Əməkdaşlığın yeni mərhələsi
"Bakı İslam mədəniyyətinin
paytaxtı-2009" mədəniyyət ili çərçivəsində
şəhərimizdə TÜRKSOY Daimi Şurasının
XXVI toplantısı keçirildi. Bəllidir ki, beynəlxalq təşkilat
olan TÜRKSOY Avrasiyanın türkdilli arealı çərçivəsində
milli dil, tarix, mənəvi irs kimi dəyərlərin,
müasir mədəniyyət, incəsənət sahələrinin
yaxınlığı ilə birləşən ölkə və
xalqların regional mədəni əməkdaşlığını
həyata keçirir. Bu təşkilatın əsası
1992-ci ilin yazında İstanbul şəhərində
türkdilli dövlətlərin mədəniyyət nazirlərinin
birinci görüşü keçirildiyi zaman qoyulmuşdur. Təşkilatın
strukturunun idarəetmə orqanlarının, fəaliyyət
mexanizmlərinin formalaşmasında qurumun 1992-ci ilin
dekabrında Bakıda keçirilmiş ikinci
toplantısının böyük əhəmiyyəti oldu. Uzun
illər TÜRKSOY-a xalq artisti, professor, bəstəkar Polad
Bülbüloğlu rəhbərlik etmişdir.
TÜRKSOY-un
yaradılmasında əsas məqsədlərdən biri də
türkdilli xalqların etnogenezi, tarixi, ədəbiyyat, mədəniyyət
və incəsənətinin öyrənilməsi sahəsində
elmi araşdırmaların aparılması, öz
xalqlarının milli tarixinin, dilinin, ədəbiyyatının,
mədəniyyət və incəsənətinin, eləcə də ənənələrinin
yeni nəsil tərəfindən öyrənilməsinə dəstək
verməkdir.
Bu illər ərzində
TÜRKSOY-un fəaliyyəti türkdilli dövlətlərin
rəhbərliyi tərəfindən daim dəstək
qazanmış və təqdir olunmuşdur. Bu,
payızda (2-3 oktyabr, 2009) Naxçıvan şəhərində
türkdilli dövlət başçılarının IX
sammitində qəbul edilən deklarasiyada öz əksini
tapdı. Türkdilli ölkələrin dövlət
başçılarının IX zirvə
görüşündə iştirak edən Prezident İlham Əliyev
nitqində dedi: "Əminəm ki, zirvə görüşünün
nəticəsi gözəl olacaq... Bizi müştərək
tarix və tarixi mədəni köklər birləşdirir...
Mədəniyyətimiz bir-birinə çox bağlı
olduğuna görə humanitar sahədə əməkdaşlıq
daha da sürətlə inkişaf etməlidir. Bu sahədə
TÜRKSOY təşkilatının fəaliyyətini mən
yüksək qiymətləndirmək istəyirəm. Gələcək
illərdə TÜRKSOY-un fəaliyyətini biz daha da gücləndirməliyik.
Təklif edirik ki, TÜRKSOY fondu yaradılsın. Onun maliyyə
təminatı təşkil edilsin və bu fond bütün
türk diyarlarında tarixi abidələrin bərpası, mədəniyyətlərarası
əlaqələrin inkişafı ilə məşğul
olsun. Bir sözlə, fond praktiki cəhətdən səmərəli
işlərlə xalqlarımızı daha da sıx birləşdirsin.
Dünyada türkdilli xalqlar çoxdur və türkdilli
xalqlar arasında dostluq, qardaşlıq ölkələrimizi
də gücləndirəcəkdir".
TÜRKSOY Daimi
Şurasının XXVI toplantısının
açılış mərasimi "Qafqaz Point"
mehmanxanasında oldu. TÜRKSOY Daimi Şurasının müvəqqəti
koordinatoru, Azərbaycan mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs
Qarayev mərasimi açaraq geniş nitq söylədi. Natiq
bildirdi ki, hesabat dövründə bu təşkilata daxil olan
ölkələrdə bir çox yeniliklər, mədəni
hadisələr baş verib. Xüsusilə də
TÜRKSOY-un beynəlxalq layihəsi üzrə Azərbaycan,
Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkstan,
Başqırdıstan və Tatarıstan opera teatrları
solistlərinin iştirakı ilə dahi bəstəkar
Üzeyir Hacıbəylinin "Koroğlu"
operasının tamaşaya qoyulması böyük müvəffəqiyyətlə
həyata keçirilib. Bu opera indi türkdilli dövlətlərin
səhnələrində nümayiş etdirilməkdədir.
