80377 saylı cinayət işi erməni vəhşiliklərini əks etdirən faktlarla zəngindir

80377 saylı cinayət işinin istintaqı zamanı qeyd olunanlardan başqa, əsir və girovlarla amansız rəftar edərək onlara işgəncələr vermiş, xüsusi amansızlıqla qətlə yetirmiş, habelə Xocalıda, Meşəlidə, Qaradağlıda və digər ərazilərdə soyqırım cinayətinin törədilməsində, Azərbaycan millətindən olan yerli əhalinin qanuni yerləşdiyi yerlərdən məcburi hərəkətlərlə didərgin salınmasında iştirak etmiş 600 nəfərdən artıq şübhəli şəxs hal-hazıradək iş üzrə müəyyənləşdirilmişdir. Bu dəhşətli cinayətləri törətmiş şəxslərin şəxsiyyətlərinin müəyyən edilməsi üçün Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinə, Daxili İşlər Nazirliyinə və digər aidiyyəti dövlət orqanlarına sorğular göndərilməsi davam etdirilir. Mehman Poladov bildirir ki, yaxın vaxtlarda Qaradağlı, Xocalı soyqırımı epizodu, habelə işgəncə istiqaməti və təzələnmiş işlər üzrə erməni millətindən olan şəxslərin törətdikləri cinayət əməllərinə görə təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb olunmalarına dair qərarların qəbul edilməsi və həbs qətimkan tədbirinin seçilməsi üçün məhkəməyə vəsatətlə müraciət edilməsi planlaşdırılır.

Əsir və girovlarla amansız rəftar edərək onlara işgəncələr vermə, xüsusi amansızlıqla qətlə yetirmə, soyqırım və deportasiya cinayətlərinin törədilməsində şübhəli bilinən erməni millətindən olan şəxslərin şəxsiyyətlərinin tam müəyyən edilməsi üçün də istintaq-əməliyyat tədbirləri davam etdirilir. Həmçinin erməni əsirliyində olan soydaşlarımızın konkret olaraq hansı aqibətlə üzləşməsinin müəyyən olunması və onların hərəkətlərinə qiymət verilməsi baxımından da vacib işlər görülür. Bu xüsusda isə misalların sayı kifayət qədərdir. Qeyd edək ki, elə Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının qarşısına qoyulmuş vəzifələrdən biri də münaqişə nəticəsində törədilmiş cinayət faktlarının araşdırılması, təhlil edilməsi və sistemləşdirilərək ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılmasından ibarətdir.

Bu xüsusda diqqət çəkən faktlardan biri də Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü nəticəsində əsir götürülmüş şəxslərlə bağlı dövlət komissiyasında toplanmış materialların təhlili zamanı 1970-ci il təvəllüdlü Atakişiyev Fərhad Rəhman oğlunun əsirlikdə olarkən xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirilməsidir.

Müəyyən edilmişdir ki, erməni hərbçilərinin F.Atakişiyevə qarşı qəddarlığının əsas səbəbi onun Kərkicahan qəsəbəsinin sakini kimi döyüşçülərimizə bələdçilik etməsi olmuşdur. Ermənistan hərbçiləri 1991-ci ilin dekabr ayında Kərkicahan qəsəbəsinə hücum zamanı çoxsaylı itkilərinə bu amilin böyük təsir etdiyini düşündükləri üçün ona işgəncələr vermiş, "Qarabağ ermənilərindir" ifadəsini deməyə məcbur etmək istəmişlər. Lakin F.Atakişiyev işgəncələrdən və ölümdən qorxmayaraq "Qarabağ Azərbaycanındır, Azərbaycanın da olacaq" söyləmiş və nəticədə amansızcasına öldürülmüşdür. Meyitinin ekspertizası zamanı bədənində hər biri ayrı-ayrılıqda insan ölümünə səbəb ola biləcək 72 müxtəlif işgəncə izi aşkar edilmişdir. F.Atakişiyevlə bağlı toplanmış materiallar dövlət komissiyası tərəfindən bu il Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim edilmişdir. Prezident İlham Əliyevin 28 iyul 2009-cu il tarixli Sərəncamı ilə F.Atakişiyev "Azərbaycan Bayrağı" ordeni (ölümündən sonra) ilə təltif edilmişdir.

