Unudulmaz xilaskar

Xeyirxah insan el-obada daha çox tanınır. Belələri həyatdan köçəndə də gördüyü işlər, yaxşı əməllər yaddaşlarda yaşayır, nəsildən nəslə ötürülür. Belə insanlardan biri Salyanın məşhur din xadimlərindən olan Mirbağır ağadır. O, 1857-ci ildə Salyanda anadan olmuş, ilk təhsilini buradakı mədrəsədə almışdır. Qeyri-adi istedadı müəllimlərinin nəzər- diqqətindən yayınmır. 1887-ci ildə təhsilini davam etdirmək üçün onu Nəcəf ül-Əşrəfə göndərirlər. Dini, dünyəvi elmlərə mükəmməl yiyələndikdən sonra bir neçə il Nəcəf şəhərində, oxuduğu məktəbdə müəllim işləyir, 1909-cu ildə vətənə qayıdır. O, islam dininin, onun mahiyyətinin əhali tərəfindən kor-koranə deyil, şüurlu, məntiqli şəkildə dərk edilməsi üçün yorulmadan fəaliyyət göstərir. Xurafata, savadsız mollalara qarşı mübarizə aparır. "Qurani-Kərim"i dərindən bilən Mirbağır ağa gəncləri oxuyub öyrənməyə, yaxşı əməllər sahibi olmağa səsləyir.

Yoxsullara, kimsəsiz adamlara əl tutmaq, kömək etmək onun həyat amalı olmuşdur. Bunun üçün torpaq sahələri icarəyə götürmüş, taxıl əkib-becərmiş, yetişdirdiyi məhsulu ehtiyacı olan müsəlmanlara paylamışdır. 1918-ci ildə erməni daşnakları Azərbaycanın bir çox bölgələri kimi, Salyana, qonşu Neftçala rayonuna gəlib çıxmışlar. Gəmilərlə Xəzər dənizi vasitəsilə Kür çayına girən ermənilər sahil boyu kəndləri talan edib yandırır, dinc əhaliyə divan tuturdular. Belə bir vaxtda Mirbağır ağa Kərbəlayı Rəşid ilə öz puluna hərbi sursat almışdı. Kifayət qədər nüfuz sahibi olan Mirbağır ağa erməni hücumundan əhalini, xüsusilə qadın və uşaqları xilas etmək üçün türk əsgərlərini Salyana çağırmışdı.

Axund Hacı Əlqəmə, Salyan şəhər sakini: - 1918-ci ildə ermənilər öz mənfur niyyətlərini həyata keçirmək üçün gəmilərlə Kür çayına girərək Salyana yaxınlaşırlar. Öz nüfuzu sayəsində yerli əhalini ermənilərlə silahlı mübarizəyə səfərbər edən Mirbağır ağa Mirəşrəf ağa ilə birlikdə, eyni zamanda indiki Hacıqabul rayonu ərazisində yerləşən türk qoşunlarının bir bölük əsgərinin və topçu dəstəsinin Salyana gətirilməsinə nail olur. Ərəbqardaşbəyli və Qaraqaşlı kəndləri ərazisində döyüş baş verir. Hərb sənətinin incəliklərindən baş çıxaran Mirbağır ağanın həmin döyüşdə "Şıxlinski üçbucağı"nı uğurla tətbiq etməsi nəticəsində top mərmisi birbaşa ermənilərin gəmisinə düşür və gəmidə dəhşətli partlayış baş verir. Bundan qorxuya düşən erməni talançıları pərakəndə halda döyüş meydanından qaçırlar.

Şərqiyyə Səfərova, Salyan rayonunun Ərəbqardaşbəyli kənd sakini: - Atam danışırdi ki, Mirbağır ağanın məsləhəti ilə ermənilərlə döyüşdən qabaq qadınları, uşaqları, yaşlı adamları yaşayış yerlərindən xeyli uzağa apardıq. Təxminən 5-6 kilometr kənarda yerləşdirdik ki, onlara ziyan dəyməsin. Özümüz isə Kür çayının sahilinə gəldik. Atamgil Mirbağır ağanın rəhbərliyi ilə iki gün həmin ərazidə ermənilərlə vuruşublar. Ağanın məsləhəti ilə atam Kürün qırağındakı söyüd ağacına çıxıb həm müşahidə aparmış, həm də düşmənə sərrast atəş açmışdır. Atam onu da deyirdi ki, Mirbağır ağanın qabaqlayıcı tədbirləri olmasaydı, ermənilər bütün kənd əhalisini qıracaqdılar.

Qəhrəman Əliyev, Salyan rayonunun Kürqaraqaşlı kənd sakini: - Atam sağlığında mənfur ermənilərin Kür çayı üstündə yerləşən kəndlərə necə divan tutduqlarından bizə tez- tez söhbət açardı. Deyirdi ki, 1918-ci ildə, ermənilərin hücumundan əvvəl Mirbağır ağa Mirəşrəf ağa ilə bizim kəndə gəldi. Camaat bunu eşitcək onları qarşılamağa çıxdı. Mirbağır ağa kəndin kişilərinə müraciət edərək dedi: "Əziz həmyerlilərim, yurdumuz təhlükədədir. Ermənilər buranı viran etmək istəyirlər. İndi qeyrət vaxtıdır. Biz nəyə qadir olduğumuzu onlara göstərməliyik. Yurdumuzu qorumalıyıq. Bura erməni ayağı dəyməməlidir. Əgər onlar buraları dağıtsalar, başımıza papaq qoymağa haqqımız yoxdur. Ermənilərə qarşı cihad elan edirik!"

Onun çağırışına kəndin bütün kişiləri qoşulur. Əgər Mirbağır ağa olmasaydı, ermənilər kəndləri viran edəcəkmiş. Atam Eynal da Mirbağır ağanın könüllülər dəstəsində torpağımızı ermənilərdən qoruyanlardan biri olub.

Haqq sözünü dediyi, bu yoldan çəkinmədiyi üçün Mirbağır ağa 1937-ci ildə həbs edilir və bir də geri dönmür.

Seyran Cavadov

Azərbaycan.-2009.-30 mart.-S.7.