Azərbaycan elektrik enerjisi sahəsində də əsas ixracatçılardan birinə çevrilir

Sürətli iqtisadi inkişaf tempinə görə dünya ölkələri sırasında liderliyini qoruyan Azərbaycan qlobal maliyyə böhranının təsirlərindən ən effektiv şəkildə müdafiə olunması baxımından da gözəl bir nümunənin əsasını qoydu. Qlobal böhranın ən şiddətli dövrlərində belə, Azərbaycan iqtisadiyyatının bütün sahələrində əvvəlki kimi artım qeydə alındı və bu, hazırda da davam etməkdədir. Elə bu səbəbdəndir ki, bir çox parametrlərə görə ölkəmiz əvvəlki kimi yenə də MDB məkanında ilk yerdə durur. Bütün bunlar bir daha göstərir ki, Azərbaycanda iqtisadi sferada məharətlə düşünülən və effektiv nəticələri olan siyasət həyata keçirilir.

Belə sürətli inkişaf və möhkəm bazis Azərbaycanın iqtisadi sferada nəinki xarici asılılığını aradan qaldırmış, həm də ölkəmizin bu sahədə əsas söz sahiblərindən birinə çevrilməsilə nəticələnmişdir. Prezident İlham Əliyev bununla əlaqədar bildirmişdir: "Bəzi başqa ölkələr kimi, biz xarici yardımlardan asılı deyilik. Biz neft gəlirlərindən səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatımızı böyük dərəcədə şaxələndirə bilmişik və Azərbaycanda iqtisadi artım sürəti bunun bariz nümunəsidir. Ona görə biz beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq məsələlərinə həmişə öz mövqeyimizdən yanaşmışıq. Yenə də deyirəm, böhran onu göstərdi ki, bu, düzgün seçimdir, düzgün yoldur və əminəm ki, biz növbəti illərdə də bu yolla gedəcəyik".

İqtisadi inkişaf sahəsində öz dəst-xətti olan Azərbaycanın regionda lider olduğunu göstərən daha bir məqam ölkəmizin elektrik enerjisi sferasında da əsas ixracatçı statusunu daşımağa başlamasıdır. Cari il ərzində elektrik enerjisinin ixratcatçısı kimi mövqeyini daha da gücləndirən Azərbaycan bu sahədə böyük uğurlara imza atmaqdadır və 2009-cu ilin ilk 7 ayının göstəriciləri də bunu təsdiqləyir. Belə ki, bu ilin yanvar-iyul ayları ərzində Azərbaycanın ixrac etdiyi elektrik enerjisi idxalı həm fiziki, həm də maliyyə göstəriciləri baxımından dəfələrlə üstələmişdir. Aparılan müqayisəli təhlil nəticəsində aydın olmuşdur ki, hesabat dövrü ərzində qeyd edilən sahə üzrə ixrac idxaldan fiziki baxımdan 7,44 dəfə, maliyyə cəhətdən isə 7,95 dəfə çox olub. Bu da yekun nəticədə elektrik enerjisinin ixracından Azərbaycanın böyük həcmdə gəlir əldə etməsi ilə nəticələnib. Enerji ixracı sahəsində daha yüksək göstəricilər isə ötən ay qeydə alınıb. Belə ki, iyul ayı ərzində Azərbaycan 311,3 milyon kilovat-saat elektrik enerjisi ixrac edib. İyun ayında bu göstərici cəmi 32,7 milyon kilovat-saat olub. Payız və qış fəsillərində isə elektrik enerjisinin ixracının daha böyük göstəricilərlə ifadə olunacağı gözlənir.

