İctimai fikri oyadan sənəd
Tarixi şansı itirməmək
məharəti əsl filosoflara xas başlıca xüsusiyyətdir.
Vaxtında söylənilmiş fikir də məqamında
açılan atəş kimidir: hədəf ondan yayına
bilməz! Hədəfə düzgün, dəqiq
ünvanlanmış fikir şimşək kimi bir anda qaranlıqları
aydınladır, bahar nəsimi kimi cəmiyyətin ruhunu təzələyir,
ürəklərə rahatlıq, zehnlərə əminlik gətirir,
nigaran baxışlara su çiləyir, insanlar "oxqay"
deyərək rahatlanır, fikir sahibini can-dildən
alqışlayırlar. Prezident Adminstrasiyasının rəhbəri,
akademik Ramiz Mehdiyevin "Azərbaycanın efir məkanı:
problemlər və vəzifələr" ("Azərbaycan"
qəzeti 2 oktyabr 2009) məqaləsi Azərbaycanın efir
reallıqlarını dəqiq nəzərə alan, cəmiyyəti
xoş bir həyəcana gətirən, ictimai fikri silkələyən,
milli-mənəvi taleyimizlə bağlı həyəcan təbili
çalan fəlsəfi-ictimai fikir faktıdır.
Bu məqalənin tarixi-ictimai əhəmiyyətini
səciyyələndirən bir neçə dəyərli cəhət
var:
Birincisi, məqalə çox
vaxtında yazılıb. Hörmətli Ramiz Mehdiyev qazan kimi
qaynayan ictimai fikir təlatümünün qanadını
açdı və sübut etdi ki, Azərbaycanın
güclü dövləti var və o, ölkədə
bütün sahələrdə gedən prosesləri nəzarətdə
saxlayır. Sadəcə, hər şeyin vaxtı var.
İkincisi, bu məqalə həm
dövlət xadimi, həm də filosof alim-akademik tərəfindən
yazılıb. Burada həm dövlətçilik təfəkkürü,
həm də əsl vətəndaş ziyalının milli təəssübkeşliyi
ifadə olunub.
Üçüncüsü, məqalə
"Televiziya və radio yayımı haqqında" dövlət
qanunun baza prinsipləri zəminində yazılıb. Faktiki
olaraq yatmış əsgər kimi QANUNu ayağa qaldıran
güclü fikir faktıdır.
Dördüncüsü, bu məqaləni
həm də ulu öndər Heydər Əliyevin AZƏRBAYCANÇILIQ
konsepsiyasının tərkib hissəsi hesab etmək olar.
Azərbaycançılıq
xalqımızın çox əzab-əziyyətlə nail
olduğu tarixi sərvətdir. O, real müstəqilliyə
nail olmaq, vahid, bölünməz Azərbaycanı qoruyub
saxlamaq və möhkəmləndirmək üçün
vasitədir. Bu gün azərbaycançılıq milli həyatın,
konfessiyaların harmoniyasının çoxəsrlik ənənəsi,
ölkədə yaşayan bütün millətlərin və
etnik qrupların qardaşlığı,
qarşılıqlı əlaqə və təsirinin tarixi,
onların ümumi taleyi və müstəqil Azərbaycanın
bütövlüyü uğrunda birgə mübarizəsinin
tarixi təcrübəsidir".
Məhz bu kontekstdə məqalədə
ən çox narahatlıq doğuran fikir vahid ideoloji məcranın
itirilməsi problemidir. Təəssüf ki, bu gün Azərbaycanda
nəinki hər ali məktəbdə, həmçinin hər
bir kollecdə və orta ümumtəhsil məktəbində vətən,
xalq, millət, dövlət, onun tarixi və etnogenizi barəsində
hər müəllim bir cür danışır, eləcə
də hər qəzet öz redaktorunun səviyyəsinə, hər
televiziya öz sahibinin zövqünə (istəyinə)
uyğun məlumat verir.
Hazırda Azərbaycanda
ümummilli ictimai mühit yaradılmasına ciddi ehtiyac var. Bu
da yalnız hamının qəbul etdiyi vahid milli və
dövlətçilik ideologiyası zəminində
mümkündür.