Azərbaycanla bağlı iki yenilik də diqqətə
çatdırıldı. Bu ilin sentyabrında aşıq sənəti
və Novruz bayramı YUNESKO-nun Qeyri-maddi irs Siyahısına
daxil edilib. Bununla bağlı TÜRKSOY 2010-cu ildə Parisdə
- YUNESKO-nun qərargahında Novruz bayramını qeyd etməyi
planlaşdırır.
Mərasimdə
vurğulandı ki, Bakıda keçirilən İslam
Konfransı Təşkilatına üzv dövlətlərin mədəniyyət
nazirlərinin VI konfransı çərçivəsində
İSESKO ilə TÜRKSOY arasında əlaqələrin
qurulması və genişləndirilməsi məsələləri
də müzakirə edilib. Əbülfəs Qarayev bildirdi ki, qarşıdakı illərdə
TÜRKSOY-un fəaliyyəti daha da genişləndiriləcək,
Şərq-Qərb Bakı beynəlxalq kino festivalı çərçivəsində
türkdilli ölkələrdə çəkilmiş filmlər
nümayiş etdiriləcək.
TÜRKSOY-un baş direktoru
Düsen Kaseinov qurumun türk xalqlarının daha da
yaxınlaşması istiqamətində həyata
keçirdiyi tədbirlər barədə ətraflı məlumat
verdi. O dedi: "Bakının bir mədəniyyət mərkəzi
olması İslam Konfransının
iştirakçıları tərəfindən təsdiqləndi.
Bu il "Bakı İslam mədəniyyətinin
paytaxtı-2009" mədəniyyət ili çərçivəsində
həqiqətən çox tədbirlər gerçəkləşdirilibdir.
Bunlardan biri də "Koroğlu" operasının layihəsi
ilə bağlıdır. Hazırda beş ölkədə
bu möhtəşəm opera uğurla nümayiş etdirilib. Altı ölkədən 250 incəsənət
ustasının iştirakı və TÜRKSOY-un sponsorluğu
ilə həyata keçirilən bu mədəniyyət layihəsi
müştərək türk mədəni irsinin təbliği,
gələcək nəsillərə
çatdırılması baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.
Dünyanın ən böyük operalarından sayılan
"Koroğlu"nun türk xalqlarının teatr səhnəsində
oynanılması türk mədəni həyatında çox
böyük hadisədir. Mənə elə gəlir ki, bundan
sonra da biz belə nəhəng əsərlərə
müraciət etməliyik. Mən çox qürur duyuram ki,
Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev TÜRKSOY-un fəaliyyəti,
genişlənməsi istiqamətində təşəbbüs
göstərir, işimizi yüksək qiymətləndirir. Yəqin
ki, yaxın vaxtlarda bütün həmkarlarımızın
köməyi ilə TÜRKSOY-un akademiyası da
yaradılacaq".
Açılış
mərasimində TÜRKSOY-un üzvü olan Türkiyə,
Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tatarıstan,
Başqırdıstan, Şimali Kipr Türk Respublikası,
Qaqauz Yeri (Moldova Respublikasında yerləşir) və digər
ölkələrdən gəlmiş nümayəndələr
çıxışlarında Bakıda olmalarından, eləcə
də müxtəlif
beynəlxalq tədbirlərdə iştirak etmələrindən
məmnunluqlarını bildirdilər. İki gün davam edən
toplantının işçi qruplarında müxtəlif məsələlər
müzakirə olundu. Bəzi hüquqi sənədlərə
düzəliş və əlavələr edildi. Eləcə də qurumun 2010-cu il üçün Fəaliyyət
Proqramının müzakirəsi aparıldı. Toplantıda
türk mədəni irsinin qorunması və inkişaf etdirilməsi
ilə bağlı birgə tədbirlərin həyata
keçirilməsi, mədəniyyət sahəsində əməkdaşlığın
yeni formalarının tətbiqi, tarixi mədəni əlaqələrin
gücləndirilməsi, ikitərəfli və çoxtərəfli
əməkdaşlığın genişləndirilməsinin
vacibliyi müzakirə mövzusuna çevrildi.
Məruzə və
çıxışlarda türkdilli xalqların daha da
yaxınlaşması istiqamətində həyata keçirilən
tədbirlərdən ətraflı söz açıldı.
Bildirildi ki, beynəlxalq münasibətlərin humanistləşdirilməsi
və bu istiqamətdə ictimaiyyətin mənəvi
inkişafının düzgün təyin edilməsi də əsas şərtdir.
Türkdilli xalq və ölkələr arasında dost
münasibətlərin qurulması və qorunması daim dəstəklənməlidir.
