Xalqına xoşbəxtlik bəxş edən dahi

Məşhur rus yazıçısı N.V.Qoqol "Nevski prospekti" povestində yazmışdır: "....İnsan elə bir ilahi varlıqdır ki, heç zaman birdəfəlik onun bütün xüsusiyyətlərini sadalaya bilməzsən, nə qədər ona çox diqqət yetirirsən, onda bir o qədər çox yeni xüsusiyyətlər aşkarlanır və onların təsviri sonsuza qədər uzanır". Azərbaycan xalqının ümummilli lideri, dünyanın siyasət ponteonunda öz yeri olan Heydər Əliyev də məhz belə insanlardandır. Ömrü boyu xalqına, vətəninə sədaqətlə xidmət edən bu dahi 40 il əvvəl Azərbaycanda siyasi hakimiyyətə gəldi. Amma onun doğma Azərbaycan qarşısında xidmətləri təkcə hakimiyyət olimpində olduğu illərlə bitmir.

Heydər Əliyev bütün həyatını canı qədər sevdiyi Azərbaycana, onun tərəqqisinə, inkişafına, müstəqilliyinə, təhlükəsizliyinə, əmin-amanlığına həsr edən böyük vətəndaş olmuşdur. İstər sovet rejiminin hakim olduğu illərdə milli təhlükəsizlik orqanlarında çalışarkən, istər həmin dövrdə Azərbaycana rəhbərlik edərkən, istər nəhəng bir dövlətin əsas rəhbərlərindən biri olanda, istər Qorbaçovun ədalətsizliyi üzündən dövlət işindən uzaqlaşdırılanda, istərsə də müstəqil Azərbaycana rəhbərliyi öz üzərinə götürəndən sonra.

Ulu öndərin həyatının mübarizələrlə dolu olan mərhələlərini öyrəndikcə görürük ki, Heydər Əliyev həqiqətən böyük xarakterə malik, misilsiz şəxsiyyət olmuşdur. Filosoflar belə şəxsiyyətlər haqqında deyiblər: "Böyük xarakterə malik belə insanlar öz əməlləri, fəaliyyətləri ilə böyük məqsədlərə çatır, obyektiv tələblərə uyğun, ağıllı şəkildə əsaslandırılmış və sosial əhəmiyyətli idealları əldə edir və başqaları üçün mayaka çevrilirlər".

Ulu öndər Heydər Əliyevin ən ali məqsədi, böyük amalı heç şübhəsiz müstəqil, azad və firavan Azərbaycan dövlətini qurmaq olmuşdur. Bu məqsəd və amal bütün həyatı boyu onu mübarizəyə, çevik siyasi gedişlərə məcbur etmişdir. Bu gün şəxsiyyəti və fəaliyyəti dövlətimizin atributu, simvolu səviyyəsinə qalxmış Heydər Əliyevin irsi - vətənə, xalqa sədaqətlə xidmət etmək, müstəqilliyimizi göz bəbəyi kimi qorumaq və bu yolda canını belə əsirgəməmək kimi müqəddəs dəyərləri təkcə siyasi elita üçün yox, bütün vətəndaşlarımız üçün həyat məktəbidir.

Bu dahi insan harada olur-olsun, əzmkarlığı, dərin düşüncəsi, məntiqi və polad iradəsi sayəsində saysız-hesabsız uğurlara imza atmışdır. Xüsusi xidmət orqanlarında, imperiya rejiminin sərt tələblərinə və azərbaycanlılara olan ögey münasibətlərə baxmayaraq, sıravi əməliyyat işçisi olan Heydər Əliyev az bir zamanda şöbə rəisi, Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədr müavini və daha sonra general-mayor rütbəsi alaraq DTK sədri vəzifəsinə qədər yüksəldi.

Hər dəfə bu qapalı təşkilatın yüksək vəzifəli rəhbərləri ona rəy verərkən yazırdılar: "Zəhmətkeş, iradəli və prinsipial rəhbər işçidir. Xidməti problemlərin həll olunmasında yoldaş Əliyev prinsipiallıq və qətiyyətlilik nümayiş etdirir. Daha mürəkkəb tədbirlərin keçirilməsində şəxsən özü iştirak edir...."

