Göylərin tacı
günəş üfüqdən təbəssümlə
boylanır, dünyanı nura qərq edirdi. Səhərin
yovşan ətri qarışmış təmiz
havasını udduqca Vəliyəddin kişinin varlığına
qeyri-adi bir rahatlıq hopurdu. Özünəməxsus ləngərli
yerişi ilə çiynində bel mehr saldığı, ona
doğmadan-doğma olan, ailəsinin çörək təknəsi,
ümid yeri hesab elədiyi torpaq sahəsinə tələsirdi.
Tələsməyi səbəbsiz deyildi. Kombayn bu gün onun
sahəsinə düşəcəkdi. Beli
götürmüşdü ki, zəminin kənarındakı
dərin arxı doldursun, kombaynın, traktorların zəmiyə
rahat daxil olmağını təmin etsin.
Aylardan bəri bu yolu
gündə neçə dəfə gedib-gəlmiş, öz
dili ilə desək, əriş-arğac etmişdi. Torpağa
toxum düşəndən bəri dincliyi, rahatlığı
ərşə çəkilmişdi elə bil. Məhsulun
taleyi üçün narahat hisslər keçirmədiyi bircə
an da belə olmazdı. Əslində bu, təbii bir
narahatlıq idi.
Ailəsinin ruzusu
torpaqdan, ona icarəyə verilmiş bu sahədən
çıxırdı. Torpaqdan çıxan ruzi isə asan
başa gəlmir. Bunun üçün gərək zəhmət
çəkəsən, tər tökəsən. Atalar
demişkən, gərək torpağı öldürəsən
ki, o da səni dirildə. Vəliyəddin kişinin həyatda
ən çox nifrət etdiyi ələbaxımlıqdır.
Laçın
dağlarının vüqarını qanında, canında
yaşadan Minkəndin sayılıb-seçilən
ağsaqqallarından olan Vəliyəddin Məmmədov
söz düşəndə deyir ki, kişi ölər, amma
dolanışıq üçün, bir tikə çörək
üçün əyilməz, bir kimsəyə əl
açmaz. Başçısını itirmiş, kişisiz
qalmış ailəyə ərzaq yardımı verilsə,
yeri var. Yoxsa bığıburma kişilər oturub
çayxanalarda səhərdən-axşama kimi nərd, domino
oynayırlar. Dövlətdən, yaxud hansısa bir beynəlxalq
humanitar təşkilatdan yardım gələndə
qarğa-quzğun kimi tökülüşürlər. Belə
mənzərəyə baxanda xəcalətimdən tər
tökürəm. Adam insafını itirməz, dövlət
bizə bol-bol qayğı göstərir. Ev, məktəb, xəstəxana
tikir, yol, su çəkir, dolanmaq üçün torpaq sahəsi
verir. Üstəlik, əkib-becərmək üçün
büdcəsindən yardım da edir. Bundan o yanası qalır
bizim qeyrətimizə. Prezident İlham Əliyevin göstərişi
ilə Qarqar çayından bizim obalara su kanalı çəkildi.
Qədirbilən el-oba sevimli rəhbərimizin bu
qayğısına cavab olaraq kanala ad da verdilər -
"Qayğı kanalı". İndi bu kanal əsrlər
boyu ilan mələyən, susuzluqdan sinəsi cadar-cadar
olmuş çöllərə yeni həyat gətirir. Yovşandan,
biyandan, qarağandan başqa bir şey bitirməyən göz
işlədikcə uzanan bu geniş düzlər indi
başdan-başa taxıl zəmiləri, bostan-tərəvəz
əkinləridir. Kimin ürəyində təpər,
qanında qeyrət var, qolunu çırmayıb irəli
durur. Yaxşı işləyənlər yaxşı da
qazanır, firavan dolanırlar. İşləməkdən, zəhmət
çəkməkdən qorxmuram. Zəmiləri heç kəsə
etibar etmirəm. Vaxt olub ki, bu ağsaqqal yaşımda bəzən
əlimə bel götürüb zəmiləri
suvarmışam da. Becərmə, yemləmə işlərində
də işin çətininin qulpundan
yapışmışam. Eyni zamanda mala, heyvana da baxıram. İki
oğlum var. Onlar bu yaşda işləməyimə
qıymırlar. Amma işləməyə vərdiş eləmişəm.