TÜRKSOY-un növbəti
toplantısı 2010-cu ilin mayında Qaqauz Yeri Muxtar
Respublikasında təşkil ediləcək. Bu dəfə
TÜRKSOY Daimi Şurasının müvəqqəti əlaqələndiricisi
vəzifəsini isə muxtar bölgənin mədəniyyət
naziri Dmitri Kambur daşıyacaq. Bu toplantıda
həmçinin TÜRKSOY Daimi Şurasının XXVI
toplantısının yekun sənədi - Bakı Bəyannaməsi
imzalandı. Sənəddə Azərbaycan dövlətinin
başçısı İlham Əliyevin irəli
sürdüyü təklifə əsasən TÜRKSOY-un təşkilatçılığı
ilə "Ümumtürk mədəniyyətinin inkişaf strategiyası"nın hazırlanması,
dünya sivilizasiyasının inkişafına əhəmiyyətli
töhfə vermiş zəngin türk mədəni irsinin
qorunması və dəstəklənməsi üzrə
TÜRKSOY Fondunun yaradılması öz əksini tapdı.
Qurumun Avropa Şurası, İSESKO və bir sıra beynəlxalq
təşkilatlarla əməkdaşlıq qurması və
mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqinə
dair "Bakı prosesi"ndə fəal iştirak etməsinin
vacibliyi də qeyd edildi. Sənəddə, həmçinin,
Ermənistan tərəfindən işğal edilən
Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonlarda türk mədəni
irsinin dağıdılması ilə bağlı məsələlər
də yer aldı. Qeyd olundu ki, işğal olunan ərazilərdə
qədim türk abidələri, ibadətgahlar, tarixi
memarlıq kompleksləri, mədəniyyət ocaqları,
sözün əsl mənasında, məhv edilib. Ermənilər
təkcə insanlara deyil, tarixi abidələrə də divan
tutublar. Bəyannamədə TÜRKSOY-un Avropa
Şurasının "Sənətçilər dialoq naminə"
layihəsində iştirak etməkdə maraqlı olduğu
da qeyd edilmişdir. Bu toplantıdan sonra qurumun fəaliyyət
dairəsi daha da genişlənəcək və təşkilat
beynəlxalq status daşıyacaq. Bu səbəbdən də
qurum Türk Mədəniyyəti Beynəlxalq Təşkilatı
(TÜRKSOY) adlanacaq. Beynəlxalq qanun və nizamnamələrə
uyğun fəaliyyət göstərəcək təşkilatın
baş direktoru isə baş katib statusunu yerinə yetirəcək.
TÜRKSOY-un beynəlxalq qurumlar tərəfindən
tanınması və əlaqələrin genişləndirilməsi
üçün ardıcıl addımlar atılacaq.
Şübhəsiz ki, bu
mühüm tədbir növbəti ildə mədəni əlaqələrin
genişlənməsinə və möhkəmlənməsinə
öz töhfəsini verəcək. Jurnalistlər
üçün keçirilən mətbuat konfransında da məhz
bu məsələlərdən ətraflı söhbət
açıldı.
Toplantı ərəfəsində
muzeylərdə, rəsm qalereyalarında, konsert salonlarında
bu təntənənin əks-sədası duyulurdu. Muzey mərkəzində
türkdilli xalqlara məxsus rəssamların əsərlərindən
ibarət sərgilər təşkil edildi. "Rəssamların
görüşməsi" adlanan bu sərgidə
nümayiş etdirilən əsərlər sənət
adamlarının rənglər dünyasından xəbər
verirdi. Filarmoniyada təşkil edilən aşıqlar konserti
və Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblının
çıxışları da rəğbətlə
qarşılandı.
Tədbir günlərində
ayrı-ayrı ölkələrdən gəlmiş nümayəndə
heyətlərinin üzvlərindən alınmış
kiçik müsahibələrdə də mədəniyyət
sahəsində əməkdaşlığın yeni
formalarına toxunulurdu.
İradə Əyyubova, Tatarıstan mədəniyyət
nazirinin müavini:
- Əslən bakılı
olduğum üçün bu tədbirin mənim doğma
şəhərimdə keçirilməsindən böyük
zövq aldım. Açığı, şəhəri
tanımadım. Bakı inanılmaz dərəcədə
gözəlləşib. Doğrudur, mən özüm də
qonağam, amma həmkarlarıma Bakı haqqında
danışdıqca özümü ev sahibi sanırdım.
