Müasir türk kino sənətində düşmən barmağı...

Hansı serialı açırsan qadın zorlanır, oğurlanır, bir-birinin namusuna sataşırlar, qadınlar döyülür, söyülür...

Qadın bəşəriyyətin ən zərif yaranışıdır. Elə buna görə də qadınlara zərif cinsin nümayəndələri deyilir. Ağıllı kişilər incə qəlbli və incə ruhlu qadınlarla davranmağı, onlara hörmətetmə qaydalarını çox yaxşı bilir. Dünya incəsənətində, xüsusən də kino sahəsində qadın gözəlliyi, qadına tükənməz sevgi, ehtiram və incə münasibət parlaq şəkildə öz ifadəsini tapıb.

Azərbaycan elə bir ölkədir ki, burada mədəniyyət həmişə yüksək səviyyədə inkişaf edib. Bununla yanaşı, bizə yaxın və uzaq ölkələrdə gedən mədəniyyət hadisələrini, prosesini yaxından izləyirik. Türkiyə mədəniyyəti, xüsusilə də kinosu daim Azərbaycan tamaşaçılarının, kino ekspertlərinin diqqət mərkəzindədir. Qardaş ölkənin kino sənayesində baş verən bütün yeniliklər, müsbət və neqativ çalarlar, göstəricilər diqqətimizdən yayınmır.

Qadınların yüksəlişi

Türkiyə kinosu tarixində özünə böyük şöhrət qazanan filmlər az deyil. Bəllidir ki, klassik filmlərin əksəriyyətinin əsas personajları qadınlardır və bu qadınlara da filmlərdə kifayət qədər müsbət nöqtədən baxılır. Deyərdik ki, keçən əsrdə çəkilən bu filmlərdə türkiyəli qadınların ictimai-sosial mübarizədə qalib kimi təqdim edilməsi məlumdur. Bu da çox müsbət bir aura yaradır. Klassik Türkiyə kinosunun qadın humanizmi üzərində kökləndiyini ehtiva edən onlarca nümunə var. Yəni bu filmlərdə qadınlara qarşı bir mərhəmət və sevgi var. Burada qadına qarşı şiddətdən, davamlı zorakılıqdan danışılmır. Qadınlar klassik Türkiyə filmlərində öz əzəli obrazına uyğun təqdim edilir.

Türkiyə kinosunda qadına humanist münasibətin "əridilməsi"

Türkiyə kinosu çox sürətlə inkişaf edir. Deyərdik ki, müasir Türkiyənin kino sənayesi dünyanın istənilən güclü kino industriyası ilə rəqabətə girəcək səviyyədə qurulub. Bu çox müsbət bir göstəricidir.

Ancaq Türkiyə kinosunun mövzuları, müraciət etdikləri kino materialları tamaşaçıların ürəyincə olmur... Bayaq qeyd etdik ki, bir vaxtlar Türkiyə kinosunda qadınlara münasibət humanizm və onların layiq olduqları şəkildə yanaşma mövcud olub. Deyərdik ki, son vaxtlar Türkiyə kinosundan bu dəst-xətt silinməkdədir... Son illər çəkilən filmlərdə humanizm çalarları, demək olar ki, arxa plana keçirilib. Bu film və serialların əksəriyyətində qadınlara qarşı xoşagəlməz münasibət var. Belə ki, filmlərə ssenari yazan şəxslər, bir qayda olaraq, əksər filmlərin qadın qəhrəmanlarını zorakılıqla üz-üzə qoyur. Filmlərin çoxunda qadınların oğurlanması, müxtəlif qruplaşmalar tərəfindən mənfi yollara salınması, onların zorakılığa məruz qalması, qətlə yetirilməsi səhnələrinə daha çox yer verilir. Sanki gözəgörünməz bir qara əl Türkiyə kinosunun mövzularını ürəyi istədiyi formaya yönəldir. Bu qüvvələr Türkiyə kinosunda qadına humanist münasibətin qəsdinə durub elə bil. Kinolarda qadınlar nə qədər zorakılığa məruz qala bilər, nə qədər oğurlanar, nə qədər istismar olunar, nə qədər düşmənə hədəf olar? Məsələ burasındadır ki, bu səhnələr az qala kütləvi xarakter alıb. Təbii ki, kino həyatın bir parçası olduğu üçün onun da mövzuları, az da olsa, həyatla, reallıqla bağlıdır. Bəzən bu filmlərə baxanda Türkiyə cəmiyyətini kinolarda gördüyümüz kimi təsəvvür edirik. Bu hiss təbiidir. Çünki kinolara ssenari yazan adamlar tamaşaçı fikrini məhz bu amil üzərində kökləyir ki, qadınlar zorakılığa məruz qalır, oğurlanır, onlar müxtəlif qruplaşmaların qurbanına çevrilirlər. Axı məsələyə soyuq başla yanaşsaq görərik ki, heç bir cəmiyyətdə reallıqda qadına qarşı belə şiddət kütləvi deyil, olsa belə, onun kinoda bu səviyyədə təqdim edilməsi yaxşı hal deyil. Bu ən çox uşaqların və qadınların psixikasına ciddi təsir edir. Belə mövzuların Türkiyə kinosunda geniş təsviri bizlərin arasında xeyli müzakirəyə səbəb olub.

