Azərbaycan regionun ilk kosmik sənaye ölkəsidir

İlk peykimiz orbitə çıxarıldı

Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin yaşı tarix üçün o qədər də böyük olmayan bir zamanı əhatə edir. Amma 20 illik bu qısa zaman kəsiyində biz dünyanı həyatın bütün sahələrində əldə etdiyimiz uğurlarla, nailiyyyətlərlə heyrətləndirməyi bacarmışıq. Əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş inkişaf strategiyasının uğurla həyata keçirilməsinin töhfələri hər birimizə həm də qürur, iftixar hissi yaşadır.

Azərbaycan, Avropa və Amerika mütəxəssislərinin birgə səyəlrinin nəticəsi olan, amma Azərbaycan adıyla ərsəyə gələn, Azərbaycan bayrağının təsviri ilə kosmosa göndərilən "Azərspase-1" telekommunikasyia peykinin orbitə çıxarılması də belə töhfələrdəndir. Bu, Azərbaycanın elmi-texniki və iqtisadi qüdrətinin təntənəsi idi. Artıq Azərbaycan orbitdə özünün telekommunikasiya peyki olan azsaylı ölkələrdən biridir.

8 fevral 2013-cü il. Bakı vaxtilə saat 1.36-da Azərbaycan Respublikasının ilk peyki - "Azərspase-1" Cənubi Amerikada, Fransanın inzibati idarəçiliyində olan Fransız Qvianasındakı Kuru kosmodramundan-Qviana Kosmik Mərkəzindən üzərində üç rəngli Azərbaycan bayrağı olan "Ariane-5" daşıyıcı raketi ilə orbitə buraxıldı.

"Azərspase-1" peykinin kosmosa göndərilməsi münasibətilə xalqımıza və həmvətənlərimizə ünvanladığı təbrikində Prezident İlham Əliyev bu hadisəni belə dəyərləndirdi: "Bu, doğrudan da tarixi gündür, böyük nailiyyətdir, dövlətimizin böyük qələbəsidir. Bu hadisə onu göstərir ki, müstəqil Azərbaycan dövləti sürətlə, hərtərəfli inkişaf edir və biz artıq kosmik klubun üzvüyük".

Beləliklə, beynəlxalq aləmdə neft-qaz, turizm, tolerant və idman ölkəsi kimi tanınan Azərbaycan indi yeni innovasiyalar, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları, kosmik əlaqələndirmələr ölkəsi kimi nüfuz qazanır. Digər tərəfdən, ümummilli liderin arzularından daha biri reallığa çevrilir. Yaxın tarixə nəzər salanda, ulu öndərin Vətən və xalq qarşısında misilsiz xidmətləri arasında bugünkü uğurun əsasının qoyulması naminə fədakar bir fəaliyyəti görməmək və qiymətləndirməmək mümkün deyil.

Ulu öndərin kosmik arzusu

Hər bir xalqın inkişafı, qarşılaşdığı taleyüklü çətinliklərin dəf olunması, digər toplumlar arasında öz imzasını tanıtması, varlığını təsdiqləməsi üçün bir sıra vacib faktorlar var. Bunlardan ən mühümü isə həmin xalqa təbiətin bəxş etdiyi ən zəngin nemətlərlə yanaşı, əldə olunan bütün dəyərlərin qorunub saxlanılması, həmçinin gələcək nəsillərə ötürülməsinə təkan verə bilən fenomenal xarakterli liderə malik olmasıdır.

1969-cu ilin yayında Azərbaycanın rəhbərliyinə siyasət aləmi üçün cavan, işgüzar, məramı, məqsədi bəlli olan bir insan gəldi. İradəli xarakterə, spesifik iş üslubuna, yeniliyə, tərəqqiyə meyllliliyi ilk dövrlərdən diqqəti cəlb etmiş bü şəxsiyyət Odlar yurdu Azərbaycanın xilaskar oğlu Heydər Əliyev idi. O, ölkədə çox ağır sosial-iqtisadi şəraitin hökm sürdüyü bir zamanda gəlmişdi hakimiyyətə.