Qeyd edək ki, efirdə (eləcə
də ümumən MEDİADA) maarifləndirmə
missiyasını alimlər, yazıçılar, müəllimlər,
məlumatlandırma işini jurnalistlər, əyləncə
funksiyasını incəsənət adamları həyata
keçirir. Akademik Ramiz Mehdiyev kifayət qədər dəqiq
və bir o qədər də sərt deyir: bu münasibətlərdə
CİDDİ DİSBALANS yaranıb. Kimin xeyrinə? Hörmətli
akademik böyük ziyalı təəssübkeşliyi ilə
bu sualın da cavabını verir. "Televiziya və radio
yayımı haqqında qanun"un 3-cü maddəsində
göstərilən "milli-mənəvi dəyərlərin
qorunması, peşə etikasına və əxlaq normalarına
riayət olunması" tələbləri pozulur. "Efir
vaxtı mentalitetimizə yad verilişlərlə
doldurulur". "Xüsusi qeyd edilməlidir ki, bu gün Azərbaycan
televiziya kanallarında milli mentalitetimizə yad, mənəvi və
əxlaqi dəyərlərimizə zidd film, serial və kliplər
çoxluq təşkil edir". Bu sətirlər hər bir
qeyrətli Azərbaycan vətəndaşının ürəyindən
tikan çıxaran, xalqımızın düşmənlərinin
gözünə ox kimi sancılan həqiqəti əks
etdirir.
Bu dəyərli və perspektivli
mülahizələrin işığında məni bir alim və
vətəndaş kimi efirlə bağlı hədsiz rəncidə
etmiş məqamları qeyd etmək istəyirəm: Hesab edirəm
ki, bu gün Azərbaycanda ən hörmətli şəxs əsgər
paltarı geyinmiş adam olmalıdır.
Ötən il 18 yaşlı
oğlum Fərid özünə əsgər paltarı rəngində
qısaqol yay köynəyi almışdı. II sinif şagirdi
olan nəvəm Nicat bu geyimi görüb həyəcanla divara
söykəndi əllərini yanına salıb farağat vəziyətində
Azərbaycan Respublikasının Dövlət himnini oxumağa
başladı. Fərəhdən gözlərim doldu.
Dünyanın heç bir
xalqının və millətinin televiziyasında hamilə qadının
qarnını ölçüb tamaşaçılara təqdim
etmirlər. Bu dözülməz bir
biabırçılıqdır. Bizim gəlinlər hamilə
olanda evdən çıxmaz, zərurət üzündən
çıxdıqda isə qarını gizlədən
xüsusi paltar geyinər, şalın ucunu qarnının
üstünə atardı ki, abır-həya əldən getməsin.
Erotik filmlər, parnofilmlər,
qanı su yerinə axıdan qanqster seriallar, seksual eybəcərliklər
hər gün çağrılmamış qonaq - televiziya
vasitəsilə ailələrimizə daxil olur. Əsrlərcə
formalaşmış mənəvi-əxlaqi münasibətləri
aşınmalara məruz qoyur.
Televiziya rəhbərləri bilməlidirlər
ki, televiziya onların şəxsi mülkiyyəti deyil,
xalıqın milli sərvəti, milli fikir və gözəllik
tribunasıdır! Böyük fransız maarifçi filosofu
J.J.Russo yazır: "O şey ki əxlaqi cəhətdən məqbul
deyil, o, heç bir baxımdan məqbul sayıla bilməz".
Hesab edirəm ki, televiziya cəmiyyətdə mənəvi
gözəllik üçün məsuliyyət
daşıyır, mənəvi-əxlaqi gözəlliyin təsdiqinə
xidmət etməyən televiziya kanalı millətə
lazım deyil.
Akademik Ramiz Mehdiyevin məqaləsində
çox ciddi bir fikir irəli sürülür: televiziyalar
şit, bayağı şoularla ölkənin xaricdəki
imicinə zərbə vururlar. Həm dünyada Azərbaycanı
sevən əcnəbilər, həm də dünya azərbaycanlıları
ölkəmizə bir ümid yeri kimi baxırlar. Televiziya
kanalları milli kimliyimizi, təfəkkür tərzimizi,
tarixi və mədəni səviyyəmizi əks etdirən mənəviyyat
güzgüləridir. Bu yerdə
özbaşınalığa, özfəaliyyətə yol
vermək olmaz!
Hörmətli akademikin tənqid
etdiyi məsələlərdən biri də
"yaradıcılıq potensialının aşağı
olması" problemidir. Bu ona görə belədir ki, bir
çox sahələrdə, o cümlədən də efir məkanında
istedadlı adamlar diqqətdən kənarda qalır,
tanışlar, dostlar, qohumlar müxtəlif vasitələrlə
irəli çəkilir. Bu bizim ümumi bəlamızdır,
belə psixologiyadan əl çəkməliyik, bu təfəkkürlə
qloballaşan dünyada yaşamamız çox çətindir.