Aparılan araşdırmalardan aydın olur ki, son iki ildə Azərbaycanın elektrik enerjisinin ixracı baxımından imkanları artan xətt üzrə inkişaf etməkdədir. Məsələn, 2007-ci il ərzində Azərbaycanın idxal etdiyi elektrik enerjisi ixracı 1,75 dəfə üstələyirdi və bu səbəbdən maliyyə nisbəti də 2,42 dəfəlik fərqlə idxalın xeyrinə dəyişirdi. Lakin ötən ildən etibarən bu sahədə vəziyyət köklü surətdə dəyişməyə başladı. 2008-ci il ərzində Azərbaycan idxal etdiyindən 3,03 dəfə çox elektrik enerjisi satdı və maliyyə nisbətində 2,6 dəfəlik müsbət saldo qeydə alındı. Cari ilin ilk 7 ayı ərzində isə elektrik enerjisinin idxalı və ixracı arasında fərq nisbəti daha böyük rəqəmlərlə ifadə olunur və bu, Azərbaycanın qüdrətli elektrik enerjisi ixracatçısına çevrildiyini göstərməklə yanaşı, ölkəmizin bu sahədə böyük gəlir götürməsini təmin edir. Azərbaycanın elektrik enerjisi satışını və mübadiləsini həyata keçirdiyi ölkələr - Rusiya, İran, Gürcüstan və Türkiyədir. Təkcə Naxçıvandan Türkiyəyə 20 meqavata yaxın elektrik enerjisi ixrac edilir.
Enerji resurslarının ixracı sahəsində Azərbaycan əvvəlki kimi dünya bazarlarında mövqelərini qorumaqda və daha da gücləndirməkdədir. Cari ilin ilk 7 ayı ərzində ölkəmizdən dünya bazarlarına 5,7 milyard dollar həcmində 15,6 milyon ton xam neft göndərilib. İlin sonuna kimi bunun daha böyük rəqəmlərlə ifadə olunacağı isə şübhə doğurmur. Ona görə ki, qarşıdan qış dövrünün gəlməsi dünyada neftə olan tələbatı daha da artıracaq. Cari ilin sonuna kimi ölkəmizdə neft istehsalının 50 milyon tona çatacağı proqnozlaşdırılır. Təbii qazın ixracı sahəsində də uğurlar qazanılır.

Azərbaycan enerji sferasında uğurlarını məhdudlaşdırmaq niyyətində deyil. Zəngin neft-qaz ehtiyatlarına malik olan ölkəmizdə alternativ enerji mənbələrinin yaradılması istiqamətində də fəal iş aparılır. Bu mənada Prezident İlham Əliyevin alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə edilməsi üçün müvafiq agentliyin yaradılması məqsədilə imzaladığı fərman xüsusilə qeyd olunmalıdır. Həmin fərmana əsasən, Sənaye və Energetika Nazirliyinin Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi yaradılıb. Onu da xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il 21 oktyabr tarixli 462 nömrəli sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı" təsdiq edilib. Həmin proqrama uyğun olaraq müvafiq dövlət agentliyinin yaradılması ölkəmizdə tezliklə alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrini istismara cəlb etməklə enerji resurslarından istifadədə səmərəliliyin daha da yüksəlməsi ilə nəticələnəcək. Bu, həm də Azərbaycanın daha böyük həcmdə enerji istehsal etməsini və beləliklə, daha böyük miqdarda elektrik enerjisi satmasını şərtləndirir. Digər tərəfdən alternativ enerji mənbələrindən istifadə etməklə ekoloji sahədə meydana çıxan problemlər həllini tapmış olur.

Artıq bir sıra həm xarici, həm də yerli şirkətlər Azərbaycanda külək və günəş enerjisindən istifadə edilməsinə maraq göstərir. Gələn ildən etibarən hökumət dövlət büdcəsi hesabına pilot layihələr kimi həm külək, həm də günəş elektrik enerjisinin istehsalı üçün praktik işlər görməyə hazırlaşır. Bütün bunlar ölkənin enerji təhlükəsizliyini daha da gücləndirməklə yanaşı, onu bu sahədə əsas ixracatçılardan birinə çevirəcəkdir. Hazırda enerji təhlükəsizliyini tam təmin edən Azərbaycanın digər alternativ layihələrə böyük diqqət ayırması bu sahədə imkanlarını daha da genişləndirir. Belə vəziyyət isə öz növbəsində uzun perspektiv üçün Azərbaycanın etibarlı enerji ixracatçısı olacağından xəbər verir.

R.MƏZAHİROĞLU

Azərbaycan.- 2009.- 3 sentyabr.- S. 3.