Ulu öndər Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi kimi fəaliyyətə başlayanda neft və qaz hasilatı, pambıqçılıq, bütövlükdə kənd təsərrüfatı, ən əsası isə sənayenin inkişafı üzrə respublikamız keçmiş ittifaqda sonuncu yerlərdə qərar tutmuşdu. Respublikanın sənaye mərkəzlərində müasir tələblərə cavab verən avtomatik xətlər, rəqəmsal proqramla idarə olunan dəzgahlar və avtomatik rejimlə işləyən metal emalı sənayesi yox dərəcəsində idi. Böyük idarəçilik təcrübəsinə malik ümummilli lider Amerika Birləşmiş Ştatları və Yaponiya kimi inkişaf etmiş dövlətlərin elektronika və mikroelektronika sahəsinin inkişafından xəbərdar idi. Ulu öndər Azərbaycanda da bu istiqamətdə böyük işlərin görülməsinin ölkənin gələcəyi baxımından vacibliyini həssaslıqla duyurdu. Respublikada radioelektronika, mikroelektronika sahəsinin inkişaf etdirildməsi üçün Heydər Əliyev yüzlərlə azərbaycanlı gəncin ali təhsil almasına xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşırdı.Ölkənin hərbi sənaye kompleksinin inkişaf etdirilməsinin əhəmiyyətini böyük uzaqgörənliklə dəyərləndirən ulu öndər bu işdə elektronika və mikroelektronikanın əvəzsiz rolunu da bilirdi. Odur ki, 60-cı illərin sonu, 70-ci illərin əvvəllərində Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə respublikada mikroelektronika müəssisələrinin yaradılması və genişləndirilməsi istiqamətində böyük işlər görüldü. Bakı Mikroelektronika Xüsusi Konstruktor Bürosu, "Büllür", "Azon" zavodları, onların ikinci, üçüncü növbələri, filialları və hərbi sənaye kompleksinə daxil olan digər obyektlər istifadəyə verildi. Azərbaycanda radioelektronika və naviqasiya sistemlərinin yaradılması hesabına elektron hesabalama texnikası məhsullarının, nəzarət və ölçü cihazlarının avtomatik və telemexanik idarə sistemlərinin və komplekslərinin istehsalı qaydaya düşdü, yeni-yeni elmi tədqiqat və sınaq mərkəzləri fəaliyyətə başladı. Artıq 80-ci illərin ortalarında "Azon" zavodu keçmiş SSRİ Elektronika Sənayesinin üç ən böyük müəssisələrindən biri idi. Təsadüfi deyildir ki, keçmiş SSRİ elektronika sənayesi naziri V.Q.Kolesnikov hətta xarici qonaqlara "Azon" zavodu haqqında belə demişdir: "Bizim nazirlik sistemində belə yüksək inkişaf tempi "Azon"dan başqa digər müəssisələrdə olmamışdır".

Uzun illər Dövlət Xüsusi Maşınqayırma və Konversiya Komitəsinə rəhbərlik etmiş (sonralar bu komitənin bazasında Müdafiə Sənayesi Nazirliyi yaradılmışdır) mərhum Sabir Ələkbərovun xatirələrindən: "1982-1983-cü illərdə mən "Azon" zavodunda layihə üzrə baş konstruktor vəzifəsində işləyirdim. O zaman ümid verən azərbaycanlı gəncləri mərkəzi orqanlara çağırıb kosmos sahəsinə marağı ilə, kosmos sənayesinə münasibəti ilə bağlı söhbətlər edirdilər. Doğrusu, institutu təzə bitirmiş gənclər idik. Kosmos çoxlarımız üçün çox məsuliyyətli sahə idi. Kosmosa maraq göstərməklə bu sahəyə düşmək çox mürəkkəb məsələ idi. Mərkəzi orqanlarda söhbət zamanı apardığımız işlərin kosmosa bağlılığı ilə də maraqlanırdılar. Bu mövzulu söhbətlərin əsas məqsədini isə bir neçə ildən sonra başa düşdük. Mən növbəti dəfə Moskvada ezamiyyətdə olarkən Moskva Elektron Texnikası İnstitutunun rəhbərliyi ilə söhbət əsnasında bəzi faktları öyrəndim. İnstitut rəhbərliyi mənə xibabən, "Vaş Aliyev" kiməsə tapşırıb ki, kosmos sahəsində azərbaycanlı mütəxəssis də hazırlansın, dedi. Mən həmin an başa düşdüm ki, nə üçün bizi vaxtilə mərkəzi orqanlara çağırıb kosmos sənayesi ilə bağlı hərtərəfli söhbətlər aparırmışlar. Deməli, ulu öndər arzu edirmiş ki, kosmosa azərbaycanlı da uçsun".

