Azərbaycanın din siyasətində ictimai və dövlət maraqlarının vəhdəti...

Azərbaycan xalqı tarixən müxtəlif dinlərə, totemlərə tapınsa da, çoxluq olaraq sonradan islam dininə könül verib. Azərbaycanda din siyasəti ən həssas mövzulardan biri kimi diqqəti cəlb edir. İslam dinini öz həyatının əsas faktorlarından biri sayan xalqımız hər zaman öz dininə sahib çıxıb. Azərbaycanda din siyasəti, onun ictimai və dövlət maraqları ilə vəhdət təşkil etməsi zaman-zaman müzakirə edilən məsələ olub.

Azərbaycanda islam dininə tapınan insanlarla yanaşı, müxtəlif etnik və dini qrupların da yeri var. Burada bütün dinlərin nümayəndələri dövlətimizin apardığı uğurlu din siyasəti sayəsində ənənəvi dözümlülük və harmoniya şəraitində yaşayır. Bilirik ki, Konstitusiyamız sosial, etnik və dini mənşəyindən və dilindən asılı olmayaraq, hər kəsin hüquq və azadlıqlarının bərabərliyinə təminat verir. Azərbaycan tarixən unikal çoxetnoslu cəmiyyət olduğu üçün bu multimədəniyyətli, multietnik irs bu gün də Azərbaycanda qorunub saxlanmaqdadır.

Tarixçilər və dinşünaslar bildirir ki, Azərbaycan dövlətçiliyinin və ictimai mühitin formalaşmasında din siyasəti, dövlət və ictimai maraqların vəhdətinin böyük rolu var. Müasir Azərbaycan dövlətində din dövlətdən ayrı olsa da, həm ona dövlət qayğısı böyükdür, həm də ictimaiyyət dinə böyük dəyər verir. Ölkədə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi var, eyni zamanda, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi də mövcuddur. Bundan başqa, ölkədə sağlam təmayüllərə söykənən normal dini icmalar, təşkilatlar da yox deyil. Əslində, bu qurumların əsas məqsədi, xətti Azərbaycanın dövlət və ictimai maraqlarına xidmət etmək olmalıdır. Din siyasətilə dövlət və ictimai maraqların eyni məcrada birləşdirilməli olduğunu düşünən alimlər hesab edir ki, bu, Azərbaycanda özünü müsbət istiqamətdən göstərir.

Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Səmayə Aslanlının sözlərinə görə, Azərbaycanın dövlətçilik tarixində din siyasəti əsas yerlərdən birini tutub. Dövlətin maraqlarının müdafiəsi məsələsində din amilinin də özünü göstərdiyini deyən S.Aslanlı hesab edir ki, din siyasətinin dövlət və ictimai maraqlarla eyni məxrəcdə kəsişməsi vacibdir: "Bu gün Azərbaycan xalqı özünün müstəqil, azad, suveren vətənində demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət qurub, onu daha da möhkəmləndirmək üçün dövlətimizlə həmrəy çalışır. İndi Azərbaycan dövlətinin bəlli din siyasəti də var, o çox mükəmməldir. Dövlətimiz daxili və xarici siyasət sahəsində heç bir mərkəzin rəyini, razılığını almadan müstəqil hərəkət edir, siyasət yeridir. Əlbəttə, bu, azad, unitar dövlətin müstəqil, beynəlxalq meyarlara uyğun fəaliyyət göstərməsidir. Hazırda Azərbaycan dövlətçiliyində milli siyasətin, milli ideologiyanın tərkib hissəsi kimi xalqın mənəvi dəyərlərinə böyük diqqət yetirilir. Dövlətçiliyimizin inkişafında, daha da möhkəmləndirilməsində din amilindən də istifadə etmək vacib sayılır. Din dövlətdən ayrı olsa da, sevindirici haldır ki, o dövlət və ictimai maraqlarla vəhdət təşkil edir. Bu belə də olmalıdır. Din özü bir ideoloji-mənəvi xətt olaraq kimi dövlətə xidmət etməlidir. Bizim dinimizdə-islamda insanın mənəvi aləminə güclü nüfuzetmə xüsusiyyəti, güclü səfərbəredici potensial, hər cür əsarətə, zülmə nifrət, azadlıq və hürriyyətə hörmət ruhu var. Azərbaycan dövlətinin Konstitusiyasında da sülh, həmrəylik, azadlıq və hürriyyət kimi anlayışlara yer verilib. Azərbaycan öz müstəqilliyini, istiqlaliyyətini əldə etdikdən sonra xalqın keçmişinə, milli adət-ənənələrinə, dininə dövlət səviyyəsində hörmət və ehtiram göstərilməyə başladı. Müstəqillik dövründə islam dininin tarixinə, onun keçdiyi çoxəsrlik yola, bu dinin bəşəri dəyərlərinə, ayin və bayramlarına maraq artdı. Sovet dövründə təhdidlər və repressiyalar qorxusu ilə adamların daxilinə çəkilən etiqad və inam özünü büruzə verir, dinə, dini etiqada, milli-mənəvi dəyərlərə indi nəzəri və praktiki cəhətdən yeni gözlə baxılır. Bu gün ölkəmizdə islam dini leqal surətdə fəaliyyət göstərən, təbliğ edilən, ardıcılları, öz təşkilatları, tədris müəssisələri, kadrları və maddi bazası olan bir ideologiyadır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dinin dövlətdən ayrı olduğu təsbit edilib. Bu, bütün demokratik ölkələrə xas olan bir xüsusiyyətdir".