Bekar qalanda sıxılıram. Dolanışıq sarıdan
heç bir korluğumuz yoxdur. Külfətin ehtiyacından
artıq olan taxılı, yağı, pendiri satır,
düşəndə Bakıda məskunlaşmış
qohum-qardaşa pay da göndəririk. Elə zənn etməyin
ki, dərdimiz-odumuz yoxdur. Vallah, burada şahlar kimi yaşasaq
da, bizə qızıldan saraylar verilsə də,
Laçın həsrətini unuda bilmirik. Amma ümidsiz də
deyilik. Dövlətimizin başçısı İlham Əliyevə
çox inanırıq. İnanırıq ki, hansı yolla
olur-olsun Qarabağı qaytaracaq. Biz gözü yolda qalan
dağlara qovuşacağıq. Prezidentimizin müdrikliyi, qətiyyəti
belə düşünməyə əsas verir.
Bu da günəşdən
rəng, torpaqdan bərəkət almış dolu
sünbüllü taxıl zəmisi. Vəliyəddin kişi
yolun yorğunluğuna baxmayaraq işə başladı. Nəzərində
tutduğu arxı doldurdu. Zəmiləri suvararkən bu arxdan
istifadə etmişdilər. Dəfələrlə təkrar
olunan suvarma zamanı su torpaq arxı yuyub xeyli dərinləşdirmiş,
maşın-traktor üçün keçilməz
etmişdi. Onu narahat edən maneəni aradan qaldırandan sonra
Vəliyəddin kişi sahədən bir az aralıdan
keçən arxın sərin suyunu ovuclayıb
üz-gözünə vurdu. Qamətini düzəldib qəsəbədən
gələn yola diqqətlə baxdı. Bilirdi ki,
kombaynçılar şeh götürülməmiş
biçinə başlamırlar. Lalın dilini anası bilən
kimi, bunun da səbəbini kombayn işlədənlər bilir.
Arxın köbərində, göy otların üstündə
uzanıb vaxt var ikən bir az dincəlmək istədi. Əllərini
daraqlayıb başının altına qoydu. Səmada bir əlçim
də bulud yox idi. Göylərin mavi rəngi asimanın
sonsuzluğunu qəribə şəkildə
tamamlayırdı.
Haradasa yaxında turac
ötdü. Vəliyəddin kişinin üzü
işıqlandı elə bil. Hələ Laçında ikən
turac, kəklik oxuyanda heyrətlə qulaq kəsilərdi.
Turacın sehrli nəğməsi fikrinə, xəyalına
qanad verdi sanki. Cismi aranın bu qızmar düzündə,
suyu şırıltı ilə axıb keçən
arxın kənarında idi. Ruhu isə Laçın
dağlarını dolaşır, Minkəndin qarlı zirvələrini,
durnagözlü buz bulaqlarını gəzirdi...
Ay Allah, nə bəxtəvər
günlər idi. Kişilər elliklə Güllü gədiyə
ot biçininə çıxmışdılar. Əlvan
çiçəklərin ətri təzəcə biçilən
yaşıl otların iyinə qarışıb sözlə
ifadəsi mümkün olmayan qeyri-adi bir rayihə
yaratmışdı. Dəryazların ağzından
çıxan ot vərləri elə səliqə ilə
sıralanırdı ki, sanki zərgər vurmuşdu bu
naxışları. Dağlarda ot biçini həmişə
haylı-küylü olurdu. Bir tərəfdə qazan asıb
biçinçilərə yemək hazırlayırdılar. Böyük
samovar da öz zümzüməsində olardı. Uşaqlar
gün vurmasın deyə başlarına ağ çalma
bağlamış biçinçilərə su, ayran
daşımaqdan yorulmazdılar.
Gecələr yuxusundan
çıxmayan Laçın sevgisi səhərin bu vədəsində
Vəliyəddin kişini beləcə sirli-sehrli bir aləmə
aparmışdı. Son vaxtlar yaman xəyalpərəst
olmuşdu. Doğma yurd yerlərinin xiffətini bərk çəkirdi.
Hər dəfə də dünyanı dolaşan fikri
axırda gəlib ağrılı bir məqamda qərar tutardı.
Doğulub boya-başa çatdığı ev,
qayğısız uşaqlığının keçdiyi kənd
gəlib durardı gözünün qabağında. Bir səhnəni
isə heç vaxt unuda bilmirdi. Tufanlar oynayan fikirli başla
son dəfə doqqazdan çıxanda Bozdarın qeyri-adi bir səslə
hürməsi hələ də qulaqlarından kəsilmir.
