Üç dənizin əfsanəsi
həqiqətə çevrilib
2005-ci il mayın 25-də Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərinin Azərbaycan
hissəsinin istifadəyə
verilməsi ümummilli
lider Heydər Əliyevin yeni neft strategiyasının təntənəsi idi. Elə BTC-nin özü də Heydər Əliyevin əsəridir və təkcə XXI əsrin deyil, III minilliyin də nəhəng mühəndis qurğusu olan bu kəmər
haqlı olaraq ulu öndərin adını daşıyır.
BTC-nin çəkilişi
yalnız Heydər Əliyev uzaqgörənliyinin,
mübarizliyinin, nüfuzunun
sayəsində mümkün
oldu. Bunu bütün dünya gördü və təsdiqlədi. Həmin gün, 4 il əvvəl mayın 25-də Səngəçal
terminalında BTC-yə
ilk neft vurulanda Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev bu barədə
belə dedi: "Xatırlatmaq istəyirəm
ki, bu layihənin
müvəffəqiyyəti çox böyük, dahi bir şəxsiyyətin
nailiyyətidir və o, bizim qəlblərimizdə
həmişə yaşayacaqdır.
Onun haqqında bizim xatirələrimiz zəngindir və həmişə onu yada salacağıq. Bu dahi şəxsiyyət
unudulmaz Heydər Əliyevdir. Mən onun işini bütün bu illər ərzində müşahidə etmişəm.
Biz çox yaxşı bilirik ki, o, nə
kimi səylər, cəhd göstərmişdir
ki, bu boru
kəməri layihəsi
həyata keçirilsin".
BTC düzgün
düşünülmüş bir layihədir. Bu səbəbdən də onun bir-birinin
ardınca gələn
uğurları da təbii və qanunauyğundur. Belə ki, sözügedən
hadisədən bir il sonra, 2006-cı il mayın
28-də Azərbaycan nefti Ceyhana çatdı.
İyunun 4-də burada ilk tankerə
yüklənərək dünya
bazarlarına yola salındı. İyul ayında isə Türkiyədə keçirilən
təntənəli mərasimlər
BTC-nin tam bir sistem kimi işə düşməsini bütün
dünyaya göstərdi.
Həmin vaxtdan
BTC ahəngdar işləyir
və onun Heydər Əliyev adına Ceyhan terminalına çatdırdığı
neft burada tankerlərə vurularaq yaxın-uzaq alıcılara çatdırılır.
İxrac əməliyyatlarına
başlanmasından sonra
kəmərin məhsuldarlığı
getdikcə artıb və keçən ilin ortalarında gündə 1 milyon barelə çatıb. Bu ilin mart
ayında isə xəttin ötürücülük
gücünün 1,2 milyon
barelədək artırılması
layihəsi tamamlanıb.
İndiyədək BTC vasitəsilə nəql edilmiş təxminən 600 milyon barel (80 milyon tona yaxın) xam neft Ceyhanda 760 tankerə yüklənib. Keçən il BTC ilə ixrac edilmiş neft və kondensatın ümumi həcmi təxminən 245,6 milyon barel (təxminən 32,9 milyon ton) olub. Bu ilin birinci rübündə isə kəmərlə 65 milyon barel (8,7 milyon ton) neft nəql olunub.
BTC əsasən "Azəri-Çıraq-Günəşli" yataqlarının neftini daşıyır. Buraya, həmçinin "Şahdəniz" yatağından hasil olunan kondensat da vurulur. Keçən ilin oktyabr ayından isə BTC-yə, həmçinin Qazaxıstanın "Tengiz" yatağından hasil edilən neft də qoşulur. Bu, BTC Ko və "Tengizşevroyl" şirkətləri arasında bağlanmış "Nəqletmə sazişinə" uyğun olaraq həyata keçirilir.
Xatırladaq ki, BTC Ko-nun səhmdarları bp (30,1 faiz), Az BTC (25 faiz), "Şevron" (8,9 faiz), "StatoilHydro" (8,71 faiz), TPAO (6,53 faiz), "Eni" (5 faiz), "Total" (5 faiz), "İtocu" (3,4 faiz), "İnpeks" (2,5 faiz), "KonokoFilips" (2,5 faiz) və "Hess" (2,36 faiz) şirkətləridir.
Hələ dörd il əvvəl, BTC-yə ilk neftin axıdıldığı gün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev demişdir: "Bakı-Tbilisi-Ceyhan Azərbaycan xalqına, bizim qonşu, dost ölkələrimizə çox böyük səmərə, fayda gətirəcəkdir. Bu kəmər, əlbəttə ki, ilk növbədə bizim iqtisadi problemlərimizin həlli üçün bizə kömək edəcəkdir. Sosial problemlərin həlli də öz əksini tapmalıdır".
BTC, həqiqətən də, təkcə Azərbaycana deyil, bütün regiona mənfəət gətirməkdədir. Bu layihədən əldə edilən gəlirlər ən təxirəsalınmaz problemlərin həllinə yönəldilir. BTC-nin gəlirləri ilə qaçqın və məcburi köçkünlər üçün qəsəbələr salınıb. Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin inşası üçün də vəsait bu layihənin gəlirlərindən ayrılıb.
Vaxtilə çoxlarına əfsanə kimi görünən, indi isə tam reallığa çevrilən, rentabellə işləyən Bakı-Tbilisi-Ceyhan bu günə və sabaha hesablanmış bir layihə olduğunu təsdiqləyib.
F.Sadıqlı
Azərbaycan.-2009.-24 may.-S.5.