapdım. Xalq artisti Amaliya Pənahovadan sonra bu dramaturqun əsərlərində baş rolların ifaçısı məhz Bəsti Cəfərova olub. Onun yaratdığı obrazlar qalereyası çox rəngarəng və əlvandır. Klassik dramaturqlardan tutmuş dünya ədəbiyyatının nümayəndələrinin əsərlərinə kimi Milli Dram Teatrında səhnələşdirilmiş tamaşaların, demək olar ki, əksəriyyətinin baş rollarını Bəsti Cəfərova yaradıb. Hüseyn Cavid, Cəfər Cabbarlı, Sabit Rəhman, İlyas Əfəndiyev, Bəxtiyar Vahabzadə, Nəbi Xəzri, Rəhman Əlizadə, Elçin, Anar, Çingiz Aytmatov, Şekspir kimi müəlliflərin əsərlərində can verdiyi obrazlar öz ciddiliyi, təsirliliyi ilə seçilib. Ümumiyyətlə, Bəsti Cəfərovanın özü teatr aləmində dəyişməz bir obrazdır. Hər hansı bir tamaşanın proqramında bu sənətkarın adı varsa, deməli, təqdim edəcəyi rol çox mürəkkəb, daxili ziddiyyətlərlə döyüşən, mənəvi cəhətdən zəngin, bəzən də əzablarla üz-üzə dayanan möhkəm xarakterli, inadkar, mübariz bir surətdir.

Yaratdığı rolların adlarına fikir verək. Solmaz ("Od gəlini"), Afət ("Afət"), Nazlı ("Əliqulu evlənir"), Ağabəyim ağa ("Hökmdar və qızı"), Natəvan ("Xurşud Banu Natavan"), Gülruh ("Şeyx Xiyabani"), Lalə ("Büllur sarayda"), Adilə ("Poçt şöbəsində xəyal"), Əsmər ("Günah") və başqaları. Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi olan J.Rassinin "Fedra" əsərində Bəsti Cəfərovanın yaradığı Fedra surəti tamaşaçıların yaddaşında yaşamaqdadır. Bu qadının keçirdiyi psixoloji gərginlikləri, duyğu və düşüncələrini, savaşlarını, mübarizəsini, ziddiyyətlərini, həyat eşqini, yaşamaq uğrunda hamıya üstün gəlmək üçün başladığı mürəkkəb çarpışmaları Bəsti Cəfərova çox təsirli yaradıb. Rolunun daxili aləminə o qədər təbii yaxınlaşa bilib ki, tamaşaçı ilk baxışda inanmırdı ki, səhnədə gördüyü obrazdır. Fedranın əl-əlvan qadın paltarına bürünməsinə baxmayaraq, bu libasın içində sanki bir ilan qıvrılırdı. Ümumiyyətlə, Bəsti Cəfərova çox plastik, səhnənin tələblərinə cavab verən sənətkardır. Yaratdığı hər bir obrazın daxili aləmini məharətlə açmağı bacarır. Bu səbəbdən də onun rolları bir-birinə bənzəmir. Yadımdadır ki, "Fedra" əsərinin tamaşası zamanı pərdə ensə də, salonda qəribə bir sükut var idi. Heç kəs yerindən tərpənmək istəmirdi. Səhnədəki vahimə sanki tamaşaçıların varlığına hopmuşdu. Bəsti inanılmaz dərəcədə öz obrazını təbii və təsirli təqdim edə bilmişdi.

"Mən teatrda öz mövzumu tapmışam" söyləyən Bəsti Cəfərova bildirir ki, o heç vaxt komik əsərlərdə rol yaratmağa meyilli olmayıb. Bəzən fikirləşirsən ki, görəsən "Hökmdar və qızı" əsərindəki Ağabəyim ağanı başqa bir aktrisa yaratsa, necə alınardı? Göz yaddaşı qəribədir. Fikirləşirsən ki, sanki bu rolun taleyi ancaq Bəsti Cəfərova üçün yazılıb. Bu, faktdır ki, əvvəllər dramaturqlar teatr üçün pyes yazanda mütləq obrazlarını yaradacaq aktyorların potensialını, istedadını nəzərə alırdılar.

