Ali məktəblərdə azərbaycançılıq məşğələləri...

Əhməd Qəşəmoğlu: "Düşünürəm ki, azərbaycançılıqla bağlı ali məktəblərdə məşğələlər keçilməlidir"

Əjdər Ağayev: "Harda olursa-olsun, ümumi şəkildə azərbaycançılıq haqda söhbətlər getməlidir"

Seyid Camal Əzimbəyli: "Bütün sahələrdə olduğu kimi, universitetlərdə də milli ideologiya ilə bağlı kurslar təşkil edilməlidir"

Azərbaycançılıq ideologiyasının təbliği və onun təməl prinsiplərinin cəmiyyətə çatdırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ona görə ki, dövlətin möhkəmlənməsində və dayanıqlı əsaslara söykənərək inkişaf etməsində bu ideologiya əsaslı rol oynayır. Daha dəqiq desək, azərbaycançılıq ideologiyası həm də birləşdirici missiyanı həyata keçirir.

Çünki azərbaycançılıq ideyası ətrafında, etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, ölkədəki bütün insanlar birləşib. Bu da ondan irəli gəlir ki, Azərbaycanda yaşayan bütün xalqlar azərbaycançılıq ideyasını birləşdirici, vəhdət yaradıcı bir ideya kimi qəbul etməklə yanaşı, həm də bunu dərindən dərk edir. Azərbaycançılıq ideyasının fundamental əsaslarından birini də məhz bu faktor təşkil edir. Bu baxımdan azərbaycançılıq ideyası, demək olar ki, əhalinin bütün spektrini əhatə edir. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda xalqların tarixi, adət-ənənələri, dil və mədəniyyətləri də qorunub inkişaf etdirilir. Eyni zamanda, bu ideologiya siyasi, dövlətçilik ideologiyasıdır. Həmçinin, sözügedən ideologiya Azərbaycan xalqının və dövlətinin güclü olmasına yönəlib. Bununla belə, bu ideologiyanın hər bir azərbaycanlıya hakim olmasından ötrü daha geniş tədbirlər həyata keçirilməlidir. Habelə, güclü maarifləndirmə işi aparılmalıdır. Azərbaycan tarixi, coğrafiyası, iqtisadiyyatı, mədəniyyəti, hərb sənətilə bağlı sadə və konkret biliklər verilməlidir. Azərbaycanın regionda və dünyada tutduğu mövqe izah edilməlidir. Çünki milli ideologiyasız millət şax, dik dayana bilməz. İdeologiya ideala çevriləndə nəticə verir. Azərbaycançılıq ideologiyası çox taleyüklü bir məsələdir.

Bütün bunlarla yanaşı, azərbaycançılıq ideologiyasının təbliğilə bağlı ölkədəki bütün ali məktəblərdə məşğələlərin keçirilməsinə ehtiyac var. Çünki tələbələrin hansı ixtisasa yiyələnməsindən asılı olmayaraq, ali təhsil alan gənclər arasında milli ideologiyanın sistemli təbliğ olunması dövlət üçün faydalıdır. Ona görə ki, çağdaş dünyada təhsilli gənclərin aparıcı qüvvəyə çevrilməsi get-gedə sürətlənir. Maraqlıdır, bəs mütəxəssislər azərbaycançılıq ideologiyası ilə bağlı universitetlərdə məşğələlərin keçirilməsinə necə baxır? Ümumiyyətlə, bu haqda düşüncələri, yanaşmaları necədir?