Azərbaycanın dinamik və dönməz inkişafının parlaq nəticəsi

Bu gün Azərbaycan Avropa ailəsinin bərabər hüquqlu üzvü kimi, dünya elm, təhsil, informasiya və innovasiya məkanına qədəm qoymuşdur. Uğurlarımız respublikanın dünyanı heyrətləndirən sosial-iqtisadi inkişafının səviyyəsini müəyyən edir. İndi iqtisadiyyatının atrım tempinə görə Azərbaycan dünya ölkələri arasında şərəfli yerlərdən birini tutur. Bütün bunlar isə ölkədə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinin prioritet elan olunmasıdır. Yaşadığımız 2013-cü ilin bütünlükdə "İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili" elan edilməsi dövlət səviyyəsində bu sahənin inkişafına qayğının göstəricisidir.

"2008-ci ildə Azərbaycanda kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması", 2009-cu ildə ölkədə kosmik sənayenin yaradılması və inkişafı üzrə Dövlət Proqramının təsdiq edilməsi haqqında Prezident İlham Əliyev cənablarının sərəncamları bu sahənin daha da inkişaf etdirilməsinə dövlətin marağının göstəricisidir.

2010-cu ildə Prezident "Azərkosmos" Səhmdar Cəmiyyətinin təsis edilməsi haqqında sərəncam imzaladı və Yerüstü Peyk İdarəetmə Mərkəzinin Yaradılması ilə bağlı xüsusi tapşırıq verdi.

Beləliklə, "Azərkosmos" Azərbaycanda və Qafqazda ilk peyk operatoru kimi artıq iki ildir ki, fəaliyyət göstərir. Bu müddət ərzində ölkədə teleradioyayım və telekommunikasiya xidmətlərinin göstərilməsi, hökumət və korporativ müştərilərin tələblərinə cavab verən yüksək etibarlı rabitə platformalarının təmin edilməsi istiqamətində iş apardı. Ən əsası isə Qafqazda ilk peyk operatoru olan "Azərkosmos" Səhmdar Cəmiyyəti bütün diqqəti ölkəmizdə ilk süni peyk - "Azərspase-1"in hazırlanmasına və orbitə buraxılmasına yönəltdi.

Ölkəmizin qüdrətini dünyaya nümayiş etdirən, dizaynı və imkanları ilə milyonlarla insanın informasiya və rabitə xidmətlərindən geniş istifadə edəcəyi ilk peykimiz Azərbaycanın kosmik sənaye ölkəsinə çevrilmək üçün atdığı ilk addımdır.

İstismar müddəti 15 il olan "Azərspase-1" peyki 46 dərəcə Şərq uzunluq dairəsində geostasionar orbitdə yerəşəcək, Avropa, Afrika, Mərkəzi Asiya, Qafqaz ölkələri və Yaxın Şərq regionunu əhatə edəcəkdir. Peykin resurslarının 20 faizi Azərbaycanın tələbatını ödəmək üçün istifadə olunacaq, qalan 80 faizi isə dünya bazarlarına ixrac ediləcəkdir.