Təbiətən ciddi və sadə olan Bəsti xanım söyləyir ki, mənim uğur qazanmağıma əsas səbəblərdən biri əgər ustad müəllimlərdən dərs almağımdırsa, digər amil də tərəf-müqabillərimin çox böyük aktyorlar olmasıdır. Hərdən ötənlərə boylananda aktrisa heyrətə gəlir ki, gör kimlərlə işləyib: Həsən ağa Turabov, Mirvari Novruzova, Səməndər Rzayev, Hamlet Xanızadə, Sofiya Bəsirzadə, Mikayıl Mirzə, Yaşar Nuri, Şükufə Yusifova... Bu şəxsiyyətlərin hər birinin Azərbaycan teatr sənətinin inkişafında böyük xidməti var.

Bəsti Cəfərova 2004-cü ildən pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olur. O, Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin dosentidir. Bu təhsil ocağında gələcək ardıcıllarına aktyor sənətindən dərs deyir. Televiziya filmlərində yaddaqalan obrazlar yaradan Bəsti Cəfərova 2007-ci ildə Oqtay Mirqasımov tərəfindən kinoya dəvət edildi. "Gün aydın, mələyim" bədii filmində bir aktrisanın həyatını yaşadan Bəsti Cəfərova bir daha sübut etdi ki, o, filmlərdə də əsl sənətkar kimi öz qabiliyyətini, istedadını göstərə bilər. Əslində teatrdan ayrılmağı bacarmayan, tamaşaçı rəğbətinə, alqışına, həyəcanına, baxışlarına və nəhayət, gül-çiçəklərinə çox bağlanan Bəsti Cəfərova heç vaxt kinoya çəkilmək istəməyib. Ona elə gəlib ki, bu, teatrdan uzaq düşməkdir. Amma illər keçdikcə, yaş ötdükcə bir məsələ aydınlaşır ki, aktyor sənəti tamaşa vaxtı yaşanır. Elə ki pərdə salınır, alqışlar bitir, o əsərin də xoş sorağı ancaq yaddaşlarda qalır. Kino isə tamam başqa sənət növüdür. Həmişə var, yaşayır və dəfələrlə ona baxmaq mümkündür. Bu səbəbdən də Bəsti Cəfərova kimi müqtədir sənətkarların bədii filmlərə çəkilməsi məqbuldur. Yaxşı haldır ki, son illər Bəsti xanım bir neçə rejissordan filmə çəkilmək barədə dəvət alıb. İnanırıq ki, Azərbaycan teatrının səhnəsində sözün əsl mənasında cəfakeşlik göstərən, müxtəlif obrazlar yaradan Bəsti Cəfərova milli kinomuzun da tarixinə öz imzasını atacaqdır.

Səhnədə məlahətli ana obrazları yaradan Bəsti Cəfərova özü də həyatda bu munis adın sahibidir. Ailədə Fidan adlı qız balası böyüyür. Hələ orta məktəbdə oxuyan bu qızın gələcəkdə hansı peşəni seçəcəyi dəqiq məlum olmasa da, Bəsti xanım söyləyir ki, onun bütün jestlərində öz uşaqlığını görür.

Milli mədəniyyətin inkişafında göstərdiyi xidmətlərə görə əməyi dövlətimiz tərəfindən də yüksək qiymətləndirilən Azərbaycan səhnəsinin bu parlaq ulduzu 28 yaşında əməkdar, 38 yaşında xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. Prezident mükafatçısıdır.

...Yadıma 1988-ci ilin mart ayı düşür. O fırtınalı günlərdə, baxmayaraq ki, Novruz bayramının rəsmi surətdə keçirilməsi qadağan edilmişdi, amma Bəsti xanım həmin vaxt Bahar qızı olaraq yurdumuza yazın müjdəsini gətirən həmişəbahar çiçəyi kimi televiziya ekranlarından evlərimizə xoş hisslər paylayırdı. O vaxtdan illər keçib. Yurdumuzun başına nələr gəlmədi?!

Amma qazancımız budur ki, müstəqilliyimizə çatdıq. İndi hər il Novruz bayramını böyük təntənə ilə qeyd edirik. Bir vaxt yasaq edilmiş əsərlər də teatrlara qayıdır. Həmişə müstəqil, demokratik ruhlu sənətkarlar nəhayət arzularına qovuşublar. Niyyətləri hasil olan sənətkarlardan biri də Bəsti xanım Cəfərovadır. Səhnədə yaratdığı Xurşudbanu Natəvanın dili ilə söyləyirdi: "Mən Azərbaycanın müstəqil olacağına inanıram". Nə gözəl fikir ki, xalq artisti Bəsti Cəfərova həmişə öz qiyafəsində olan sənətkar ömrü yaşayır.

Flora XƏLİLZADƏ

Azərbaycan.- 2009.- 13 iyun.- S. 6.