Həmin dövrdən o da məlumdur ki, SSRİ dövlət təhlükəsizlik orqanlarında belə nailiyyətlərə imza atmaq, vəzifə pillələrilə sürətlə irəliləmək hər azərbaycanlıya nəsib olmamışdır. Heydər Əliyev öz əzmkarlığı, qətiyyəti, ağlı və istedadı sayəsində pillə-pillə ucaldı.

Ötən əsrin 37-ci il repressiyalarına məruz qalmış Azərbaycan ziyalılar nəslinin ən qabaqcıl nümayəndələrinin sonradan bəraət alması, yetişməkdə olan gənc, istedadlı, yaradıcı insanların repressiya məngənəsindən qorunması və onlara həmişə dayaq durması misilsiz xidmətlərinin çox az hissəsidir.

Heydər Əliyev Azərbaycan tarixinə, ən azından onun milli təhlükəsizlik orqanlarının tarixinə, bir strukturun milliləşdirilməsi ilə son dərəcə böyük töhfələr vermiş, XX əsrin ikinci yarısında Azərbaycan təhlükəsizlik orqanları üçün kadr potensialı yaratmış, onu yeni, milli mənafeyə və maraqlara xidmət etmək istiqamətinə yönəltmiş bir şəxsiyyət kimi də daxil olmuşdur. Məhz həmin dövrdə Heydər Əliyev Azərbaycanın dövlət təhlükəsizlik orqanlarını milli kadrlarla möhkəmləndirdi.

Məşhur klassiklərdən Viktor Hüqo yazmışdır: "Həqiqi dövlət xadimlərinin üstün keyfiyyəti ondadır ki, hər bir zərurətdən fayda götürməyi bacarsın, hətta şəraitin ən qorxunc axarını belə dövlətin xeyrinə dəyişə bilsin". Heydər Əliyev rəhbər olduğu bütün işlərində bunu bacarmış və həyata keçirmişdir.

1969-cu il iyulun 14-də SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik xidmətinin 46 yaşlı generalı Heydər Əliyev Azərbaycanın lideri oldu. Postsovet məkanında, sosial-iqtisadi inkişaf tempinə görə "qardaş sovet respublikaları"n sırasında sonuncu yerlərdən birini tutan Azərbaycanda nailiyyətlərdən danışmaq çox çətin idi. Ölkənin istər neft sənayesində, istər kənd təsərrüfatında, istərsə digər sahələrində ətalət hökm sürürdü. Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişi ilə qısa vaxtda hər şey kökündən dəyişməyə başladı. Respublikada sanki möcüzə baş verirdi. Azərbaycan böyük bir tikinti meydanına çevrilmişdi. Harada genişmiqyaslı işlər gedirdisə, respublikanın yeni rəhbərini orada görmək olardı. Hər şeyi nəzarətdə saxlayır, göstərişlər verir, problemləri öyrənir və lazımi məsələlərin həllinə kömək edirdi.

O zamanlar Heydər Əliyevin kadr siyasəti hamını hərəkətə gətirmişdi. Onun diqqət yetirmədiyi sahənin adını çəkmək qeyri-mümkündür. Yadımdadır, o dövrlər respublikanın ticarət obyektlərində baş alıb gedən özbaşınalığa da məhz Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi inzibati tədbirlər nəticəsində son qoyuldu. Onun rəhbərliyi ilə keçirilən müşavirələrin birində Azərittifaqın fəaliyyəti geniş müzakirə edildi, ciddi nöqsanlar kəskin tənqid olundu və qısa zamanda ticarətdə qayda yaradılması ilə bağlı konkret tapşırıqlar verildi. Respublikanın bütün ticarət şəbəkələrində hamı bilirdi ki, Heydər Əliyev istənilən məqamda vəziyyəti aydınlaşdırıb səhvlərə görə ən yüksək vəzifəli adamları cəzalandıra bilər. Ona görə də hamı ticarət xidmətini tələblər səviyyəsində qurmağa çalışırdı.

Heydər Əliyev hakimiyyətdə olduğu birinci mərhələdə - 13 ildə yüzlərlə müəssisə tikildi, maşınqayırma sənayesinin təzə sahələri yaradıldı, neftayırma sənayesi, dəmir yol nəqliyyatı rekonstruksiya edildi, kimya, yeyinti və digər sənaye sahələri yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. Neft hasilatı yüksəlməyə başladı və artıq 1975-ci ildə ümumi neft və qaz hasilatının həcmi 1941-ci ildəki ən yüksək neft və qaz hasilatı səviyyəsini ötüb keçdi.