2013-cü ilin 8 fevralı Azərbaycan tarixini şərəfləndirən günlərdəndir. Həmin tarixdə bir daha təsdiq olundu ki, ölkə elmi şəkildə əsaslandırılmış Dövlət Proqramları əsasında idarə edilmiş, çox böyük uğurlar əldə edilmişdir. "Azərspase-1"in orbitə çıxarılması da qazanılan uğurların nəticəsidir. Prezident İlham Əliyev cənabları da peykin orbitə buraxılması münasibətilə xalqa ünvanlanmış təbrikində bunları vurğulayır: "Azərbaycan uğurla inkişaf edir. Ölkəmizdə böyük quruculuq işləri aparılır. Ölkəmizin beynəlxalq nüfuzu artır".

"Azərbaycan yaxın gələcəkdə regional kosmik sənaye mərkəzinə çevriləcək".

Bu sözləri Bakıda keçirilən "Azərbaycan-Yaponiya kosmik seminarı"ında iştirak edən Yaponiya nümayəndə heəyətinin rəhbəri - "Mitsubisi" şirkətinin vitse-prezidenti Takaşi Sasakava ilk peykimizin orbitə buraxılmasına münasibət bildirərkən söyləyib. Yaponiyalı qonaq eyni zamanda ilk peykimizin orbitə buraxılmasını yüksək qiymətləndirib və bu istiqamətdə Azərbaycanın böyük potensiala malik olduğunu bildirib.

İlk addım atılıb, həm də çox uğurlu alınıb. Amma bu son hədd deyil, başlanğıcdır. Hələ daha böyük işlər qarşıdadır. Ölkə başçısının məlum çıxışında da bu ifadə olunur: "Biz gələcəkdə də yeni pekylərin orbitə çıxarılması istiqamətində fəal işləyirik və buna nail olacağıq. 2015-ci, 2016-cı illərdə əlavə iki peyk orbitə buraxılacaq və artıq Azərbaycanda kosmik sənayenin inkişafı üçün çox gözəl imkanlar yaranacaqdır.

İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı bizim uğurlu gələcəyimizi müəyyən edəcək, təmin edəcəkdir. İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsi bilik, zəka, intellekt, eyni zamanda biznes sahəsidir".

"Azərspace-1"in orbitdə yer alması Azərbaycan üçün nə deməkdir

Bir daha o fikrə qaydırıq ki, hər hansı bir ölkədə kosmik sənayenin yaradılması, birinci növbədə həmin ölkənin iqtisadi inkişafı və yüksək rifah səviyyəsi ilə bağlıdır. İnkişafın Azərbaycan modeli bunu bir daha təsdiqləyir. Mətəxəssislər bildirirlər ki, Azərbaycanın mövcud inkişaf sürəti yeni bazar tələblərinə cavab verilməsi və ölkənin gələcəkdə dayanıqlı inkişafının təmin edilməsi baxımından iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və innovasiyaya əsaslanan yeni sənaye sahələrinin yaradılmasını zəruri edir.

Kosmik sənayeyə və peyk texnologiyalarına əsaslanan yenilikləri ümummilli inkişaf proqramına daxil etməklə, Azərbaycan hökuməti ölkəni iqtisadi cəhətdən gücləndirməyi, eyni zamanda, mövcud intellektual potensialın inkişaf etdirilməsi və informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsini hədəfləyir.

Çox keçməyəcək ki, neftdən sonra Azərbaycan iqtisadiyyatında rabitə və informasiya texnologiyaları ən inkişaf etmiş sahə olacaq. Çünki İKT-nin tətbiqi ölkəmizin hərtərəfli inkişafına xidmət etməklə yanaşı, informasiya sahəsində milli təhlükəsizliyin təmin olunması baxımından da xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Telekommunikasiya peyklərinin hazırlanması və orbitə çıxarılması Azərbaycanı regionda informasiyanın ötürülməsi sahəsində də lider dövlətə çevirəcəkdir. Bir sözlə, kosmik sənayenin inkişaf etdirilməsinin ölkənin uzunmüddətli inkişaf strategiyasına yönəldiyini əminliklə söyləmək olar. Rabitə və informasiya texnologiyaları naziri Əli Abbasovun sözləri ilə desək, kosmik sahədə planlarımız böyük və uzunmüddətlidir.

Xanım NƏSİBOVA

Bakı Xəbər.-2013.-7 mart.-S.-15.