Xaricdəki diaspor təşkilatlarımız Azərbaycanı necə tanıdır

Azərbaycan diyarı dünyanın hər bir nöqtəsində yaşayan azərbaycanlıların ana Vətənidir, ata evidir. Tarixən azərbaycanlılar müxtəlif məqsədlərlə xarici məmləkətlərə üz tutub, orada özünə həyat qurub, gün-güzəran düzəldib. Bu gün Avropada 100-150 il əvvəl ölkəmizdən gedən soydaşlarımızın ailə davamçıları, nəvə-nəticələri yaşayır. XX əsrin ilk illərində yüzlərlə azərbaycanlı təhsil dalınca, iş qurmaq məqsədilə yad ölkələrə gedib.

Bəziləri geri dönsə də, həmin ölkələri özünə yaşayış ünvanı seçənlər də çox olub. Xaricdə yaşayan həmvətənlərimiz, harada olmasından asılı olmayaraq, öz həyat tərzlərində bütövlükdə Azərbaycanı, ona xas olan dəyərləri qoruyub saxlamağa çalışıb. Azərbaycan mədəniyyətinin dünyada təbliğində çox zaman soydaşlarımız önəmli rol oynayıb. Azərbaycan Respublikasının ikinci dəfə müstəqil olması xaricdə yaşayan soydaşlarımızı birliyə-bərabərliyə qovuşdurdu. Müxtəlif yönümlü təşkilatlar yaranmağa başladı. Hansı təşkilatın hansı adla fəaliyyət göstərməsindən asılı olmayaraq onlar öz məqsədlərinin Azərbaycanı, onun dövlət siyasətini, mədəniyyətini, başlıcası isə Qarabağ problemini və s. dünyada təbliğ etmək olduğunu açıqlayıblar.

Xaricdəki diaspor təşkilatlarımızın sayı getdikcə artmaqdadır. Bu gün dünyanın çox az ölkəsi tapılar ki, orada diaspor təşkilatımız fəaliyyət göstərməsin. Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, Hollandiya, İsveç, Avstriya, Niderland Krallığı, Amerika Birləşmiş Ştatları, Kanada, Avstraliya və Yeni Zelandiya, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Rusiya Federasiyası, Ukrayna Respublikası, Türkiyə Cumhuriyyəti və başqa ölkələrdə Azərbaycan diasporu öz işini qurub. Hazırda bu qurumların işində diqqət çəkən uğurlar sezilməkdədir. Onların gördüyü işlər barədə mətbuatda kifayət qədər yazılar yer alır. Bu yazıların bir qismində xaricdəki diaspor təşkilatlarının fəaliyyəti kəskin tənqid edilsə də, bu qurumların ölkəmizi yüksək səviyyədə tanıtdığını düşünənlər də çoxdur. Diaspor cəmiyyətlərinin gördüyü işlərə nəzər salarkən ilk tanışlıq təbliğatının milli bayramlarımızla bağlı olduğunu görürük. Soydaşlarımızın bildirdiyinə görə, Novruz Bayramının sırf milli müstəvidə təqdimatı xariciləri hədsiz dərəcədə maraqlandırır.

Burada milli bayram personajlarımız meydanda olur, bayram bişmişləri qonaqlara paylanır. Bu bayramın timsalında Azərbaycan ətri yayılır bütün dünyaya. Rusiya Federasiyasının Ulyanovsk şəhərində fəaliyyət göstərən Rusiyanın nüfuzlu Ulyanovsk Dövlət Tibb Universitetinin IV kurs tələbəsi Elduzar İbrahimovun verdiyi məlumata görə, orada azərbaycanlı tələbələrin kiçik bir birliyi var. Onlar həmin birliyin xətti ilə hər il Xocalı soyqırımı ilə bağlı tədbirlər keçirir. Bu mərasimlərdə ermənilərin Azərbaycan xalqının başına açdığı bəlalar, Dağlıq Qarabağın işğal edilməsi və. s haqda geniş söhbətlər aparıldığını deyən azərbaycanlı tələbənin sözlərinə görə, bütün yığıncaqda zala üç rəngli bayrağımız gətirilir. Gənclər Xocalıya-Qarabağa aid şeirlər söyləyir, çıxışlar edirlər. Milli bayramımız olan Novruzun da tələbələr tərəfindən xüsusi qeyd edildiyini bildirən E.İbrahimovun dediyinə görə, tələbələr bu mərasimlərdə Azərbaycanla bağlı broşürlar, kitablar, məlumat vərəqələri də paylayır.