Axı başqa cür necə ola bilər? Əməkdaşlığın
ən gözəl və vacib yollarından biri də
qarşılıqlı surətdə mədəniyyətlərin
tanınmasıdır. Bunun üçün də
həm Tatarıstanda, həm Azərbaycanda mədəniyyət
günlərinin təşkili, mədəniyyət xadimlərinin,
incəsənət işçilərinin bir-biri ilə
tanış olması, yaradıcılıq müzakirəsi
aparılması, yeni mövzular üzərində
düşünməsi, bir-birinin məsləhət və
tövsiyələrini eşitməsi çox vacibdir. Mən fəxr
edirəm ki, Azərbaycanın çox qədim və zəngin
mədəniyyəti var. Bəlkə də hansısa bir
dövrdə bu mədəni sərvətlərin
talanmasına, dağıdılmasına, oğurlanmasına, bəzi
hallarda da gizlədilməsinə yol verilib. Amma indi
gördüm ki, dövlət başçısı, ölkənin
birinci xanımı Mehriban Əliyeva bu sahədə çox
böyük işlər görürlər. Bu, məni
sevindirdi. Mədəniyyət sahəsində böyük
nailiyyətlər var. Bakı artıq beynəlxalq
festivalların, simpoziumların, dialoqların, konfransların mərkəzinə
çevrilir. Paytaxtda yandırılan bu mədəniyyət
işığının şöləsi rayonlara
düşüb. Qəbələdə beynəlxalq musiqi
festivalı keçirildi. Türkdilli dövlətlərin
başçıları Naxçıvana toplaşdılar.
Bir sıra mühüm siyasi məsələlərlə
yanaşı, TÜRKSOY-un fəaliyyətinə də
toxundular. Xalqların yaxınlaşmasında mədəni əlaqələrin
vacibliyini irləi sürdülər.
Dmitri Kampur, Qaqauz Yeri Muxtar Respublikasının mədəniyyət,
turizm və ekologiya naziri:
- Mən sizlərdən biriyəm.
Dilimiz, kökümüz eynidir. Mən çox istərdim ki,
azərbaycanlı həmkarlarımız ölkəmizə gəlsinlər.
Bizim mədəniyyətimizlə, tariximizlə, folklorumuzla,
türkü və şərqilərimizlə yaxından
tanış olsunlar. Növbəti il TÜRKSOY-un
toplantısı bizim ölkədə olacaq. Sevinirəm ki,
türkdilli xalqlar bizi daha yaxından tanımaq imkanı əldə
edəcəklər. Bakı hər bir türkün
arzularının, xəyallarının şəhəridir. Hələ
də inana bilmirəm ki, dünyaya səpələnmiş
türklər bir araya gələrək mədəni əlaqələr
barədə fikirləşirlər. Doğrudan da bu tarixi hadisələrin
şahidi və iştirakçısı olmaq bəxtəvərlikdir.
Sevinirəm ki, Azərbaycanın enerjili, müasir
baxışlı başçısı var. Bu baxımdan da
qazancınız bol olar. Qədim el sənəti olan
aşıqlarımızın səsi indi YUNESKO-dan gələcək.
Bu, bizi çox sevindirdi. Harada türk varsa, orada aşıq
var və yaxud da əksinə. Bir qəribəlik var ki,
türkün bütün mədəni sərvətlərinə
şərik çıxan yadlar olub. Mahnımızı
oğurlayıblar, neçə musiqi alətimizi adlarına
çıxıblar. Amma saza yaxınlaşmağa kimsə
cürət etməyib. Çünki saz türkün
möhürüdür. Eşidəndə ki Dövlət
Filarmoniyasında aşıq konserti olacaq, çox sevindim. Bu
sazın səsində nə sehr varsa, adam ancaq dünəninə
qayıdır. Mən istərdim ki, təkcə
musiqiçilər, incəsənət adamları deyil,
yazıçı və şairlər, siyasətçilər
və digərləri də bizim ölkəmizə gələrək
həyat tərzimizlə, milli adət-ənənələrimizlə,
siyasi düşüncəmizlə, təfəkkürümüzlə
maraqlansınlar. Özünüz görəcəksiniz
ki, bizim adətlərimiz nə qədər yaxındır.
...Bakıda keçirilən
TÜRKSOY Daimi Şurasının XXVI toplantısının
iştirakçılarının birlikdə üz
tutduqları ilk yer Heydər Əliyev sarayının
qarşısındakı park oldu. Onlar burada
müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu, ümummilli lider
Heydər Əliyevin abidəsini ziyarət edərək sanki
onun ruhundan xeyir-dua aldılar. İki gün keçən
toplantı səmərəli oldu və lazımi sənədlərin
imzalanması ilə başa çatdı. Paytaxtın mədəniyyət
ocaqları, park və xiyabanları ilə
tanış olan qonaqlar ulu öndərin istər siyasətdə,
istərsə də mədəni sahədə
gördüyü dəyərli işlərin layiqli
davamçısı cənab İlham Əliyevin klassik irslə
müasirliyi birləşdirərək yaratdığı
yeniliklərdən fərəhlənirdilər. Azərbaycan
yeni dünyaya açılan geniş bir pəncərədir.
Bu pəncərədən görünənlər isə
maraqlı və yaddaqalandır!
Flora XƏLİLZADƏ
Azərbaycan.- 2009.- 23 oktyabr.- S. 7.