Qərbin etibarlı enerji təminatçısı

Zəngin karbohidrogen ehtiyatlarına malik olan Azərbaycanın Avropanın enerji təminatında rolunun artması dünya dövlətlərinin, xüsusən də Qərbin bu sahədə ölkəmizlə əməkdaşlığa daha çox meyillənməsinə səbəb olmaqdadır. Təsadüfi deyil ki, enerji təhlükəsizliyi məsələsində Qərb dövlətlərinin təmsilçilərinin ölkəmizlə təmasları daha intensiv xarakter daşımaqdadır.

Azərbaycanın iştirakı olmadan regionda yeni enerji layihələrinin reallaşdırılması mümkün deyil

Enerji resurslarının nəqlində uzaqgörən və milli maraqlara uyğun siyasət həyata keçirən Azərbaycanın əhəmiyyətini artıran daha bir məqam onun Mərkəzi Asiyanın karbohidrogen ehtiyatlarının alternativ marşrutlarla dünya bazarlarına çıxarılmasında əsas tranzit ölkələrdən biri statusunu daşımasıdır. Bu gün Azərbaycanın iştirakı olmadan Mərkəzi Asiyadan başlayaraq Qafqazı keçməklə Türkiyə və Avropa istiqamətində enerji layihələrinin reallaşdırılması mümkün deyil. Elə buna görədir ki, böyük bir coğrafi məkanda yeni enerji layihələrinin, o cümlədən Qərbin böyük ümidlə baxdığı "Nabukko" layihəsinin reallaşmasında Azərbaycan əsas açar rolunu oynayan dövlət kimi qəbul olunmaqdadır.

O da danılmazdır ki, "Nabukko" layihəsinin meydana gəlməsinin əsas səbəbi məhz Azərbaycanın həyata keçirdiyi enerji siyasəti olub. Bununla bağlı Prezident İlham Əliyev bildirmişdir: "Azərbaycan Xəzərdən Qərbə gedən boru kəmərlərinin tikintisini başlayan ölkə oldu. Məhz bizim təşəbbüslərimiz və işlərimiz əsasında bu gün biz "Nabukko", Türkiyə-Yunanıstan-İtaliya, Transadriatik qaz kəmərləri və digər layihələr haqqında danışa bilərik, çünki biz bütün zəruri ilkin işləri artıq yerinə yetirmişik. Bu gün nəhəng neft və qaz ehtiyatları, müasir infrastruktur, boru kəmərləri və önəmli məkanda yerləşən Azərbaycan əlbəttə ki, regional enerji təhlükəsizliyi və Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rolunu davam etdirir. Avropa Azərbaycanın böyük tərəfdaşıdır".

Ölkəmizin sərhədlərindən kənarda da açıq etiraf olunur ki, "Nabukko" layihəsinin reallaşması istiqamətində Azərbaycan böyük işlər görüb. Məsələn, amerikalı konqresmen Robert Veksler Türkiyə səfəri zamanı bununla bağlı verdiyi açıqlamada qeyd edir ki, sözügedən layihənin həyata keçirilməsi üçün Azərbaycan çox ciddi addımlar atıb: "Birləşmiş Ştatlar "Nabukko" layihəsinin reallaşmasında olduqca maraqlıdır və bu layihəni dəstəkləməklə yanaşı, onun iştirakçılarına hərtərəfli kömək edəcək. Bizim tərəfdaşlarımız olan Azərbaycan və Türkiyə layihənin reallaşması üçün çox iş görüb və ABŞ daim onları dəstəkləyəcək. İndi əsas olan yerində durmamaq və bu istiqamətdə işləri davam etdirməkdir. Məhz bizim bir çox məsələlərdə birgə səylərimiz Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin inşasına kömək etdi. Hesab edirəm ki, "Nabukko" layihəsinin reallaşmasına da nail olacağıq".

ABŞ-ın Avrasiya enerji məsələləri üzrə xüsusi nümayəndəsi Riçard Morninqstarın da bu məsələ ətrafında verdiyi açıqlamalar xüsusi diqqət cəlb edir. Xatırladaq ki, Riçard Morninqstar avqustun 27-də Prezident İlham Əliyevin qəbulunda da olub. Görüş zamanı Azərbaycan ilə ABŞ arasında energetika sahəsində əməkdaşlıq, Avropanın enerji təhlükəsizliyi və regional əməkdaşlıq məsələləri ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb.