Məsələyə münasibət bildirən tanınmış sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu azərbaycançılıqla bağlı universitetlərdə məşğələlərin keçirilməsinin prinsipcə tərəfdarı olduğunu bildirdi: "Məsələnin bu cür qoyuluşu prinsipcə çox doğrudur. Ona görə ki, biz gənclərimizə bütün təhsil ocaqlarında, o cümlədən universitetlərdə azərbaycançılığı aşılamalıyıq. Sosial psixologiyanı az-çox bilən, insan psixologiyası ilə, cəmiyyətlə işləyən adam bilir ki, hər hansı bir sosial sistemdə ideya konkret olmayanda, bu müəyyən fəsadlara gətirib çıxarır. Ona görə də inkişaf üçün hökmən ideyanın aydın olması vacibdir. Bütün məqamlar nəzərə alınmaqla, düşünürəm ki, azərbaycançılıqla bağlı ali məktəblərdə məşğələlər keçilməlidir. Digər tərəfdən hesab edirəm ki, azərbaycançılıq ideyası müəyyən qədər cilalanmalı və təkmilləşməlidir. Bəzi yarımçıq məqamlar tamamlanmalıdır. Kimsə iddia edirsə ki, azərbaycançılıq ideologiyası tam təkmildir, bu doğru deyil. Şəxsən mən bunu iddia edənlərlə "Bakı-Xəbər"də fikir mübadiləsinə çıxmağa hazıram. O üzdən tövsiyə edirəm ki, azərbaycançılıq ideyası təkmilləşdirilsin. Biz gənclərin qarşısını çiy ideya ilə çıxa bilmərik. Diqqəti ilk növbədə azərbaycançılıq ideyasının daha da mükəmməlləşməsinə, hər şeyin yerinə oturmasına yönəltmək lazımdır. Ondan sonra sözügedən ideologiyanı ali məktəblərdə tədris etmək olar. Sona qədər cilalanmamış bir ideologiya barədə gənclərə nəsə danışmaq doğru deyil".

Təhsil Şurasının sədri, professor Əjdər Ağayevin fikrincə, azərbaycançılıq ideologiyası kompleks şəkildə təbliğ olunmalıdır: "Azərbaycançılığın xüsusi bir fənn kimi tədris olunmasına ehtiyac yoxdur. Ona görə ki, bu cür yanaşma məhdud xarakterli olacaq. Çünki bu elə bir məsələdir ki, bunun siyasi, sosioloji yönümü var. Əslində ideologiya öyrətmə yolu ilə meydana gəlmir. İdeologiya ortalıqda olan praktik işlərin nümunəsində meydana çıxır. Eyni zamanda, bu ideologiyanın mahiyyəti, əsasları, metodologiyası öyrədilir. Bu baxımdan buna geniş prizmadan yanaşıram. İstər ali məktəblərdə, istərsə də orta ümumtəhsil məktəblərində, harda olursa-olsun, ümumi şəkildə azərbaycançılıq haqda söhbətlər getməlidir. Bütün tədbirlərdə, mühazirələrdə, hətta ekskursiyaların özündə belə azərbaycançılığı qabartmaq lazımdır. Ailədən başlayaraq, təhsilin son pilləsinə qədər ümumi azərbaycançılıq mövqeyi aşılanmalıdır. Pedaqoji baxımdan onu da qeyd edim ki, azərbaycançılıq bütün fənlərin timsalında aşılanmalıdır. Azərbaycançılıqla bağlı ali məktəblərdə xüsusi məşğələlərin keçirilməsinə zərurət yoxdur. Təkcə humanitar fənlər vasitəsilə bu ideologiyanı təbliğ etmək kifayət deyil. Texniki fənlər vasitəsilə də azərbaycançılıq təbliğ olunmalıdır. Ən başlıcası, tələbələrə dərs deyən müəllim azərbaycançılıq ideyasının daşıyıcısı olmalıdır. Orta məktəblərdə humanitar fənlərin timsalında azərbaycançılıq tədris olunur. Ancaq ali məktəblərdə ayrı-ayrı fənlər var. Bu fənlərə fəlsəfə, sosiologiya daxildir. Bu fənlərdə ayrıca mövzular götürülməlidir. Ona görə də azərbaycançılıq adında ayrıca məşğələlərin keçirilməsinə ehtiyac yoxdur. Çünki ayrıca bir predmet tədris olunarsa, o biri fənlər o sahəyə fikir verməyəcək. Bir fənlə isə nəyisə mükəmməl öyrətmək mümkün deyil. Ona görə də konkret olaraq sırf o ideologiyaya xidmət edən mövcud fənlərdə azərbaycançılıq bir metodologiyi kimi götürülməlidir. Tərbiyə işlərində, hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsinin kökündə azərbaycançılıq dayanmalıdır. Bu minvalla, azərbaycançılıq ideologiyası böyüyən nəslin canına, ideyalarına, baxışlarına, əməllərinə hopmalıdır. Bu həm də o zaman təsirli olur ki, bu ideologiya onu tədris edənin əməlində olsun. Yəni praktik fəaliyyətlə, şəxsi nümunələrlə nəzəri baxışlar, fikirlər vəhdətdə olmalıdır. Belə qurularsa, gənclərimiz azərbaycançılıq ideyasının mahiyyətinə vararaq ölkənin layiqli vətəndaşı ola bilər.