Filosof xanımın sözlərinə görə, bütün dövlətlərdə dövlətin üst qurumlarından biri kimi dinə xüsusi münasibət var. Alimin dediyinə görə, zaman çərçivəsində dövlətin xüsusiyyətləri, ictimai-siyasi quruluşu dəyişsə də, xalqın dininə, inam dünyasına toxunulmayıb: "Ancaq çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda sovet hakimiyyəti dövründə ilk gündən dinə dözümsüzlük yarandı. Din başdan-ayağa "cəhalət, gerilik, fanatizm" mücəssəməsi elan edilir, dindarlar isə "cahil və mühafizəkar" kimi qələmə verilirdi. Dinə və dini təşkilatlara, məscidlərə, kilsələrə, ocaqlara, sinaqoqlara, pirlərə, bir sözlə, xalqın inam yerlərinə və ibadət evlərinə qarşı dəhşətli inzibati zorakılıq, amirlik edildi və belə münasibət, ağrılı proses yetmiş ildən artıq davam etdi... Bu müdhiş mənzərəyə ölkəmizin müstəqilliyi son qoydu. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra ölkədə ictimai-siyasi həyatın bütün sahələrinin demokratikləşməsi, milli kökə, soya qayıdış dinə münasibətdə özünü göstərdi. Bu da bir həqiqətdir ki, böyük dövlət xadimi və böyük azərbaycanlı Heydər Əliyev hakimiyyətə ikinci dəfə, yəni 1993-cü ildə gəldikdən sonra, xalqımızın mənəvi, milli dəyərlərinə münasibət kökündən dəyişildi.

Heydər Əliyev bütün ömrü boyu azərbaycanlı və müsəlman olması ilə fəxr edir, bu fikri ən yüksək tribunalardan iftixarla söyləyirdi. Ulu öndər dinimiz haqqında deyirdi: "Xalqımız öz tarixi, milli-mənəvi dəyərləri, doğma dili ilə, islam dininə, mədəniyyətinə, mənəviyyatına mənsub olması ilə fəxr edir".

