Türkiyə azərbaycanlılarının qurultayından çox ciddi gözləntilər var

Paşa Qəlbinur: "Azərbaycançılığa, qövmün sabaha doğru irəli atılmasına xidmət edir"

Əlirza Amanbəyli: "Qurultayda məqsəd buradakı soydaşlarımızı koordinasiya edib bir mərkəzə toplamaqdır"

Hər bir dövlətin inkişafının əsasında onun ideologiyası dayanır. Bu sahədə dövlətimizin ideologiyası qismində azərbaycançılıq məfkurəsi çıxış edir. Azərbaycançılıq ideologiyası Azərbaycan dövlətinin ərazisində yaşayan bütün millət və etnik qrupların ideologiyasıdır. Eyni zamanda, ölkə xaricində yaşayan bütöv azərbaycanlıların qəbul etdiyi bir məfkurə tərzidir.

Hər bir dövlətin ümdə vəzifəsi ərazi bütövlüyü və sərhədlərinin toxunulmazlığını təmin etməkdir. Bu mənada isə Azərbaycanın bəxti elə də gətirməyib. Ona görə ki, zaman-zaman, bu və ya digər səbəblərdən torpaqlarımızı itirə-itirə gəlmişik. Bunun obyektiv və subyektiv səbəbləri olub. Çünki vaxtilə 400 min kvadrat kilometrlik əraziyə malik bir ölkə indi cəmi-cümlətani 86 min kvadrat kilometrə malikdir. Azərbaycan xalqının yaşadığı ərazilər hazırkı Azərbaycan dövlətinin yerləşdiyi məkanla bitmir. 25-30 milyona yaxın soydaşımız hazırda İranın tərkibində olan Cənubi Azərbaycanda yaşayır. Bundan başqa, 500 minə yaxın azərbaycanlı Gürcüstanın Borçalı mahalında məskunlaşıb. Vaxtilə Azərbaycanın ərazisi olan Dərbənd də sırf azərbaycanlıların yaşadığı diyardır. Ümumiyyətlə, soydaşlarımız dünyanın əksər ölkələrinə səpələnib. Rusiyada 2 milyon, Ukrayna və Türkiyədə 500 min azərbaycanlı yaşayır. Bundan başqa, Avropa ölkələri və ABŞ-a da geniş şəkildə səpələniblər. Ümumiyyətlə, dünyada 50 milyondan artıq Azərbaycan əsilli insan yaşayır. Azərbaycançılıq məfhumu ilk növbədə dövlətçiliyi özündə ehtiva edir. Dövlətçilik olmadığı təqdirdə həmin ideologiyanın inkişafı da mümkünsüzdür. Ölkəmizdə yaşayan xalqların birliyi də azərbaycançılıq düşüncə tərzindən keçir. Son illər azərbaycançılıq ideyası daha geniş səviyyədə inkişaf tapmaqdadır. Bu da təsadüfi deyil. Çünki sözügedən ideya ətrafında, etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, ölkədəki bütün insanlar toplaşıb. Ölkədə yaşayan bütün xalqlar azarbaycançılıq ideyasını birləşdirici, vəhdət yaradıcı bir ideya kimi qəbul edir. Azərbaycan dövləti sözügedən ideologiyanın yayılmasında, öz üzərinə düşən işləri böyük məsuliyyətlə yerinə yetirir. Bunun üçün dünyanın azərbaycanlılar yaşayan müxtəlif məkanlarında onların birləşdiyi qurum və birliklər yaranıb. Təzə yaranmalarına baxmayaraq, həmin qurumlar ideologiyamızın təbliğində, xalqımızın haqq səsinin dünyaya çatdırılmasında çox işlər görüb. Müxtəlif məkanlara səpələnən xalqımızın birləşməsi, çəkici bir yerə vurmasında onların təşkil etdikləri qurultaylar və burada qəbul olunan qərarlar da mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Bu qurultaylar xalqımızın milli adət-ənənələri, qədim tarixinin təbliği baxımından də önəmlidir. Ümumiyyətlə, ideologiyanın təbliğində ölkəmizdə yaşayan vətəndaşlarımızla yanaşı, xaricdə məskunlaşan soydaşlarımızın da çiyninə böyük yük düşür. Bu ideologiyanın təbliği onların da ümdə vəzifələrindən biri olmalıdır. Azərbaycan dəyərlərinin dünyaya çatdırılmasında onların da xidmətlərindən yararlanmalıyıq. Bu mənada Türkiyədə yaşayan soydaşlarımızın fəaliyyəti daha qabarıqdır. Qarşıdakı aylarda burada yaşayan azərbaycanlıların qurultayı olacaq. Söz yox ki, bu cür hadisələr Azərbaycan xalqının taleyində xüsusi önəm təşkil edir. Əslində bu cür qurultaylar həm də azərbaycanlıların şüurunda bir tarixi ənənədir. Vaxtilə qədim türk tayfaları da hər hansı bir qərar qəbul edərkən bir araya gəlib qurultay keçirirdi. Yəni mühüm məsələlərin həlli üçün bir araya gəlirdilər. Bu qurultaylar Türkiyədə yaşayan soydaşlarımız daha da toparlanması və ictimai-siyasi həyatda fəal iştirakına təkan verir. Təşkilatlanma baxımından da onun əhəmiyyəti böyükdür. Düzdür, Türkiyədəki soydaşlarımızın təşkilatlanma sahəsində, digər xaricdə yaşayan həmvətənlərimizlə müqayisədə, elə də böyük problemləri yoxdur. Ən azından, Türkiyə hökuməti bu sahədə həmişə onlara dəstək olub. Amma bütün hallarda təşkilatlanma prosesi daim yüksələn xətlə davam etməlidir. Keçirilən qurultaylar soydaşlarımızın toplaşdığı cəmiyyətlər, birliklər arasında əlaqələrin daha da möhkəmlənməsinə təkan verir. Bu yöndə olan qurultayların dünya ictimaiyyətinin Azərbaycan, onun tarixi, başına gətirilən müsibətlər barədə məlumat almasında da özünəməxsus xidmətləri var.