Doqqazdan dönüb itin
zəncirini açdı. Bozdar ayrılıq məqamının
yetişdiyini duyurmuş kimi Vəliyəddinin ayaqlarına
döşəndi. Qəribə səslər
çıxarıb zingildədi. Sonra sakitləşib
şöngüdü, mənalı baxışlarla sahibinə
tamaşa etməyə başladı. İtin gözlərindən
yaş axdığını görəndə Vəliyəddin
özünü saxlaya bilməyib kürəyini
yaxınlıqdakı iri qoz ağacının gövdəsinə
söykədi.
Qılçaları
qatlandı. Dizlərini qucaqlayıb oturdu. Elə bil içi ovulub tökülürdü. Neyləsə
də, özünü
saxlaya bilmədi. Çiyinləri elə qalxıb enirdi ki, sanki güclü
bir pəhləvan onu tutub silkələyirdi.
Hönkürtüsü eşidilməsə də, gözlərində
yaş görünməsə
də, ağlayırdı.
İçin-için, xısın-xısın ağlayırdı.
Göz yaşları üzünə yox, ürəyinə axırdı.
Bozdarın ayrılığına
dözməyin ikiqat zülm olduğunu düşünüb onu da özüylə götürdü. Sonralar qubarlananda saatlarla oturub Bozdara tamaşa edirdi. İti qoyub gəlmədiyi üçün
təskinlik tapırdı.
Məcburi köçkün
kimi məskunlaşdıqları
yeni məkanda Bozdara xüsusi qayğı, fərqli baxım ailənin bütün üzvlərində
adi vərdişə çevrilmişdi...
Kombaynın gurultusu Vəliyəddini
xəyaldan ayırdı. Ayağa qalxıb üzünü gənc
mexanizatora tutdu:
- A bala, gözləməkdən
səbrim tükəndi, gəlib çıxın də.
Kombaynçı
ağsaqqal fermerin narahatlığına son qoymaq
üçün inamla dedi:
- Vəliyəddin əmi,
heç narahat olma, bax, bu təzə kombaynla sənin yerini elə
biçəcəyəm ki, bir sünbül də itkiyə
getməsin. Sağ ol, yaxşı məhsul yetişdirmisən.
Daha buradan o yanası bizlikdi.
Vaxtı itirmək
olmazdı. Laçın rayon "Aqroservis" müəssisəsinin
rəhbəri Xəyyam Hətəmov bir neçə sünbül
qırıb ovcunda ovxaladı. Nar dənəsi kimi iri
buğdalar köynəyindən asanlıqla ayrıldı.
Üzünü göstəriş gözləyən
kombaynçıya tutub təbəssümlə dedi:
- Hə, indi meydan sizindi, başlayın, işiniz avand olsun.
Kombayn zəmiyə girib yavaş-yavaş irəlilədikcə
sanki Vəliyəddin kişinin çiyinlərindən
ağır bir yük götürülürdü.
Zəmilərin bu günü üçün
o qədər zəhmət
çəkmiş, tər
axıtmışdı ki...
Kombaynın arxasınca
gedib adəti üzrə biçinin keyfiyyətini yoxladı. Görəndə
ki, yerə bir dən də düşmür,
sünbülün hamısı döyülüb təmizlənir,
rahatlıq tapdı. Fikrində hesablama da apardı. Axıra
kimi belə itkisiz biçə bilsək, 40 sentnerə söz
yoxdu. 50 hektarın taxılını
yığıb-yığışdırmaq olmayacaq.
Şükür Allaha, çörəyimiz bu il də bol
olacaq.
Bu il Laçının
qış yataqlarında taxıl biçininə mütəşəkkil
başlanıb. Arpa əkilmiş 1875 hektar sahədə
biçin uğurla başa çatıb. Bütövlükdə
hər hektardan 30 sentnerdən çox məhsul
götürülüb ki, bu da yaxşı nəticə hesab
olunur. 1145 hektar sahədə isə bol buğda yetişdirilib.
Biçilən ilk hektarların yüksək məhsuldarlığı
bu il taxılçıların böyük nailiyyətlər
qazanacağından soraq verir.
İndi zəmilərdə
8 ədəd kombayn işləyir. Alxaslı, Sonasor, Minkənd,
Ağbulaq, Malıbəy obalarında taxıl biçini
müvəffəqiyyətlə davam etdirilir. Buğda
istehsalçılarına artan dövlət dəstəyini
Laçın kəndliləri hədsiz razılıqla
qarşılayır, qayğıya sanballı əmək
töhfələri ilə cavab verməyə
çalışırlar.
Lazım QULİYEV
Azərbaycan.- 2009.- 26 iyun.- S. 7.