O bildirirdi ki, müasirlik və dini-mənəvi dəyərlər bir-biri ilə bağlanmalıdır. Dini-mənəvi dəyərlərdən biz müasir həyatımızın daha da genişlənməsi və inkişaf etməsi üçün istifadə etməliyik. Dini-mənəvi dəyərlər bizi geri çəkməməlidir, irəli aparmalıdır. Çünki, islam dininin mənəvi dəyərləri insanları həmişə inkişafa aparıb. 1998-ci ilin noyabr ayında Bakıda keçirilən "Müstəqillik və dini dəyərlər" beynəlxalq konfransında Azərbaycanın mərhum Prezidenti Heydər Əliyev parlaq bir nitq söylədi. Bu nitq konfrans iştirakçılarının hamısının xoşuna gəldi. O deyirdi: "Məlumdur ki, bütün dinlər dünyada yüksək mənəviyyat təbliğ edirlər. O da məlumdur ki, bəşər tarixində insanlar öz şüurunu, adət-ənənələrini və cəmiyyətlərdə yaranan qanun-qaydaları əsasən dini dəyərlərdən, dinin insanlara bəxş etdiyi keyfiyyətlərdən götürürlər". Konfrans iştirakçılarının dərin marağına və diqqətinə səbəb olan bu nitq həm də ölkə başçısının dinə, dini dəyərlərə verdiyi yüksək qiymət idi. Tarixə nəzər salsaq görərik ki, din heç vaxt dünya intibahından kənarda qalmayıb və inkişafa mane olmayıb. İslam dini meydana gəldiyi gündən cahilliyə, nadanlığa qarşı olmuş, bəşər övladını beşikdən qəbrə qədər öyrənməyə, elmlərə sahib olmağa çağırıb. Bu da bir həqiqətdir ki, islam dünyanın bütün xalqlarının yetkinləşməsində müsbət rol oynayıb. İslam Azərbaycan xalqının da təşəkkülündə, formalaşmasında, mənəvi-bəşəri dəyərlərinin ümumiləşməsində, ictimai şüurunun oyanmasında, mədəni səviyyəsinin yüksəlməsində mütərəqqi mövqe tutub. Bir sözlə Azərbaycan intibahını islamdan ayırmaq mümkün deyil. İslam dini xalqlar arasında sülh, dostluq tərəfdarıdır. Hətta SSRİ dövründə belə, sülh və xalqlar arasında dostluq uğrunda mübarizədə çoxsaylı müsəlman din xadimlərinin və dindarlarının səsi dünyanın ən mötəbər tribunalarından eşidilirdi. Uzun illər boyu SSRİ ilə bir çox dünya xalqları arasında mehriban əməkdaşlıq yaradılmasında müxtəlif dinlərə məxsus din xadimlərinin rolu az olmayıb. Bu gün bu, Azərbaycan reallığında da özünü hiss etdirir. Din siyasəti milli dövlət və ictimai maraqlarla uzlaşır".

Ekspert dedi ki, 1991-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyini bütün xalqımızla bərabər dindarlar da sevinclə, ruh yüksəkliyilə qarşıladılar: " Müstəqilliyimizin ilk günlərindən respublikamız müstəqil daxili və xarici siyasət yürütməyə başladı. İlk dəfə olaraq xalq öz dini və milli bayramlarını azad və sərbəst qeyd etdi. Respublikanın rayon, şəhər və kəndlərində məscidlər ucaldıldı. Minarələrdən azan səsi eşidildi. İllər boyu yolu-izi itən ocaqlar, pirlər, ziyarətgahlar yenidən canlandı. Tarixdə ilk dəfə zəvvarlar müqəddəs yerlərə - Kəbə, Kərbəla, Məşhəd və s. dini ocaqlara qorxmadan, çəkinmədən getməyə başladılar. Azərbaycanda yenə də ilk dəfə dini məktəblər, mədrəsələr açıldı.

Müstəqilliyimizdən sonra respublika hökumətinin fərmanları ilə Qurban bayramı, Ramazan bayramı, Novruz bayramı istirahət günü elan olundu. Milli və dini bayram günlərində həm dövlət rəhbərləri, həm də dini rəhbərlər mətbuat, televiziya və radio vasitəsilə xalqa müraciət edir, vətəndaşları təbrik edirlər. Böyük dövlət xadimimiz Heydər Əliyev bütün dini, milli bayramlarda xalq içərisində olur, onlarla söhbətlər edirdi. Əlbəttə, bütün bunlar xalqa olan diqqətin, onun milli mənəviyyatına bəslənən hörmətin təzahürü idi. Bu gün də o ənənə davam etdirilir. 1993-cü ildə Məhəmməd Peyğəmbərin(s) mövludu münasibətilə Təzəpir məscidində olan Heydər Əliyev deyirdi ki, din xadimlərimiz Azərbaycan Respublikasının ağır günlərində xalqımızın, vətəni qoruyan bütün adamların daha sıx birləşməsində, ordunun möhkəmlənməsində, işğal olunmuş torpaqların geri qaytarılmasında bundan sonra daha da fəal iştirak edəcək, öz səylərini göstərəcəklər. Gördüyünüz kimi, din siyasəti, dövlət və ictimai maraqlar bir-birilərilə dərin bağlarla birləşir, vəhdət təşkil edir".

İradə SARIYEVA

Bakı Xəbər.-2013.-6 mart.-S.10.