Xaricdə yaşayan soydaşlarımız milli mədəniyyətimizi, rəqslərimizi, musiqimizi təbliğ etməklə də Azərbaycanı tanıdır. Azərbaycan dilində musiqi səslənməsi, ölkəmizlə əlaqədar rəsm və kitab sərgilərinin təşkil edilməsi, dövlətimizlə bağlı məsələlərin xaricilərə çatdırılması Azərbaycanı tanıtmaq istiqamətində atılan addımlardır. Məlumatlara görə, son illər xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatlarımız Azərbaycana xas olan məqamları əcnəbilərə daha asanlıqla çatdıra bilir. Bu da, bir çox hallarda, diaspor üzvlərinin xarici dilləri bilməsi nəticəsində mümkün olur. Axır illər Azərbaycanda müxtəlif dillərdə nəşr edilən kitablar, vəsaitlər də təbliğat sahəsində soydaşlarımıza yardımçı olur. Diaspor təşkilatları ardıcıl olaraq hər il bir neçə Avropa şəhərində Xocalı soyqırımı ilə əlaqədar genişmiqyaslı tədbirlər keçirir. Heydər Əliyev Fondunun Rusiya nümayəndəliyinin rəhbəri Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə dünyanın bir çox ölkələrində keçirilən "Xocalıya ədalət" kampaniyası Azərbaycan həqiqətlərini tanıtmağa, qəbul etdirməyə xidmət edir. Məlumdur ki, Azərbaycan diasporunun ən geniş təmsil olunduğu Avropa ölkələrindən biri Almaniyadır. 1988-ci ildən bu ölkədə fasilələrlə onlarla cəmiyyət fəaliyyət göstərib, bir çoxu bu gün də işini davam etdirir. Bu sırada "Azərbaycan-Almaniya Cəmiyyəti" 1988-ci ildə Berlin şəhərində yaradılıb. Berlində "Azərbaycan-Alman Akademiyası" (1986), "Azərbaycan Kültür Ocağı" və onun nəzdində "Savalan" jurnalı, "Ocaq" Cəmiyyəti (1988), "Odlar Yurdu" Mədəniyyət və Təhsil Cəmiyyəti və s.-nin adını çəkə bilərik. 2004-cü ilin oktyabrında Berlin şəhərində "Nizami Gəncəvi adına Mədəniyyət İnstitutu" fəaliyyətə başlayıb. Eyni zamanda, alman və Azərbaycan dili kursları açılıb, kompüter savadı və musiqi dərsləri tədris olunmağa başlayıb. Almaniyada da, başqa ölkələrdə də Azərbaycan dilinin təbliğatına böyük önəm verilir. Bir məsələni qeyd etməliyik ki, xaricdəki diaspor təşkilatlarının səyilə xarici kitabxanalarda, muzeylərdə Azərbaycana məxsus bir sıra maddi-mədəni sərvətlər, tarixi-coğrafi materiallar, nəşrlər, xəritələr ermənilərə aid bölmələrdən birdəfəlik çıxarılıb. Araşdırmamız zamanı məlum oldu ki, diaspor təşkilatları bu hala qarşı da ciddi mübarizə aparır.

Əldə etdiyimiz məlumatlara görə, Böyük Britaniyada azərbaycanlıların ilk nümayəndələri XX əsrin ortalarından məskunlaşmağa başlayıb. Hazırda Londonda xeyli sayda azərbaycanlı yaşayır və güclü diaspor təşkilatları fəaliyyət göstərir. Azərbaycan-İngiltərə Cəmiyyəti, Avropa-Azərbaycan Cəmiyyəti və Azərbaycan Gənclər Klubunun fəalları Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması, azərbaycanlıların təşkilatlanması, Qarabağ probleminin həlli istiqamətində atılan addımların geniş vüsət alması istiqamətində işlər görür. Londonda azərbaycanlı uşaqların öz dilini unutmaması üçün Azərbaycan məktəbləri fəaliyyət göstərir. Bundan başqa, Avropa-Azərbaycan Cəmiyyətinin dəstəyi ilə ingilis dilində "Visions of Azerbaiyan" jurnalı dərc olunur. Təşkilat mütəmadi olaraq Qarabağla, Xocalı soyqırımı ilə bağlı tədbirlər keçirir, problemlərin avropalılara çatdırılması üçün səy göstərir.