Onu da bildirək ki, Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası tərəfindən erməni vəhşiliyinə dair digər çoxsaylı faktlar da toplanmışdır. Məsələn, girov götürülərkən 3 yaşı olan Şövqi Xaqani oğlu Əliyevin (24.07.1993) bazu sümüyü Xankəndidə erməni "həkimləri" tərəfindən çıxarılmış, nəticədə Şövqi ömürlük şikəst olmuşdur. Kəlbəcər rayonunun işğalı zamanı girov götürülən (31.03.93) Gülcamal Quliyevanın yenicə dünyaya gəlmiş oğlu Arzu Hacıyevə erməni "həkim" Aida Serobyan naməlum tərkibli iynələr vurmuş, nəticədə Arzu Hacıyev ömürlük şikəst olmuşdur. Erməni nəzarətçiləri Ağdam rayonundan girov götürülmüş Kəklik Həsənovaya dəhşətli işgəncələr vermiş, mismar kəlbətini ilə onun 16 dişini çıxarmışlar. Bundan başqa, erməni hərbçiləri Füzuli rayonundan girov götürdükləri Mürvət Fətiş oğlu Ağayevi döyərək qulağını kəsmiş, əllərini məftillə arxadan bağlayaraq ağacdan asmış və ayaqlarının altında ocaq qalayaraq yandırmışlar. Yaralı vəziyyətdə əsir götürülmüş Əbdüləzim Məcnun oğlu Məmmədov isə erməni əsirliyində olarkən rezin dəyənəklə döyülmüş, damarına benzin yeridilmiş, yaralarının qaysağı qoparılaraq ona əzab verilmiş, üstünə təlim keçmiş it buraxılmışdır. Mayıl Məhəmmədəli oğlu Məmmədovun da damarına dizel yanacağı yeridilmiş, sinəsi qızdırılmış xaçla damğalanmışdır.

Vəhşicəsinə döyülmə nəticəsində hərbi əsir Cavid Ağa oğlu Hüseynovun çənəsi və qabırğaları sınmışdır. Ermənilər dəmir parçası ilə Cavidin qoluna damğa basmış və yarasının üzərinə turşu tökmüşlər.

Komissiya tərəfindən əsir və girovluqda olan şəxslərin ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə qətlə yetirilməsi barədə də xeyli material toplanmışdır. Məsələn, erməni silahlı birləşmələri Xocavənd rayonunun işğalı zamanı (17.02.1992) Qaradağlı kəndindən girov götürdükləri 117 nəfər kənd sakinindən 80-ə yaxınını yerindəcə güllələmişlər. Xocavənd rayonu Qaradağlı kənd sakini Həqiqət Yusif qızı Hüseynova ermənilərin 1992-ci ilin fevralında 10 nəfər həmkəndlisini diri-diri yandırmalarının şahidi olmuşdur.

1993-cü ilin aprel ayının 1-də Ermənistan silahlı birləşmələrinin Azərbaycanın Kəlbəcər rayonuna genişmiqyaslı hücumu zamanı Ermənistanın Vardenis rayonundakı qərargah radiostansiyasından ("QSM-7") Kəlbəcər döyüş bölgəsindəki baş radiostansiyaya ("Uraqan") bölgədəki bütün səyyar radiostansiyalara çatdırmaq üçün təcili əmr verilmişdir. Əmrdə əsir və girov götürülmüş Azərbaycan vətəndaşlarını, o cümlədən qocaları, qadınları və uşaqları təcili məhv edib basdırmaq tələb olunurdu. Ermənilərin belə tələskənliyinə səbəb isə azərbaycanlılar barəsində törətdikləri vəhşiliklərin izlərini həmin vaxt döyüş bölgəsinə gələn beynəlxalq nümayəndə heyətindən, o cümlədən jurnalistlərdən gizlətmək olmuşdur.

Erməni girovluğundan 1994-cü ildə azad edilmiş Əhmədovlar ailəsinin şəhadətinə görə, 17 avqust 1993-cü il tarixdə ermənilər Füzuli rayonu Qacar kəndinin 25-dək dinc sakinini onların gözləri qarşısında güllələmişlər. Erməni əsirliyində ölmüş 20 yaşlı Fərhad Rəhman oğlu Atakişiyevin meyitinin qalıqlarının məhkəmə-tibbi ekspertizası sübut etmişdir ki, o, müntəzəm döyülmələr və ağır işgəncələr nəticəsində qətlə yetirilmişdir. Girovluqdan azad edilmiş Maşallah Bəndəliyev bildirmişdir ki, 1992-ci ilin mayında Xankəndidə qarajda saxlanılarkən qarajın sahibi Mero və Sarkisyan Vazgen adlı digər erməni bir nəfər adını bilmədiyi lal girova əvvəl müxtəlif dərəcəli işgəncələr vermiş, sonra isə onun başını kəsmişlər. Təəssüf ki, belə misalların sayı həddindən artıq çoxdur və bütün bunlar erməni vəhşiliyini daha əyani şəkildə təsəvvür etməyə imkan verir.