Bir əsr əvvəl böyük mütəfəkkir Əlibəy
Hüseynzadə deyirdi: "Nə qədər ki, biz
Avropanı beynimizdə həzm etməmişik, o
çağadək avropalıların mədəsində həzm
olunmaq zorunda qalacağıq". Avropanı həzm etmək
üçün istedadlı beyinləri qorumaq, onlara layiq
olduqları qiyməti vermək lazımdır!
Akademik Ramiz Mehdiyevin
narahatlıqla diqqətə çatdırdığı məsələlərdən
biri də milli cizgi filmlərinin yaradılmamasıdır:
"Təəssüf ki, son illər yerli cizgi filmləri
istehsal olunmadığı üçün televiziya
kanalları uşaqların milli ruhda böyüməsinə
heç də müsbət təsir göstərməyən
xarici filmlər nümayiş etdirirlər". Sovet dönəmində
Moskva televiziyasının bütün ölkəyə
yayımladığı "Spokoynoy noçi,
malışi" uşaq verilişi, xüsusilə, bu
verilişin musiqisi körpələrin qəlbini çəkib
çıxarırdı. İndi kim bizə mane olur belə
veriliş hazırlamağa?!
Məqalə müəllifi
çox böyük təəssübkeşlik və eyni
zamanda, sərt bir tələbkarlıqla teleaparıcı
problemini, xarici filmlərin tərcümə və dublyaj məsələlərini
qaldırır. Əgər aparıcı bəsit dildə
danışırsa, əgər bir serialı bir ailə tərcümə
və dublyaj edirsə, hansı yaradıcılıq
uğurundan danışmaq olar? Televiziyaları ayrı-ayrı
klanların inhisarından xilas etmək lazımdır! Mən
istedadlı gənclərin bütün sahələrdə irəli
çəkilməsinin, gənclərə
yaradıcılıq azadlığı verilməsinin tərəfdarıyam.
Xalqın min illərlə cilalayıb
formalaşdırdığı ana dilindən ata malı kimi
istifadə etməyə, dili cırmaqlamağa, əzişdirməyə,
onun ruhunu incitməyə heç kəsin ixtiyarı yoxdur!
Akademik Ramiz Mehdiyev ürək ağrısı, ziyalı və
vətəndaş qeyrəti ilə yazır: "Radio və
televiziya həm də milli-mənəvi dəyərlərimizin
qorunmasında, azərbaycançılıq ideyasının təbliğ
edilməsində Azərbaycan dilinin, mədəniyyətinin,
ölkəmizlə bağlı tarixi həqiqətlərin
yayılmasında mühüm rol oynamalıdır".
Məqalənin müəllifi təkcə
dərdləri göstərməklə kifayətlənmir, səbəbləri
və düşdüyümüz vəziyyətdən
çıxış yollarını da arayır.
Vaxtilə, yəni, 60-cı illər
ərəfəsində Yazıçılar
İttifaqının rəhbəri yazıçı və tənqidçi
Mehdi Hüseyn səhər tezdən "Ədəbiyyat qəzeti"ndə
zəif bir hekayəni oxuyur. Dərhal müəllifi və qəzetin
redaktorunu yanına çağıraraq deyir:
- Bu ədəbiyyatın yiyəsi
var, sənin nə ixtiyarın var ki, zəif hekayə
yazmısan?!
Sonra üzünü qəzetin redaktoruna tutur:
- Bəs sən nə ixtiyarla onun zəif hekayəsini çap etmisən?
Akademik Ramiz Mehdiyevin məqaləsi
bu gün 8 ümumrespublika, 14 regional, 13 kabel televiziyası, 11
radiodan belə suallara cavab tələb edirE
Düz yüz il əvvəl Azərbaycanın
qeyrətli ziyalıları mətbuata belə sual qoyurdular:
"Kimdir müqəssir? - Nədədir nicat?"
Gəlin, böyük Mirzə Cəlil
demişkən, olmayan "Keçə papaqlarımızı
qoyaq qabağımıza və fikirləşəkE" Səmimiyyətlə
etiraf edək ki, dövlət xadimi və filosof alim, akademik
Ramiz Mehdiyevin "Azərbaycanın efir məkanı: problemlər
və vəzifələr" məqaləsi təkcə
televiziyalar üçün fəlsəfi-ideoloji direktivlər
məcmusu deyil, həm də milli-mənəvi yaddaşı
oyadan konseptual araşdırmadırE
Nizaməddin ŞƏMSİZADƏ,
filologiya elmləri doktoru, professor
Azərbaycan.- 2009.- 14 oktyabr.- S. 3.