Görkəmli alim,
Dövlət mükafatı laureatı, əməkdar elm və
texnika xadimi, akademik Azad Mirzəcanzadənin ölkə elminin
inkişafında mühüm xidmətləri olmuşdur. Alim
neft və qaz yataqlarının mexanikası, texnikası,
texnologiyası və işlənməsi üzrə fundamental
istiqamətlərin banisi idi.
O, ölkəmizdə tətbiqi
mexanika və neft-mədən işləri sahəsində qiymətli
araşdırmaları ilə böyük şöhrət
qazanmışdır. Onun neft və qaz-kondensat
yataqlarının mənimsənilməsi və
istismarının əsaslarına həsr olunmuş tədqiqatlarında
neft sənayesinin qazma, istehsal və neft maşınqayırma
kimi sahələrinin aktual problemləri öz həllini
tapmışdır. 400-ə yaxın əsərin, 50-dən
artıq ixtira və patentin müəllifi olan A.Mirzəcanzadə
özünün elmi fəaliyyətində neft və qaz
çıxarılması proseslərinin qlobal
optimallaşdırılmasına xüsusi diqqət
yetirmişdir.
A.Mirzəcanzadə
1928-ci il sentyabrın 30-da Bakı şəhərində anadan
olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra ali təhsilini
Azərbaycan Neft Akademiyasının neft-mədən fakültəsində
almış və dağ mühəndisi ixtisasına yiyələnmişdir.
A.Mirzəcanzadə 1951-ci ildə texnika elmləri üzrə
namizədlik, 1957-ci ildə doktorluq dissertasiyaları müdafiə
etmişdir. 1959-cu ildə professor adını almış,
1962-ci ildə AMEA-nın müxbir, 1968-ci ildə isə həqiqi
üzvü seçilmişdir. Pedaqoji fəaliyyətə
1944-cü ildə Bakı şəhərindəki 44 nömrəli
orta məktəbdə müəllim kimi
başlamışdır.
1948-1958-ci illərdə
Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Neft İnstitutunda və
Neft Ekspedisiyasında baş laborant işləmiş,
kiçik elmi işçi vəzifəsindən şöbə
müdirinədək yüksəlmişdir, 1958-1969-cu illərdə
Azərbaycan Neft Sənayesi Nazirliyi nəzdində Elmi Tədqiqat
Neftçıxarma İnstitutunda laboratoriya müdiri olmuş,
1969-1973-cü illərdə keçmiş Ümumittifaq Elmi Tədqiqat
İnstitutunun neft-qaz dinamikası laboratoriyasına rəhbərlik
etmiş, 1962-ci ildən isə Azərbaycan Neft Akademiyası nəzdində
Neft-Qaz Geoloji Problemləri və Kimya Elmi Tədqiqat
İnstitutunun direktoru vəzifələrində
çalışmışdır.
Alim həyatını gənc
nəslin təlim-tərbiyəsinə həsr edərək
1951-1957-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin nəzəri
mexanika kafedrasının dosenti, 1957-1959-cu illərdə
professor, 1953-cü ildən ömrünün sonunadək
Dövlət Neft Akademiyasında kafedra müdiri işləmişdir.
Mahir pedaqoq kimi böyük nüfuza malik olan A.Mirzəcanzadə
orta məktəblərdə dəqiq elmlərin tədrisi ilə
bağlı bir sıra layihələrin də müəllifi
idi. 1992-2001-ci illərdə Azərbaycan Ali Attestasiya
Komissiyasının sədri olmuş, 1993-2001-ci illərdə
Dövlət Elm və Texnika Komitəsinə rəhbərlik
etmiş, Azərbaycan elminin dünyaya inteqrasiyası istiqamətində
bilik və bacarığını əsirgəməmişdir.
Dəniz neft yataqlarının işlənilməsinin dinamik
metodlarının hazırlanması və tətbiq edilməsi
tanınmış alimin başlıca elmi nailiyyətləri
sırasındadır. Yaradıcılığının son
dövründə onun tədqiqatlarının əsas elmi
istiqamətlərini neft-qaz yataqlarının sinerqetik analizi təşkil
edirdi.
A.Mirzəcanzadə
geniş elmi diapazona, təfəkkürə və müxtəlif
elmi sahələrdə yüksək qabiliyyətə malik bir
şəxsiyyət olmuşdur. Müxtəlif yaşlı
oxucular arasında onun "Neft və qaz yataqlarının
işlənməsi və istismarının nəzəri əsasları",
"Neft fizikasının paradoksları", "İxtisasa
giriş", "Biblioqrafiya", "Riyazi mozaika",
"XXI əsrə yol" kitabları olduqca populyardır.
