Xaricdə təhsil
gənclərin milli mənlik şüurunda nə kimi rol
oynayır?
Azərbaycan gəncliyi müstəqil bir dövlətin vətəndaşları olduğu
üçün özünü
daha güclü, rəqabətə davamlı,
əmin hiss edir.
Bu da ona
dəlalət edir ki, dövlətimizin sarsılmaz təməli var və onun
yürütdüyü siyasətin
tərkib hissəsində
gəncliyin xüsusi yeri var. Tarixən Azərbaycan torpağında
doğulan, ayaq üstə dayanan gənclik məğrur olub.
Bu gəncliyin
içindən seçilən
istedadlı adamlar təhsil sahəsində,
elm-bilik öyrənməkdə
aktiv olublar. Keçən zamanlar da ölkəmizdə
olan istedadlı, fəhmli gənclər təhsil ardınca başqa ölkələrə
üz tutub, elmin sirlərinə bələd olandan sonra məmləkətinə
dönərək bilik
və bacarığını
xalqının rifahı
yolunda xərcləyiblər.
Bilirik ki, möhkəm və etibarlı ənənələrə malik
olan Azərbaycan elmi nəhəng insanlar yetişdirib.
Bu gün
də gənclərin
xarici ölkələrdə
təhsil alması məsələsi geniş
miqyas alıb. Bəllidir ki,
Azərbaycan gəncliyinin
problemlərinin həlli
istiqamətində ölkə
hakimiyyəti mütəmadi
olaraq bir sıra addımlar atır. Dövlətin imkanları artdıqca,
bu istiqamətdə diqqət də günbəgün yüksələn
xətt üzrə inkişaf edir. Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı
ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan
gəncliyi 2011-2015-ci illərdə"
Dövlət Proqramında
Bakıda Gənclər
Mərkəzinin və
regionlarda "Gənclər
evi"nin inşa edilməsi, Gənclər Fondunun yaradılması, gənclərin
asudə vaxtının
təşkili, gənclərin
məşğulluğunun təmin
edilməsi və s. işlərin görülməsini
nəzərdə tutan
qərarlar deyilənlərə
əyani sübutdur. Sözügedən proqram bir daha ölkə başçısının gənclərə
diqqət və qayğısının bariz
nümunəsidir.
Bir sıra ölkələrdə olduğu
kimi, Azərbaycanda da gənclər və digər şəxslər xaricdə
təhsil almağa can
atır. Ümumilikdə xaricdə təhsil
almaq istəyənlərin
əsasını gənclər
təşkil edir.
Sevindirici haldır ki,
Azərbaycan gəncliyi
dünyaya inteqrasiya edir. Gəncliyin normal formalaşması, intellektual təbəqənin
yaranması, dünyagörüşünün
formalaşması üçün
gənclərin xaricdə
təhsil alması vacib məsələlərdən
biridir. Bu baxımdan da gənclərlə bərabər
dövlət bu kimi məsələləri
nəzərə alaraq
gənclərin xaricdə
təhsil alması üçün rahat şərait yaratdı.
Məlumat üçün qeyd edək ki, "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan
gənclərinin xarici
ölkələrdə təhsili
üzrə Dövlət
Proqramı" layihəsi
həyata keçirilir. Azərbaycanlı
gənclərin ölkə
üçün zəruri
ixtisaslar üzrə xaricdə təhsil almasını və ölkənin inkişafının
mühüm amilinə
çevrilməsini təmin
etmək məqsədilə
"Azərbaycan gənclərinin
xarici ölkələrdə
təhsil almasına dair Dövlət Proqramı haqqında"
Azərbaycan Respublikası
Prezidentinin 2006-cı il
19 oktyabr tarixli, 1746 nömrəli Sərəncamı
imzalanıb.
Sözügedən sənədə uyğun olaraq "2007-2015-ci illərdə
Azərbaycan gənclərinin
xarici ölkələrdə
təhsili üzrə
Dövlət Proqramı"nda
istedadlı Azərbaycan
gənclərinin xaricdə
təhsilinin təşkili
istiqamətində vahid
sistemin yaradılması
nəzərdə tutulub. Artıq
son 7 il ərzində
1000-ə yaxın gənc
bu proqram vasitəsilə xaricdə
təhsil alır. 700 gənc isə
artıq xaricdə təhsilini bitirib. Azərbaycana
geri dönənlər
də var, hazırda təhsilini davam etdirən tələbələr də.
Dövlət hesabına xaricdə
təhsil almaq gənclər üçün
ən böyük şanslardan biridir. Çünki bu həm də elmə qoyulan kapitaldır. Qloballaşan
dünya ilə ayaqlaşmağın yollarından
biri də elmə qoyulan sərmayədən keçir.
Dövlət siyahısında, demək olar ki, dünya ölkələrinin bir çox nüfuzlu universitetləri var. Bütün
qitələrdən olan
ölkələrdən universitetlər
siyahıya salınıb.
Bu baxımdan gənclər dünyanın,
demək olar ki, istənilən universitetində dövlət
hesabına təhsil
ala bilər. Dövlət siyahısında tələbələr
üçün dünyanın
ən reytinqli universitetlərində təhsil
almaq imkanı yaradılıb. Belə
ki, Oxford Universiteti, Kembric Universiteti, Oslo Universiteti və s. universitetlərdə təhsil
almaq istəyənlər
Dövlət proqramından
yararlana bilər. Kifayət qədər geniş imkanlar mövcuddur ki, bu da
gənclərin seçim
imkanlarının artmasına
xidmət edir.