"Düşmən işidir..."

Kinoşünas Aydan Şükürlü bizimlə söhbətində bildirdi ki, çağdaş Türkiyə kinosunda gedən inkişaf kinoya kifayət qədər maliyyə yatırımları cəlb edib. Kinoşünasın sözlərinə görə, bəzən kinonun mövzusunu filmə maliyyə cəlb edən prodüsserlər müəyyən edir: "Dünya kinosunda qadınlara münasibət yeni bir dəst-xətt alıb. Deyərdim ki, dünya kinosunun qadın qəhrəmanları daha mübariz, daha əzəmətlidir. Bu qadınlar kişilərlə çiyin-çiyinə şərə qarşı mübarizə aparır. Kino istənilən xalqın və dövlətin həyatında böyük rol oynayır. Türkiyə kinosu inkişafına görə çox irəlidədir. Ancaq düzgün müşahidə etmisiniz ki, Türkiyə kinosunda qadınlara qarşı bir növ zorakılıq kampaniyası aparılır. Əslində, bu, Türkiyə kinosu ənənəsilə və türk kişisi, türk insanı xarakterilə ziddiyyət təşkil edir. Bilirik ki, tarixən Türkiyədə qadınlara, xanımlara xüsusi münasibət olub, qadınlar sevgi və humanizmlə əhatə olunub. Bunu biz klassik Türkiyə filmlərində görmüşük. Ancaq bu gün kino və serialların çoxunda uşaqların və qadınların oğurlanması, zorakılığa məruz qalması, döyülməsi, təhqir edilməsi, iztiraba tuş olması səhnələri geniş təsvir edilir. Aktyorlar da bu personajları o qədər ustalıqla yaradır ki, adam bu səhnələri vahiməsiz izləyə bilmir. İnanmıram ki, bu, müasir Türkiyə cəmiyyətinin qadına münasibətidir. Qətiyyən belə deyil. Türkiyə cəmiyyəti, dövləti qadına hər zaman yüksək dəyər verib, bu gün də verir. Sadəcə, bir qrup kino adamlarının düşüncəsinin məhsuludur bu. Nəzərə alaq ki, Türkiyə kino sənayesinə daxil olan kino şirkətlərinin rəhbərliyinin heç də hamısı türk kökənli deyil, burada soyadını dəyişən ermənilər də, başqa millətlər də var. Ola bilsin ki, qadın zorakılığına geniş yer ayıranlar Türkiyəni ürəkdən istəməyən qeyri-millətlərin nümayəndələridir. Hesab edirəm ki, bu, düşmən işidir. Yoxsa, ucdantutma az qala bütün filmlərdə eyni hadisələrin müxtəlif şəkilləri təsvir edilir. Fikrimcə, bəzi kino istehsalçıları hesab edir ki, bu mövzuda çəkdikləri filmlərlə daha maneəsiz şəkildə dünya kino arenasına çıxıb külli məbləğdə vəsait qazanmaq olar. Bu adamlar pul qazanmaq üçün cəmiyyətdə bəzən kütləvi olmayan bu kimi hadisələri geniş mənada kinoya gətirirlər. Dünyada elə ölkələr var ki, onlarda real qadın zorakılığı halları kütləvidir, ancaq həmin ölkələr bunu geniş miqyasda və kütləvi ekranlara çıxarmırlar. Ancaq Türkiyə kinosunda gözəgörünməz düşmənlərin təsirilə qadın zorakılığı ekranlarda ifrat həddə göstərilir. Bu filmləri seyr edənlər düşünür ki, yəqin Türkiyədə qadınlar hər gün oğurlanır, zorakılığa məruz qalır və s. Əslində, bu belə deyil. Bəzi kinoçəkən şirkətlər pul qazanmaq və bəlkə də Türkiyə cəmiyyətinə düşmən münasibət bəslədiyini dolayısı ilə göstərmək istəyirlər. Ancaq çox mənfi tendensiyadır. Qadınlara qarşı zorakılıq bu səviyyədə təqdim edilməməlidir ki, ondan şoka düşənlər olsun".

Aydan xanım dedi ki, Türkiyə kinosunun imkanları genişdir. Onlar əgər qadınlara qarşı zorakılığı real şəkildə əks etdirmək istəyirlərsə, Xocalıda erməni zorakılığına məruz qalan qadınların, qızların taleyini kinoya gətirib, erməni vəhşətini dünyaya car çəksinlər: "Bunu edə bilərlər, çünki bu reallıqdır, bunun effekti böyük olar. Yoxsa, düşmən fitvası ilə Türkiyə cəmiyyətini qadınlara qarşı zorakılıq etdiyini uydurub, onu kinoda əks etdirmək müsbət iş deyil".

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.-2013.-18 dekabr.-S.11.