Həmçinin, ictimai təşkilatların özündə də azərbaycançılıqla bağlı tədbirlər keçirilməlidir. Yəni bu məsələyə mən kompleks yanaşıram. O baxımdan ki, əliəyrilik, korrupsiya rüşvətxorluq olmamalıdır. Bütün bu neqativ hallar aradan qaldırılsa, o zaman azərbaycançılıq nəinki tələbələr arasında, o cümlədən cəmiyyətin bütün təbəqələrində oturuşacaq. Yəni bütün hallarda azərbaycançılıq ideologiyası əsas götürülməlidir. Necə deyərlər, azərbaycançılıq ideologiyası bir növ vətəndaşlıq mövqeyinə çevrilməlidir. Yəni Azərbaycan vətəndaşıdırsa, o ölkəni sevməlidir, azərbaycançı olmalıdır, dövlətin bütün uğurlarına sevinməlidir və bu uğurlar üçün çalışmalıdır. Bunun özü elə bir ideoloji baxışdır".

Tanınmış şərqşünas Seyid Camal Əzimbəyli bütün ali məktəblərdə azərbaycançılıqla bağlı məşğələlərin keçirilməsini məqsədəuyğun hesab etdi: "Ali məktəblərdə milli ideologiyamız hesab olunan azərbaycançılığın təbliğ olunmasına xüsusi önəm verilməlidir. Bu bütün ali məktəblərin əsas vəzifələrindən biri olmalıdır. Çünki inkişaf etmiş ölkələrdə yüksək təhsilli tələbələr ölkənin inkişaf səviyyəsinin əsas göstəricilərindən hesab olunur. Bütün bunların əhəmiyyətini lazımınca nəzərə almaq, məncə, faydalı olar. Digər tərəfdən, bunun bir başqa özəllikləri də var ki, həmin məqamlara xüsusi diqqət yetirilməlidir. Məsələ ondadır ki, milli ideologiya sistemli şəkildə gənc nəslə aşılanırsa, o zaman dövlətin bütövlüyü, dövlətçilik təhlükə altında qalmır. Bəzi müsəlman ölkələrində milli ideologiyanın təkmil olmaması bir sıra ciddi problemlərin yaranmasına rəvac verib. Nəticədə bu natamamlıq zaman-zaman müəyyən fəsadların yaranmasına və cəmiyyətdə təbəddülatlara gətirib çıxarır. Bütün bunlardan çıxış edərək, azərbaycançılıq ideologiyasının əhatəli şəkildə universitetlərdə təbliğ edilməsinə ehtiyac var. Hansı variant daha optimal hesab edilirsə, biz ona üstünlük verməliyik. Unutmaq olmaz ki, Qarabağ boyda faciəsi olan bir millətə milli ideologiya çox lazımdır. Əsasən də bunun gənclər arasında təbliğ olunması müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Başqa bir tərəfdən, azərbaycançılıq ideologiyasının sistemli şəkildə təbliğ olunması bu gün bizim birlik və bərabərliyimizin sübutu ola bilər. Ona görə də, bütün sahələrdə olduğu kimi, universitetlərdə də milli ideologiya ilə bağlı kurslar təşkil edilməlidir. Proqramlı şəkildə sözügedən işlərin görülməsi millətimizin mənafeyinə ancaq fayda vermiş olacaq. Bütün bu prinsipləri əsas götürərək düşünürəm ki, nəinki ali məktəblərdə, hətta orta ümumtəhsil məktəblərində belə azərbaycançılıqla bağlı təbliğat mexanizminin proqramlı şəkildə qurulmasına ehtiyac var.

Bununla bağlı bir dayanıqlı və davamlı siyasət olmalıdır. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, get-gedə ali məktəblərdə oxuyan tələbələrin sayı artır. Ölkədə dövlət ali təhsil ocaqları ilə yanaşı, xeyli sayda özəl universitet fəaliyyət göstərir. Yəni ölkədə böyük bir tələbə kontingenti var. Tələbə kontingentinin ilbəil artması yaxşı tendensiya olduğuna görə, həmin tələbələrə milli ideologiyanın aşılanması çox əhəmiyyətlidir. Düşünürəm ki, bütün bu amillər nəzərə alınacaq".

Vidadi ORDAHALLI

Bakı xəbər.- 2011.- 16 mart.- S. 15.