Bütün hallarda maraqlıdır, görəsən mütəxəssislər nə düşünür, Türkiyədə yaşayan soydaşlarımızın keçirəcəyi qurultayın azərbaycançılıq ideologiyasının təbliğində əhəmiyyəti nə ola bilər? Bu sahədə sözügedən qurultay hansı izlər buraxa bilər? Qurultayda hansı məsələlərə daha geniş yer verilməlidir?

DAK-ın həmsədri Paşa Qəlbinur bu qurultayda da Cənubi Azərbaycan və Dağlıq Qarabağ problemlərinin diqqət mərkəzində olmalı olduğunu dedi: "İstər Türkiyədə yaşayan azərbaycanlıların qurultayı olsun, istərsə də Azərbaycan sərhədlərindən kənarda hər hansı başqa bir ölkədə soydaşımızın keçirdiyi analoji tədbirlər olsun, bunların hamısının yalnız müsbət mənada faydası var. Azərbaycanımız və xalqımızın maraqları naminə. Həmin qurultaylara da məhz azərbaycançılıq prizmasından yanaşılır. Bu tip qurultaylar məskunlaşan insanların çoxluğu və daha fəal olması səbəbindən bir-birindən fərqlənə bilər. Amma hamısının məramı eynidir - Azərbaycan dövləti və xalqının maraqlarına xidmət etmək. Hər halda bu cür toplantı və hərəkətlər yalnız xeyrə qulluq edir. Azərbaycançılığa, Azərbaycan qövmünün sabaha doğru irəli atılmasına xidmət edir. Xaricdəki bu təşkilatların ümumi azərbaycançılıq amalına qulluq etmələri daha önəmlidir. Düşünürəm ki, türkiləyi soydaşlarımızın qurultayında xüsusən iki məsələnin müzakirə olunması daha prioritet olar. Bildiyimiz kimi, bizim iki önəmli problemimiz var. Biri Güney Azərbaycan problemidir. Burada 35 milyon soydaşımız yaşayır. Amma onlar hələ də hüquqsuz vəziyyətdədir. Onların məsələsi daim qabardılmalıdır ki, nəticədə bu soydaşlarımız da ən adi insan hüquqlarına yiyələnə bilsinlər. İkinci mühüm məsələ Dağlıq Qarabağ problemilə əlaqədardır. Hər hansı diaspor təşkilatının qurultay və tədbirlərində bu iki problem nə qədər ki, öz ədalətli həllini tapmayıb, mütləq mənada gündəmdə olmalıdır. Düzdür, təşkilatlar arasında bu problemlərə müxtəlif istiqamətlərdən yanaşılır, müxtəlif formada dərk olunur, ayrı-ayrı həll yolları təklif edilir. Amma hamısının kökündə azərbaycançılıq və onun ərazi bütövlüyü dayanır. Deməli, onlar da düzgün yoldadır".

