Bal arıları zəhməti və halallığı sevir

Göylərin tacı günəşin ilıq nəfəsi təbiəti qış yuxusundan oyadıb. Çölə, çəmənə sanki əlvan xalı sərilib. Zəmilərin zümrüd rəngi gözlərimizə qeyri-adi bir rahatlıq gətirir, əsəblərimizə sığal çəkir. Bahar əlvan xonçası ilə, bənövşənin, nərgizin, yasəmənin rayihəsi ilə könlümüzdə xoş duyğular oyadır.

Min illər boyu hər gəlişi ilə yeni olan bahar yenə də təzə çalarları ilə göz oxşayır, könül açır. Yazın gəlişi ilə bolluq həvəsli əkinçi taleyini bağladığı torpaqla görüşə çıxıb. Bərəkət nəğməsi yaz mehinin qanadlarında çölə-çəmənə yayılır. Yazın gəlişi ilə qeyri-adi peşə sahibi olan arıçıların da qayğıları artıb. Təbiətin möcüzəsi olan arılar hər tərəfin al-əlvan rəngə büründüyü bu yaz günlərində pətəklərdə qərar tutmur, bağçalara pərvazlanıb çiçəkdən-çiçəyə qonurlar.

Nəvəsi Nübarın həyətin günəxoşuna qoyduğu stulda oturan Nübar xalanın xəyalı yenə doğma yerləri dolanırdı. Alçaqdan zümzümə edir, hərdən kövrəlib vətən, torpaq nisgilli bayatılar da deyirdi. Laçında, doğma Şam kəndində onun çox şeyi qalmışdı. Qayğısız uşaqlıq çağlarının, qaynar gənclik illərinin unudulmaz xatirələrini Şam kəndində qoyub çıxmışdı. Nankor qonşularımız, süfrəmizin artığı ilə dolanan qudurğan ermənilər min illərlə tarixi olan böyük bir eli isti yuvasından perik salmışdılar. Yüz illərdən bəri bütün nəslin halal zəhməti ilə qazandığı var-dövlətdən yaman gün üçün bir şey götürə bilməyən, əslində həsrət qaldıqları dağlardan da ağır olan qaçqın, köçkün yükü çiyinlərində onlara yad olmayan yeni bir ünvana üz tutdular. Pənah gətirdikləri Bərdə rayonunun Qaradağlı kəndində məskunlaşdılar. Gözləri yolda, qulaqları səsdə olsa da, binə qurdular, ocaq qalayıb bir yerə kül tökdülər.

Nübar xala yeni yurd kimi Bərdəni təsadüfən seçməmişdi. Ailənin Bərdə camaatı ilə qohumluq, dostluq əlaqələri vardı. Atası Əvəz Qurbanov keçən əsrin 30-cu illərində burada milis rəisi işləmiş, çoxlarına arxa olmuş, əl tutmuşdu. Ömür-gün yoldaşı Şəfa müəllimi hələ Laçında yaşadıqları zaman itirən Nübar xala 4 qız, 4 oğulun böyüdüyü bir ailəyə həm ana, həm də ata olmuşdu. Hər zəhmətə qatlaşıb, cəmiyyət üçün layiqli övladlar böyütmüş, uşaqların altısını oxutmuşdu. Onun dünyagörüşü, həyata baxışı çoxlarından fərqlidir. Ən çox nifrət elədiyi xüsusiyyət ələbaxımlıqdır, el-obada yazıqlıq hədəfinə çevrilməkdir.

Bu günlərin söhbətidir. Qaz İstismarı İdarəsinin işçiləri kənddə işlədilmiş qazın pulunu yığırdılar. Qonşulardan pul alıb gedəndə Nübar xala onları çağırıb deyir ki, ay bala, bizdən niyə pul almırsınız, nə olsun ki, adımız məcburi köçkündür. Övladlarını qürurlu böyüdən, halal zəhmətə alışdıran Nübar xala indi sevimli nəvələri ilə nəfəs alır.