Azərbaycanlıların kütləvi yaşadığı İsveç təqribən 20 min azərbaycanlıya qucaq açıb. Onların böyük əksəriyyəti 1980-85-ci illərdə İran İslam Respublikasından mühacirət etmiş azərbaycanlılardır. 2001-ci ildə "Azərbaycan - İsveç Komitəsi" yaradılıb. Cəmiyyətin işində bir sıra nüfuzlu İsveç vətəndaşı da iştirak edir. Ölkədə Cənubi Azərbaycandan mühacirət etmiş azərbaycanlılar 2000-ci ilin iyununda "Azərbaycan - İsveç Federasiyası"nı təsis edib. Avstriyada isə 2002-ci ilin oktyabrında "Azərbaycan akademik dərnəyi" yaradılıb. Cəmiyyət Azərbaycan Respublikasının dövlət strukturları, ictimai təşkilatları ilə sıx əməkdaşlıq edir. Niderland Krallığında fəaliyyət göstərən "Azərbaycan-Niderland Cəmiyyəti" 2003-cü ilin avqustunda təsis edilib. 2004-cü ildən "Benilüks" qəzeti nəşr olunur. Niderland Krallığının Den-Haaq şəhərində 1993-cü ildən "Azərbaycan Türk Kültür Dərnəyi" fəaliyyət göstərir. Təşkilat Azərbaycan Respublikasının ölkə ictimaiyyətinə tanıdılması istiqamətində bir sıra konkret işlər görüb.

Azərbaycan diaspor təşkilatlarının geniş fəaliyyət göstərdiyi Amerika Birləşmiş Ştatlarında yaşayan azərbaycanlıların sayı haqqında dəqiq məlumatlar yoxdur. Müxtəlif mənbələrdə onların sayı 400 mindən 1 milyona qədər göstərilir. ABŞ-ın Los-Anceles şəhərində 1997-ci ildə yaradılmış "Dünya Azərbaycanlıları Konqresi" (DAK) yalnız Amerika ərazisində deyil, dünyanın müxtəlif ölkələrindəki Azərbaycan cəmiyyətlərinin fəaliyyətini əlaqələndirməyə çalışır. 1970-ci ildə ABŞ-da yaranmış "Amerika-Türk Assosiasiyalar Assambleyası"nın (ATAA) Amerika və Kanadada 57 şöbəsi fəaliyyət göstərir. ATAA bir sıra dövri nəşrlər, o cümlədən "The Turkish World" jurnalını (1989) dərc etdirir. ATAA Türkiyə və Türk-Amerika icmalarının keçirdiyi forumlarda yaxından iştirak edir, digər icmalarla sıx əlaqə yaradır.

Bir neçə təşkilatın fəaliyyəti haqda təqdim etdiyimiz bu məlumatlarda onların gördüyü işlər açıq-aydın görünür. Sirr deyil ki, erməni lobbisi də öz işindən qalmır. Onların təbliğatı nə qədər güclü olsa da, Azərbaycan diaspor qurumlarının ortalığa çıxardığı dəlillər, tarixi faktlar onların geri çəkilməsinə səbəb olur. Soydaşlarımız Azərbaycan xalqının və dövlətinin həqiqətini dünyaya ən müxtəlif formalarda çatdırır.

Qeyd edək ki, xaricdəki diaspor təşkilatlarının öz vəzifəsini layiqincə yerinə yetirdiyini Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev də təqdir edib. O, Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü-31 dekabrla bağlı Dünya Azərbaycanləlarına ünvanladığı təbrikdə bildirib: "Vətənimizin hüdudlarından kənarda yaşayan soydaşlarımız arasında azərbaycançılıq ideyalarının və milli təəssübkeşlik duyğularının günü-gündən güclənməsi olduqca fərəhləndirici haldır. İndi xaricdəki həmvətənlərimiz məskunlaşdıqları ölkələrin ictimai-siyasi, mədəni və işgüzar həyatında getdikcə öz mövqelərini genişləndirir, Azərbaycanın dünyada tanıdılmasına, mədəniyyətimizin təbliğinə sanballı töhfələr verirlər... Ümidvaram ki, diaspor təşkilatlarımız bundan sonra da əldə edilən nailiyyətlərlə kifayətlənməyəcək, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi və xarici ölkələrdəki diplomatik nümayəndəliklərimizlə əməkdaşlığı gücləndirəcək, yeni çağırışlara daha mütəşəkkil və təsirli cavab verəcəklər".

Bu il xaricdəki diaspor təşkilatlarımızın fəaliyyəti daha qabarıq şəkildə görsəndi. Biz bunu daha çox onların təşkilatçılığı ilə Xocalı soyqırımının 20-ci ildönümü ilə bağlı ayrı-ayrı ölkələrdə keçirdikləri anım mərasimlərdə gördük. İnanırıq ki, xaricdəki diaspor təşkilatlarımız Azərbaycan naminə gördüyü işlərin miqyasını daha da genişləndirəcək, Azərbaycanımızı olduğu kimi dünyaya təqdim etməkdə davam edəcək.

Namiq QULİYEV

Bakı xəbər.- 2012.- 27 fevral.-S.11.