Cənab Morninqstar bildirir ki, Xəzər regionundan dünya bazarlarına enerjidaşıyıcılarının nəql edilməsində alternativ marşrutların təmin edilməsi baxımından Azərbaycan ən vacib rollardan birini oynayır. Onun sözlərinə görə, tranzit baxımından da Azərbaycan olduqca əlverişli mövqedədir: "Əvvəla, Azərbaycan özü malik olduğu enerji resurslarını Türkiyə və Avropaya nəql edir. İkinci bir tərəfdən Azərbaycan tranzit ölkədir, Qazaxıstan nefti Xəzər dənizi vasitəsilə bu dövlətin ərazisindən keçərək dünya bazarlarına nəql olunur. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, biz Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyədən keçən nəqliyyat yollarının etibarlı və təhlükəsiz olmasına əminik".

Azərbaycan Avropa və Qərb üçün vacib ölkədir

ABŞ Atlantik Şurasının nəzdindəki Avrasiya Energetika Mərkəzinin direktoru vəzifəsini icra edən Aleksandros Peterson da bildirib ki, Xəzər regionunda enerji istehsalçısı kimi Azərbaycan Avropa və Qərb üçün vacib ölkədir: "Özü də təkcə ona görə yox ki, Azərbaycan böyük enerji ehtiyatlarına malikdir. Həm də onun üçün ki, Türkmənistan, Qazaxıstan və Özbəkistan daxil olmaqla Xəzərin şərq sahillərində və Orta Asiyadakı enerji ehtiyatlarına açar rolunu oynayır. Azərbaycan həmçinin Qərbə nefti Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəməri ilə nəql etdiyi, eləcə də "Nabukko" qaz kəməri layihəsinin reallaşmasında ən perspektivli ölkə olduğu üçün əhəmiyyətlidir".

ABŞ dövlət katibinin siyasi məsələlər üzrə keçmiş məsləhətçisi Mark Qrossman Azərbaycanın "Nabukko" boru kəmərinin təbii qazla təmin edilməsində potensial tədarükçülərdən biri olduğunu qeyd edir. Onun sözlərinə görə, cari ilin iyul ayında "Nabukko" layihəsinə dair Ankarada imzalanan hökumətlərarası saziş dünyada enerji təhlükəsizliyinin təmini üçün çox vacib əhəmiyyət daşıyır: "Avropa bazarı üçün də enerji təhlükəsizliyi problemi daim əsas olacaq".

Xatırladaq ki, Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında strateji enerji tərəfdaşlığı haqqında Memorandum imzalanıb. Bu, Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin daha da uğurla inkişaf etməsində mühüm rol oynamaqda, eləcə də ölkəmizin bundan sonra da Avropa ilə həyata keçiriləcək birgə layihələrdə, o cümlədən "Nabukko" layihəsində birgə iştirakda maraqlı olduğunu əyani nümayiş etdirən faktorlardan biridir.

ABŞ rəsmilərinin yuxarıda qeyd edilən açıqlamaları isə enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında Azərbaycana nə qədər böyük ümidlərlə yanaşıldığının göstəricisi hesab olunur. Əslində, Azərbaycanın dünya bazarlarında mühüm və etibarlı enerji təchizatçısına çevrilməsi ABŞ-da ən yüksək səviyyədə də xüsusi olaraq vurğulanıb. ABŞ dövlət başçısı Barak Obama Bakıda keçirilən on altıncı Beynəlxalq Xəzər neft-qaz sərgisi və konfransı ilə bağlı Prezident İlham Əliyevə göndərdiyi məktubda yazır: "Azərbaycan beynəlxalq şirkətlərin iştirakı ilə enerji ehtiyatlarının işlənilməsinin sürətli tərəqqi və ən qabaqcıl texnologiya ilə nəticələnməsinin nümunəsidir. 90-cı illərin ortalarında neft və qaz yataqlarının işlənilməsi üçün beynəlxalq sərmayəçilərin Azərbaycana dəvət edilməsi, Şərq-Qərb Enerji Dəhlizinin, o cümlədən Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru və Cənubi Qafqaz qaz boru kəmərlərinin reallaşması Sizin xüsusi nailiyyətinizdir. Üç ölkənin ərazisindən keçən, yüzlərlə kilometr məsafəni qət edən və bir çox beynəlxalq enerji şirkətini bir araya gətirən həmin layihələr yorulmaz fəaliyyət və əməkdaşlıq sayəsində nəyə nail oluna biləcəyini əks etdirir. ABŞ bu mühüm layihələri həyata keçirən Azərbaycan və digər iştirakçılarla tərəfdaş olmaqdan iftixar hissi keçirir".