DAK-ın İnformasiya Mərkəzinin koordinatoru Əlirza Amanbəyli azərbaycanlıların koordinasiyası baxımından həmin qurultayın əhəmiyyətli olduğunu bildirdi: "Onu vurğulayım ki, bu, Türkiyədə yaşayan azərbaycanlıların birinci qurultayı olacaq. Bu qurultayda məqsəd Türkiyədə olan azərbaycanlıları Azərbaycan dövlətilə sıx əlaqələndirmək, həqiqətlərimizi, buradakı soydaşlarımızla yanaşı, türkiyəli qardaşlarımıza çatdırmaqdır. Türkiyədə 300 mindən çox azərbaycanlı yaşayır. Burada 75 milyon insan yaşayır. Orada elə şəhər və bölgə var ki, Azərbaycan barədə anlayışları çox azdır. Qurultayda məqsəd oradakı azərbaycanlıları koordinasiya edib bir mərkəzə toplamaqdır. Həm Azərbaycan barədə həqiqətləri Türkiyə ictimaiyyətinə, onlar vasitəsilə də dünya ictimaiyyətinə çatdırmaqdır. Həmçinin, buradakı azərbaycanlıların hüquqları müstəvisində fəaliyyət göstərməkdir. Bizim Novruz, müstəqillik günü ilə bağlı bayramlarımız var. Acılı-şirin hadisələrlə dolu başqa-başqa məqamlar var. Oradakı soydaşlarımızın Azərbaycanla bağlılığını da təmin etməliyik. Bu təhsil və din məsələsilə, adət-ənənələrlə də bağlıdır. Qurultayın əsas təşəbbüskarı qismində İzmir Azərbaycan Cəmiyyəti və onun rəhbəri Camal Məmmədxanoğlu çıxış edib. Qurultayın məram və məqsədlərindən biri də Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərilə bağlı məsələdir. Ermənilər tərəfindən təkcə Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonlar deyil, Göyçə, Zəngəzur və başqa-başqa torpaqlarımız işğal edilib. Bir çox tarixi ərazilərimiz onların əlindədir. Bunu oradakı soydaşlarımızın diqqətinə çatdırmalıyıq və bu yöndə hüquqi cəhətdən dünya azərbaycanlıları adından bütün ölkələrə müraciət olunmalıdır. Müraciətdə son bir əsrdə işğal olunan torpaqlarımız və milyona yaxın soydaşımızın öz dədə-baba yurdlarından deportasiya olunduğu öz əksini tapmalıdır. Güney Azərbaycan məsələsi, oradakı 35 milyonluq soydaşımızın hüquqları da qurultayda gündəmə gətiriləcək. Bu məsələdə adət-ənənə, ana dildə təhsil, milli müqəddərat kimi məqamlar qabardılacaq. Bildiyiniz kimi, İran rejimi oradakı soydaşlarımızın bütün haqlarını tapdalayır, onların durumu çox ağırdır. Ümumiyyətlə, nəinki təkcə bu məsələlər, Dərbənd, Borçalı və digər xaricdəki azərbaycanlıları Türkiyədəki soydaşlarımızla bir araya gətirmək kimi məsələlər müzakirə predmeti olacaq. Türkiyədə öndərimiz Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin vaxtından Azərbaycan dərnəkləri fəaliyyət göstərib. İndi, demək olar ki, bütün şəhərlərdə Azərbaycanla bağlı hansısa bir dərnək və ya təşkilat var. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən, Qarabağ problemi yarandıqdan və Türkiyədə erməni açılımı məsələsi gündəmdə olduqdan sonra oradakı soydaşlarımız qərara gəldi ki, buradakı 300 min azəri türkünün bir araya gəlməsi üçün mütləq qurultay keçirilməlidir. Türkiyə ilə Azərbaycan qardaş dövlətlərdir. Eyni taleyi yaşayır. Düşmənləri və hədəfləri də eynidir. Oradakı azərbaycanlıları tamamilə səfərbər edilməsi baxımından da bu qurultayın əhəmiyyəti böyükdür".

Rüfət SULTAN

Bakı xəbər.- 2011.- 4-6 mart.- S. 11.