Azərbaycanın şəhər və qəsəbələrinin, kəndlərinin siması sürətlə dəyişməyə, insanların sosial-rifah halı durmadan yaxşılaşmağa başladı. Az zamanda Azərbaycanın keçmiş sovetlər birliyində qabaqcıllar sırasına çıxması Heydər Əliyevə, ölkənin gələcəyinə ünvanlanan bir sıra strateji planlarının həyata keçirilməsinə şərait yaradırdı. Əvvəla, Azərbaycan və azərbaycanlılara hər yerdə münasibət kökündən dəyişdi, respublika təkcə İttifaqda deyil, ondan kənarda da tanınmağa başlandı. İkinci tərəfdən Azərbaycanı inkişaf etdirəcək kadr hazırlığı strategiyası üçün imkanlar açıldı. Bunlardan ən vacibi hərbi kadrların hazırlanması idi. Heydər Əliyevin ciddi səyləri, mübarizəsi sayəsində Bakıda C.Naxçıvanski adına hərbi məktəb açıldı. Ən müxtəlif səviyyələrdə təzyiq və təsirlərə baxmayaraq, Heydər Əliyev şəxsi nüfuzundan istifadə edərək ittifaq rəhbərliyindən bu işə razılıq almağa nail oldu.

Digər əzəmətli planlardan biri Heydər Əliyevin bilikli, istedadlı Azərbaycan balalarını ittifaqın nüfuzlu ali məktəblərinə təhsil almağa göndərməsi idi. Heydər Əliyev buna da nail oldu və 1970-80-ci illərdə onun təşəbbüsü ilə keçmiş SSRİ-nin 50-dən artıq şəhərinin 170-dən çox məşhur ali məktəbində ölkəmizin iqtisadiyyatı, təhsili və mədəniyyətinin bütün əsas sahələrini əhatə edən və ən zəruri ehtiyac duyulan 250-dən çox ixtisas üzrə 15 mindən çox azərbaycanlı ali təhsilli mütəxəssis hazırlandı. Çox-çox sonralar ulu öndər bu kontingenti "Azərbaycanın milli sərvəti" adlandırmışdır.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi həmin illərin tarixə mədəniyyətimizin, ədəbiyyatımızın və incəsənətimizin intibah dövrü kimi daxil olması da təsadüfi deyil. Məhz bu böyük dahinin sonsuz diqqəti, qayğısı sayəsində neçə-neçə şair, yazıçı, bəstəkar, rəssam və digər sənət ustalarımız SSRİ-nin ən ali mükafatlarına layiq görüldü.

Bütün bunlarla yanaşı Heydər Əliyev sovet rejiminin ikili standartlarına, təzyiqlərinə baxmayaraq, Azərbaycan dilinin qorunmasına və inkişafına da böyük töhfələr vermişdir. Məhz onun siyasi gedişləri sayəsində Azərbaycan dili Azərbaycanda rus dili ilə yanaşı dövlət dili kimi respublikamızın o zamanlar qəbul edilmiş Konstitusiyasına daxil edilmişdir.

Böyük dövlət xadimi Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi ilk dövrdə gördüyü işlərin miqyasına və yönünə, əhəmiyyətinə və ünvanına dərindən nüfuz edəndə qəti olaraq bu qənatə gəlirik ki, böyük düşüncə, güclü məntiq, sahibi olan insan qabaqcadan Azərbaycanın müstəqilliyini, azadlığını görməyə, hiss etməyə bilməzdi.

"Bəli, mən istəyirdim ki, Azərbaycan müstəqil olsun, hər şeydən əvvəl iqtisadi cəhətdən. Çünki, istənilən müstəqilliyin əsasında iqtisadiyyat durur. Məsələn, mən burada çoxlu elektrik stansiyaları tikdirirdim. Məndən soruşurdular ki, bunlar sənin nəyinə lazımdır? Mən onlara demirdim nə üçün bu lazımdır....

Mən istəyirdim mənim ölkəm, mənim xalqım istənilən şəraitdə müstəqil yaşaya bilsin".