Akademik ingilis, alman,
rumın və digər dillərdə nəşr olunmuş əsərləri,
nüfuzlu beynəlxalq forumlardakı
çıxışları ilə Azərbaycan elmini ləyaqətlə
təmsil etmişdir.
Görkəmli alimin
diapazonlu pedaqoji fəaliyyəti elmi
yaradıcılığını ahəngdar bir şəkildə
tamamlayırdı. O, yüksək ixtisaslı kadrların
hazırlanmasına böyük qüvvə sərf etmiş,
ölkə iqtisadiyyatının inkişafı
üçün güclü elmi potensialın
yaradılmasında yaxından iştirak etmişdir. Azad Mirzəcanzadə
məktəbinin yüzlərlə yetirməsi respublikamızda,
habelə xarici ölkələrdə, o cümlədən
Rusiya, Qərbi Sibir, Komi, Tatarıstan, Türkmənistan,
Suriya, Misir, İraq, Almaniya, Vyetnam, Çin və digər
ölkələrdə neft sənayesinin müxtəlif sahələrində
uğurla fəaliyyət göstərirlər. Neft
Akademiyasının maddi-texniki bazasının yüksək
ixtisaslı mütəxəssis hazırlığı
imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə
istehsalat müəssisələrində, elmi tədqiqat
institutlarında filial bazaların yaradılmasında da alimin
xidmətləri olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, akademik ADNA-nın
50 illiyi ilə əlaqədar səmərəli elmi fəaliyyətinə
və ixtisaslı peşəkar kadrların hazırlanması
sahəsində göstərdiyi xidmətlərinə görə
Azərbaycan SSR əməkdar elm və texnika xadimi fəxri
adına layiq görülmüşdür. Fizika, nəzəri
mexanika, qaz və qaz-kondensat yataqlarının işlənməsi
və istismarı sahəsində, hidro - mühəndis
qrafikası və digər kafedraların yeni səviyyəyə
qalxmasında A.Mirzəcanzadənin müstəsna rolu
olmuşdur. O, yeganə alimlərdən idi ki, qazmadan tutmuş
neftin və qazın nəqli məsələsinədək
geniş sahələri əhatə edən yüksək səviyyədə
elmi-tədqiqat işləri aparmışdır. Alim bir
çox dünya dillərində nəşr olunmuş əsərləri
və nüfuzlu beynəlxalq forumlardakı
çıxışları ilə Azərbaycan elmini ləyaqətlə
təmsil etmişdir.
Akademik A.Mirzəcanzadə təkcə
texniki sahələrin
alimləri ilə deyil, incəsənət, ədəbiyyat, təbabət
sahəsində fəaliyyət
göstərən tanınmış
simalarla da sıx əlaqələr saxlayardı.
Onun yaratdığı
yüksək elmi potensial Azərbaycan iqtisadiyyatının
inkişafında mühüm rol oynamışdır.
Əsl mənada
böyük ziyalı olan A.Mirzəcanzadənin fəal, səmərəli
və məhsuldar elmi-pedaqoji fəaliyyəti müxtəlif
vaxtlarda dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.
Belə ki, o, AMEA-nın, Rusiya Təbii Elmlər
Akademiyasının və Bolqarıstan Elmlər
Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmiş, fəxri
neftçi, fəxri qaz sənayesi işçisi, iki dəfə
Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı,
üç dəfə akademik İ.M.Qubkin adına
mükafatın laureatı olmuşdur. Alimin misilsiz xidmətləri
respublikamızın ən yüksək ali mükafatı -
"İstiqlal" ordeni ilə qiymətləndirilmişdir.
Ölkə
başçısı İlham Əliyev 2007-ci ildə Azad
Mirzəcanzadənin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi
haqqında sərəncam imzalamışdır. Akademikin
yaşadığı binanın önünə xatirə
lövhəsi vurulmuşdur.
Dünya səviyyəli
alim A.Mirzəcanzadə ömrünü bütünlüklə
elmin inkişafına və yüksək ixtisaslı
kadrların hazırlanmasına sərf etmişdir.
Adilə QOCAYEVA
Azərbaycan.- 2009.- 30 sentyabr.- S. 7.