Ermənilərin belə vəhşi hərəkətlərindən, onların azərbaycanlılara qarşı törətdiyi soyqırımlardan beynəlxalq ictimaiyyətin lazımi səviyyədə məlumat alması istiqamətində mühüm xidmətləri olan qurumlardan biri kimi də Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası çıxış edir. Bu istiqamətdə fəaliyyətini daha da genişləndirən dövlət komissiyası və onun işçi qrupu qarşısında duran vəzifələrin icrası istiqamətində planauyğun surətdə fəaliyyətini davam etdirmiş və mühüm nəticələr əldə olunmuşdur.

Məsələn, təkcə son bir il ərzində Benelüks Azərbaycanlıları Konqresinin Belçika və Niderland Krallığının 10-dan artıq şəhərindəki universitetlərində keçirdiyi silsilə tədbirlərdə, Liviyada keçirilmiş beynəlxalq elmi konfransda, Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin və İsveç Krallığındakı Azərbaycan Kültür Ocağı tərəfindən İsveçin paytaxtı Stokholm şəhərində keçirilmiş beynəlxalq elmi konfransda, Misirdə jurnalistlərin beynəlxalq elmi simpoziumunda, Rusiyanın Moskva şəhərində keçirilmiş silsilə tədbirlərdə, Azərbaycan və türk dərnəklərinin Almaniyanın müxtəlif şəhərlərində azərbaycanlıların soyqırımı ilə bağlı keçirdiyi kütləvi tədbirlərdə, Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin Almaniyanın Köln şəhərində keçirilmiş 10-cu qurultayında, İsveçrənin Cenevrə şəhərində BMT İnsan Hüquqları Şurasının 9-cu sessiyası çərçivəsində "İtkin düşmüş şəxslər" adlı qətnamə ilə bağlı keçirilmiş "Panel müzakirələr"də dövlət komissiyasının üzvləri və işçi qrupunun əməkdaşları təmsil olunmuş, Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş şəxslər, onların axtarışı, eləcə də bu humanitar problemin həlli yolları barədə müzakirələr aparılmış, komissiya tərəfindən hazırlanmış kitablar, kompakt disklər, plakatlar, fotostendlər və s. yayılmışdır.

Bundan başqa, cari ilin yanvar ayında Fransanın Lion şəhərində, İnterpolun mənzil-qərargahında təşkil edilmiş "Soyqırımı, müharibə cinayətləri və insanlıq əleyhinə olan cinayətlərlə mübarizə üzrə" beynəlxalq seminarda və may ayında Norveç Krallığının Oslo şəhərində keçirilmiş "Soyqırımı, müharibə cinayətləri və insanlığa qarşı cinayətlər" mövzusunda ekspertlərin 4-cü Beynəlxalq konfransında dövlət komissiyası təmsil olunmuşdur. Aprel ayında İngiltərənin London şəhərində keçirilmiş beynəlxalq kitab festivalında dövlət komissiyasının üzvü Zərifə Salahova iştirak etmişdir. Tədbir çərçivəsində komissiya üzvü Britaniya Milli kitabxanasında, Britaniya Parlamentində və Oksford Universitetində görüşlər keçirmiş, dövlət komissiyası tərəfindən hazırlanmış kitabları və CD-ləri həmin qurumlara təqdim etmişdir.

"Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı itkin düşmüş şəxslər haqqında Ante Mortem məlumatların toplanması və mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə olunması üzrə" çərçivə sazişindən irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün bu ilin mart ayında Bərdə şəhərində və iyul ayında Rusiya Federasiyasının Moskva şəhərində keçirilmiş təlim kurslarında dövlət komissiyası işçi qrupunun əməkdaşları iştirak və məruzə etmişlər.