Heydər Əliyev dünya siyasətində yer tutan şəxsiyyət kimi Azərbaycanın qismətinə düşsə də, 70 il ömür sürmüş SSRİ kimi böyük bir ölkənin ictimai-siyasi həyatında da özünəməxsus yeri, nüfuzu olmuşdur.

Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası MK Siyasi Bürosunun üzvü, SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini Heydər Əliyev ona bəslənən inam və etimadı Moskvada da şərəflə doğrultdu. Ağır iqtisadi böhran qarşısında olan nəhəng dövlətin ən ağır sahələrinə rəhbərlik etmək, istehsal sənayesində, dəmir yolunda qayda yaratmaq, Baykal Amur Magistralının tikintisini sürətləndirmək, daha nələr və nələr bu əzəmətli insanın sanki potensialını, işgüzarlığını, iradəsini və qətiyyətini, idarəçilik imkanlarının yeni keyfiyyətlərini üzə çıxarmaq üçün idi. Böyük türk Kremlin oturuşmuş siyasi intriqalarını öz tükənməz enerjisi, əzmkarlığı, yüksək insani keyfiyyətləri ilə heyrətdə qoymuşdu. Onun tabeçiliyində işləyən minlərlə insan bu müdrik insanla işləməkdən zövq alır və ondan çox şey öyrənirdi.

Yüksək mənəvi dəyərləri özündə birləşdirən Heydər Əliyev şəxsiyyətinin siyasi iradəsinin gücü onun dünyagörüşünü tamamlayırdı. Onunla işləmək həm çətin, həm asan, həm də şərəfli idi. Ciddi, tələbkar olduğu qədər də qayğıkeş, diqqətli bir insan olaraq hər kəsin dəyərini bilirdi. Onun az bir zamanda Sovetlər İttifaqının bütün regionlarında yüksək nüfuz qazanması Kremldəki siyasi elitanın bir çox nümayəndələrini qıcıqlandırmağa başlamışdı.

XX əsrin 80-ci illərinin ortalarında Moskvada hakimiyyət olimpində gedən yerdəyişmələr zamanı dünya mətbuatı Heydər Əliyev şəxsiyyətinə diqqət göstərir, politoloqlar, siyasi analitiklərsə onu dövlət başçısı postuna əsas namizəd sayırdılar.

Lakin hakimiyyətə gələn Qorbaçov Heydər Əliyevin artan nüfuzuna seyrci qala bilmir və onunla bir cərgədə durmağa belə ehtiyat edirdi. Ədalətsiz prinsipi qəbul etməyən Heydər Əliyev mərdi-mərdanə mübarizə apardı.

Tanrı onu qorudu, qorudu ki, yenidən yüksəltsin, ucaltsın, layiq olduğu zirvəyə qaldırsın, xalqına əbədi müstəqillik, xoşbəxtlik bəxş etsin.

Qorbaçov hakimiyyətinin eybəcər idarəçilik üsulları regionlarda qızışdırılan münaqişələrə rəvac verdi. Erməni şovinistlərinin toruna düşən Qorbaçov 1990-cı il yanvarın 20-də təpədən-dırnağa silahlanmış muzdlularla Bakını qanına qəltan etdi. Xalqı bu oyuna sürükləyən, dövlət idarəçiliyindən xəbərsiz olan Azərbaycanın o vaxtkı rəhbərləri isə Moskvanın qərarlarını can-başla yerinə yetirirdilər.

Təqiblər altında qürbətdə yaşayan Heydər Əliyev bu ədalətsizliyə, xalqına qarşı yönələn bu təcavüzə biganə qala bilməzdi və qalmadı. Moskvadakı Azərbaycan nümayəndəliyinə gəlib orada verdiyi bəyanat ildırım sürətilə bütün dünyanı dolaşdı. Faciəsini təkbaşına yaşayan xalqımız məhz bu bəyanatdan sonra özünə gəlməyə, mübarizənin hələ yenicə başladığını və başsız qalmadığını hiss etməyə başladı.