Azərbaycan hələ uzun müddət Avropanın enerji təchizatçısı olacaq

Göstərilənlər Azərbaycanın ABŞ, Avropa və digər dünya dövlətləri üçün enerji təhlükəsizliyi sferasında nə dərəcədə əhəmiyyətli rol oynadığını açıq meydana qoyur. O da xüsusi olaraq qeyd edilməlidir ki, Azərbaycan Qərblə təkcə enerji yox, həm də digər sahələrdə əlaqələrin qarşılıqlı maraqlara söykənən əsaslarla möhkəm zəmində inkişafı istiqamətində fəal siyasət həyata keçirməkdədir. Bu, Azərbaycanın mövcud enerji strategiyası ilə yanaşı, ümumilikdə həyata keçirdiyi xarici siyasətin kifayət qədər düzgün və uzaq məqsədlərə hesablandığını göstərən başlıca amillərdən sayılır.

Bununla yanaşı, uğurlu xarici siyasət, o cümlədən enerji strategiyası ölkəmizin nəinki regionda, hətta daha böyük coğrafi məkanda lider dövlət statusuna yiyələnməsinə və bu statusun daha da möhkəmlənməsinə səbəb olmaqdadır. Digər tərəfdən Azərbaycanın həm özünün nəhəng enerji ehtiyatları, həm də Mərkəzi Asiyadan Avropa istiqamətində göndərilə biləcək karbohidrogen məhsullarının nəqlində mühüm tranzit rolu oynaması dünya dövlətlərinin ölkəmizə diqqətinin artması ilə müşayiət edilməkdədir.

Konkret olaraq Azərbaycanın özünün Qərb ölkələrilə mövcud enerji, o cümlədən təbii qaz sahəsində əməkdaşlıq səviyyəsi isə olduqca yüksək dəyərləndirilir. Bunu Barak Obamanın Prezident İlham Əliyevə göndərdiyi məktubda söylənilən fikirlərdən də aydın görmək mümkündür: "Biz regional təchizatın şaxələndirilməsinə yardım etmək məqsədilə təbii qaz yataqlarınızın işlənilməsinə yönəlmiş səylərinizi dəstəkləyirik. Həm Sizin ölkəniz, həm də qonşularınız bundan bəhrələnəcəkdir. Biz karbohidrogen sektorunuzun işlənilməsi sahəsində işləri bu cür davam etdirməyinizi alqışlayırıq. Bu prosesin nəticəsində regional inkişaf və əməkdaşlıq, o cümlədən qlobal enerji təhlükəsizliyi güclənəcəkdir, eyni zamanda bütün Azərbaycan vətəndaşlarının arzu və tələbatlarını təmin etmək üçün çox dəyərli bir imkan yaranacaqdır".

Sadalananlar fonunda daha bir vacib məqam da ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın malik olduğu karbohidrogen yataqları hələ uzun müddət ölkəmizin bu sahədə tərəfdaş dövlətləri, o cümlədən Avropanı enerji ehtiyatları ilə etibarlı şəkildə təmin etməyə imkan verir. Belə ki, Azərbaycanda ən minimal hesablamalara görə, qaz ehtiyatları 2 və orta hesabla 5 trilyon kubmetr səviyyəsindədir. Neft ehtiyatlarının isə ən azı 100 ilə bəs edəcəyi proqnozlaşdırılır. Bütün bunlar o deməkdir ki, Azərbaycan uzun illər bundan sonra da enerji sahəsində çox önəmli və strateji tərəfdaş kimi öz rolunu oynayacaq və bu rol getdikcə artacaq.

Azərbaycanın enerji sferasında uğurlu siyasətinin daha bir göstəricisi isə onun bu sahədə təkcə Qərb yox, Rusiya və İran kimi qonşu dövlətlərlə də yaxşı münasibətlər qura bilməsidir. Sonuncu iki dövlətlə Azərbaycanın həm neft, həm də təbii qaz sahəsində uğurlu əməkdaşlığı mövcuddur və bu əməkdaşlığının miqyası günü-gündən genişlənməkdədir.

Bütün bunlar bir daha onu göstərir ki, Qafqazda reallaşdırılan enerji layihələrində başlıca rol oynayan Azərbaycan həm də tranzit əhəmiyyətinə görə dünyanın diqqətini özünə cəlb edib.

Yaranmış bu vəziyyətdən məharətlə istifadə edən Azərbaycan regionda lider statusunu gücləndirməklə yanaşı, dünya arenasında mövqelərini də əhəmiyyətli dərəcədə möhkəmləndirməkdədir.

Rasim BAYRAMOV

Azərbaycan.- 2009.- 6 sentyabr.- S. 1.