Bundan başqa, cari il ərzində də dövlət komissiyası tərəfindən hazırlanmış materialların xüsusən xarici ölkələrdə yayılmasına ayrıca diqqət yetirilmişdir. Bu istiqamətdə göstərilən fəaliyyətlə əlaqədar olaraq 1700 nüsxə dövlət komissiyasının materiallar toplusu (azərbaycan, rus, ingilis dillərində), 4443 ədəd "Erməni terroru", 1237 ədəd "Prestuplenie armənskix terroristiçeskix i banditskix formirovaniy protiv çeloveçestva", 60 ədəd "Skazki armənskix "mudreüov", 2226 ədəd "Bizi əsirlikdən qurtarın", 2358 ədəd "Qarabağ: dünən, bu gün fotoşəkillərdə", 56 ədəd "Arazın hər iki tayında müsəlmanların soyqırımı" adlı kitablar, 5787 ədəd "Erməni terroru", 5567 ədəd "Armenian terrorizm", 705 ədəd "Armenian terror", 193 ədəd "Xocalı" (mərhum jurnalist Çingiz Mustafayev tərəfindən lentə alınmış kadrlar), 4549 ədəd "Xocalı faciəsi" adlı Azərbaycan və ingilis dillərində film, 1761 ədəd "Qarabağ" kitabının CD variantı, avstriyalı alim, tədqiqatçı Erix Fayqlın "Terror haqqında həqiqət", "Kəskin dönüş, erməni mifomaniyası və həqiqət" adlı kitablarının CD variantı 6168 ədəd, o cümlədən, xəritə, Xocalı faciəsini və digər cinayət faktlarını əks etdirən fotolar yazılmış kompakt disklər respublikamızda və xarici ölkələrdə yayılmışdır.

Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi tərəfindən bir neçə xarici dildə nəşr edilmiş və dövlət komissiyasına təqdim olunmuş Yaqub Mahmudov və Kərim Şükürovun "Qarabağ", Veliçkonun "Qafqaz", Samuel Vimsin "Ermənistan terrorçu "xristian" ölkənin gizlinləri", Castin Makkarti və Karolin Makkartinin "Türklər və ermənilər", Erix Fayqlın "Terror haqqında həqiqət" və "Kəskin dönüş, erməni mifomaniyası və həqiqət", M.S.Neymət və V.A.Quliyevanın "Azərbaycan xalqının maddi mədəniyyət abidələri erməni terrorunun hədəfində" və digər kitabların 200 nüsxəsi yayılmışdır.

Qeyd edilənlərlə yanaşı, sözügedən komissiya, həmişəki kimi, itkin düşmüş şəxslərlə bağlı aparılan axtarış-araşdırma işinə xüsusi diqqət yetirmişdir. Məsələn, dövlət komissiyasında itkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alınmış, lakin Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsində qeydiyyatdan keçməyən 295 Azərbaycan vətəndaşı ilə bağlı materiallar təhlil edilmiş, zəruri dəqiqləşdirmələr aparılmış və əldə olunmuş yeni məlumatlarla birlikdə qeydiyyata alınması üçün BQXK-ya göndərilmişdir. Həmçinin dövlət komissiyasında olan məlumatların dəqiqləşdirilməsi və itkin düşmüş şəxslərin axtarışı ilə əlaqədar müxtəlif dövlət orqanlarına və beynəlxalq təşkilatlara 1082 nəfər barədə sorğular göndərilmişdir.

İtkin düşmüş şəxslərin axtarışı istiqamətində aparılmış araşdırmalar nəticəsində isə son ildə dövlət komissiyasında itkin kimi qeydiyyatdan keçən 212 nəfərin taleyi müəyyən olunmuş (2005-ci ildən ötən müddət ərzində 896 nəfər), adları siyahıdan çıxarılmışdır. Onlardan 75 nəfərin sağ, 65 nəfərin döyüşlərin gedişində həlak olduğu və yaxınları tərəfindən tanınaraq dəfn edildiyi, 68 nəfərin adının siyahıda təkrar keçdiyi, 4 nəfərin isə münaqişə bölgəsindən kənarda itkin düşdüyü müəyyənləşdirilmişdir. Həmçinin araşdırmalar zamanı 19 nəfərin döyüşlərin gedişində itkin düşməsi faktı aşkar edilmiş, adları müvafiq siyahıya salınmışdır. Artıq 4166 nəfər itkin düşmüş şəxs kimi dövlət komissiyasında qeydiyyatdan keçir.

Bütün bunlar bir daha Ermənistanın, ümumilikdə ermənilərin xalqımıza qarşı hansı dəhşətli cinayətlərə yol verdiyini bir daha əyani göstərir. Əlbəttə ki, buna görə tarix qarşısında cavab verməli olacaq ermənilər həm də belə cinayətlərlə bütün gələcək nəsillərinin də adına yazılacaq bir qara ləkə yaradıblar.

Rasim BAYRAMOV

Azərbaycan.- 2009.- 30 oktyabr.- S. 7.