Canlı şahidi olduğumuz bu hadisələrin bütün təfərrüatlarını söyləməklə qurtaran deyil. Heydər Əliyevin xilaskarlıq missiyası 1991-ci ildən, onun Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə sədr seçiləndən sonra başladı. Heydər Əliyev Azərbaycanın xilasına blokada, aclıq və səfalət içində olan, Ermənistan silahlı qüvvələrinin aramsız hücumlarına məruz qalan Naxçıvan torpağından başladı. Onun bu missiyasını xatırlayarkən alman filosofu Hegelin belə bir ifadəsi yada düşür: "Sürətlə iflasa yaxınlaşan xalqın taleyi yalnız dahi tərəfindən xilas oluna bilər".

1993-cü ilin iyun ayında Azərbaycan dövlətçiliyi məhv olmaq həddinə yaxınlaşmışdı. Kim bilir, Tanrı bu dahini vaxtında yetirməsəydi, məmləkətin aqibəti necə olacaqdı. Bir tərəfdən qəsəbə, kənd və şəhərlərimiz ermənilər tərəfindən işğal olunur, minlərlə insan yurd-yuvalarından didərgin düşür, başıpozuq orduda əlinə yenicə silah götürmüş gənclərimiz qırılır, digər tərəfdən ölkə daxilində hakimiyyət uğrunda qruplar arasında gedən mübarizə silahlı münaqişəyə çevrilir, qardaş qanı tökülür, ölkə vətəndaş müharibəsi həddinə çatırdı.

O günlərdən söz açanda insanlar "getsin o günlər, bir də gəlməsin" deyirlər. O günləri tarixin arxivinə göndərən, xalqa əmin-amanlığı bəxş edən, nəinki müstəqilliyimizi, bütövlükdə Azərbaycanımızı xilas edən Heydər Əliyevin misilsiz xidmətləri heç vaxt yaddaşlardan silinməyəcək.

Bu böyük şəxsiyyətin, xilaskarın hakimiyyətə qayıdışından az sonra nazir kimi hökumətdə təmsil olunmaq şərəfi mənim də qismətimə düşüb. Etiraf etməliyəm ki, öz dövlət rəhbərimin beynəlxalq aləmdə nüfuzunu, hadisələrə təsir imkanlarını, qeyri-adi iş qabiliyyətini görüb qürur hissləri yaşamış və çox sevinmişəm. O bənzərsiz insanın bütün varlığı Azərbaycana sonsuz və ülvi bir məhəbbətlə yoğrulmuşdu.

Yadımdadır, Azərbaycanın haqlı səsi dünyada zəif eşidiləndə, ölkəmiz informasiya blokadasında olanda mənə tapşırdı ki, respublikanın xarici ticarət əlaqələrini genişləndirin, qabaqcıl ölkələrlə əlaqələr qurun, onları respublikamıza dəvət edin, perspektivlərimizi, imkanlarımızı onlara ətraflı açıqlayın. Təbii ki, bu tapşırıqların hər birinin arxasında gənc, müstəqil Azərbaycanı dünyaya tanıtmaq, ticarət-iqtisadi əməkdaşlıq münasibətlərini siyasi əməkdaşlığa çevirmək məqsədi dururdu.

Heydər Əliyev son dərəcə praqmatik və realist bir siyasətçi, dövlət başçısı idi. Xalq bilirdi ki, milli dövlətçiliyin xilası yalnız Heydər Əliyevin dərin təfəkkürü, rəhbərliyi və nüfuzu ilə mümkündür. Çünki Heydər Əliyev dövlət quruculuğunun və idarəetmənin qeyri-adi istedadı ilə yanaşı, beynəlxalq aləmdə çoxdan qəbul olunmuş siyasi nüfuzu da var idi.

Heydər Əliyev şəxsiyyətinin Azərbaycanın hakimiyyət olimpinə gəlməsindən 40 il keçir. Bunun 34 ili onun respublikamıza rəhbərliyi dövrünü əhatə edir. Platon deyir ki, "dünya o vaxt xoşbəxt ola bilər ki, dövlət başçıları müdrik olsunlar və ya müdriklər dövlət başçısı olsunlar". Heydər Əliyev də Azərbaycan dövlətinə ömrünün sonunadək müdrikcəsinə rəhbərlik etdi.

Miri QƏNBƏROV,

Milli Məclisin deputatı,

"Azərkontrakt" SC-nin sədri

Azərbaycan.- 2009.- 30 iyun.- S. 6.