Başını qaldırıb üfüqə boylandı. Günəş xeyli qalxıb yağlanmış, hava isinmişdi. Meyvə ağacları ilə dolu olan böyük həyətdə nəvəsi Rafini səslədi:

- Ay bala, vaxtdı, gəl körüyü odla, indi atan gəlib arılara baxacaq. Nənəsinin hər sözünə həmişə diqqətlə yanaşan Rafin ləngimədən quru kərmələrdən kiçik bir ocaq qaladı. Müəllim işləyən atasının məktəbdən döndüyü vaxtı dəqiq bildiyindən bütün hazırlıq işlərini gördü. İstifadə etdikləri alətləri arıxananın yanına yığdı. Mütalib həyətə girəndə arıların gur işlədiyini görüb xoşhal oldu. Məktəbdən dönən müəllim vaxt itirmədən həvəslə sevimli işinə başladı. Bir kənardan başlayıb bir-bir yeşiklərin qapağını açır, pətəklərdə arıların vəziyyətini diqqətlə nəzərdən keçirirdi.

Yaxşı qulluq edildiyindən ana arılar gümrah idi. Əgər ana sağlam və güclüdürsə, deməli, ailəyə zaval yoxdur. Mütalibdə əksər dağ adamlarına məxsus qəribə bir romantiklik də var. Öz ailələri ilə arılar arasında bir oxşarlıq axtarır. Öz qənaətində onu tapır da. Deyir ki, anamız bizi arıların qanunları ilə tərbiyə edir. Yaşamaq üçün hamı işləməli, hər kəs zəhmət çəkməlidir. Hər şeydə halallıq gözlənməlidir. Arıya haram əl uzansa, o mütləq məhv olmalıdır.

Arılar təbiətin möcüzəsidir. Təsadüfi deyil ki, müqəddəs "Qurani-Kərim"də bal arısı ilə bağlı ayə də yer alır. Mütalib Novruzov sevimli peşəsi ilə bağlı deyir ki, rəhmətlik Əfqan əmim məşhur arıçı olub. Laçında hər il tonlarla bal istehsal edərdi. Bu sənətin sirlərini ondan öyrənmişəm. Neçə ildir ki, bacımın yoldaşı Səfərlə birgə işləyirik. O da bacarıqlı arıçıdır. Hazırda yüzdən çox arı ailəsinə baxırıq. Yazın yağışlı-yağmurlu keçməsi arıya sərf etmir. Amma ümidsiz də deyilik. Qışda yağan qar hesabına bu il dağlarda gül-çiçək çoxdur. Biz həmişə dağ balı istehsal edirik. Mayın əvvəllərində arıları yaylağa köçürürük. Dağ balının min bir dərdin dərmanı, əsl möcüzə olduğunu elm də təsdiq edir. Kəklikotundan, qantəpərdən, cökədən, baldırğandan çəkilən şirə bir çox sağalmaz xəstəliklərin dərmanıdır. Hər il tondan artıq balımız olur. Çoxları onu dərman kimi alır.

Mütalib üzləşdikləri çətinlikləri də dilə gətirdi. Dedi ki, dövlət kənd təsərrüfatının digər sahələrində olduğu kimi, arıçılığa da dəstək verməlidir. İstehsal etdiyimiz balı sata bilmirik. Halbuki dünya bazarlarında heç bir bal keyfiyyətinə görə bizimki ilə müqayisə oluna bilməz. Arıçılıqda istifadə etdiyimiz dərmanlar bəzən saxta olur. Bunun nəticəsi isə bizə çox baha başa gəlir. Belə saxta dərmanlar arıları kütləvi şəkildə qırır. Yaxşı olar ki, bu sahədə güclü nəzarət yaradılsın. Yağışdan sonra göbələk kimi artan baytarlıq aptekləri belə bir nəzarətdən kənardır.

Arıxanada iş qaynayırdı. 17 yaşlı Rafin atasına kömək edir, eyni zamanda yeni vərdişlərə yiyələnirdi. Nübar xala bir kənarda oturub sevimli övladlarının işinə maraqla göz qoyur, gördüyü mənzərədən zövq alırdı. Geniş günyagörüşünə malik bu zəhmətkeş qadın söz düşəndə deyir ki, isti yuvamızdan, doğma ev-eşiyimizdən didərgin düşsək də, halal zəhmətimizlə Bərdədə yenidən həyat qurmuşuq. Ev tikmişik, xoş güzəran yaratmışıq. Dolanışıq üçün heç kəsə ehtiyacımız yoxdur. Bütün bunlar üçün bal arılarına çox borcluyuq.

Lazım Quliyev

Azərbaycan.-2009.-24 may.-S.5.