Təqaüd verilən zaman tələbənin hansı ixtisas üzrə təhsil alacağı mühüm məsələlərdən biridir. Hazırda "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı" çərçivəsində bir sıra ixtisaslar üzrə maliyyə ayrılır. Əsasən bu gün Azərbaycanın ehtiyacı olan ixtisaslar üzrə təqaüd verilir. Təhsil Nazirliyində hər il prioritet ixtisaslar elan olunur və həmin ixtisaslar üzrə təhsil almaq istəyən tələbələrə təqaüd verilir. Məsələn, dəqiq elmlər sahəsi həmişə prioritet ixtisas kimi siyahıda olur. İnformasiya texnologiyaları 2007-ci ildən Təhsil Nazirliyinin prioritet ixtisasları sırasında yer alır. Təbii ki, müasir dövrdə bu sahəyə ehtiyac nəzərə alınaraq əsas ixtisas kimi götürülüb. Bu sahə üzrə Azərbaycanda təhsil alan tələbələr var, amma xaricə getmələri onlar üçün vacibdir ki, bilikləri daha dərindən əldə etsinlər və Avropa standartlarına uyğun olan metodları Azərbaycan informasiya texnologiyaları sahəsində tətbiq etsinlər. Digər tərəfdən, Azərbaycan neft ölkəsi olduğundan, bu sahə proqramda diqqət mərkəzindədir. Mövcud reallıq elədir ki, bir çox dünya ölkələrində, əsasən də nefti olan ölkələrdə bu sahənin əhəmiyyəti var. Həmçinin, proqramda tibb sahəsinə də önəm verilməsi arzuediləndir. Çünki adıçəkilən sahə həmişə irəlidə gedən ixtisaslardan biri olub. Azərbaycanda bu sahədə yeni, bilikli, ən müasir texnologiyaları işlətmə gücünə malik və dünya təcrübəsindən istifadə edə biləcək kadrlara ehtiyac var. Ən nəhayət, riyaziyyata verilən önəm çox doğru qərardır. Çünki dünyanın bütün təhsil sistemlərində ehtiyac duyulan sahələrdən biridir. Təsadüfi deyil ki, riyaziyyatı dəqiq fənlərin şahı adlandırırlar. Çünki riyaziyyatı bilmədən digər dəqiq fənləri bilmək problemdir. Bütün bunlar heç də o demək deyil ki, digər bir sıra sahələr kölgədə qalıb. Mühasibat uçotu, fizika, biologiya, kimya, ekologiya, kənd təsərrüfatı, mühəndislik ixtisaslarına da önəm verilib. Onu da qeyd edək ki, sözügedən proqram çərçivəsində 5 min tələbənin xaricdə təhsil alması qarşıya məqsəd qoyulub. Ümumilikdə sözügedən proqramın həyata keçirilməsi gənclərin milli mənlik şüuru və vətənpərvərlik hisslərinin inkişafında nə kimi rol oynaya bilər?
Təhsil eksperti Mələhət Şahsuvarovanın sözlərinə görə, gənclərin xaricdə təhsil alması bir sıra parametrlərə görə Azərbaycan üçün faydalıdır: "Azərbaycan gənclərinin çox vacib ixtisaslar üzrə xaricdə təhsil almasına dair Prezidentin imzaladığı Sərəncam çox vacib sənədlərdən biridir. Bu yöndə atılan addımlar yadıma ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərində Azərbaycanda bu istiqamətdə görülən işləri salır. O vaxt Azərbaycan gənclərinin xeyli hissəsi müttəfiq respublikalara, bəzi xarici dövlətlərə təhsil almaq üçün göndərilirdi. Beləliklə, qısa müddət ərzində hüquqşünas, mühəndis, iqtisadçı və s. sahələr üzrə çox istedadlı gənclərimiz yetişdi. İndiki halda azərbaycanlı gənclərin xaricdə təhsil alması vacib məsələdir. Xüsusən ona görə ki, iqtisadi, sosial, beynəlxalq münasibətlər inkişaf edir. Kimyanın, fizikanın bir sıra sahələri var ki, bizdə həmin sahələr üzrə gənclərin yetişdirilməsində müəyyən çətinliklər var. Ancaq burada bir qədər diqqətli olmaq lazımdır ki, təkrarlanma baş verməsin. Yəni Azərbaycanda hansı ixtisaslar üzrə mütəxəssis hazırlanırsa, həmin ixtisaslar üzrə xaricdə tələbə oxutdurmağa bir o qədər də ehtiyac yoxdur. Deməyim odur ki, həmin ixtisaslar üzrə mütəxəssislərin müəyyən hissəsi xaricdə hazırlana bilər. Ancaq kompyuter, atom texnikası, kosmik tədqiqatlar, elektronika ilə bağlı elə sahələr var ki, həmin ixtisaslar üzrə gənclərin xarici ölkələrin məşhur ali məktəblərində təhsil almasına ehtiyac var. Bütün bunlarla yanaşı, bir şeyi də unutmaq olmaz ki, xaricdə oxumaq istəyən gənclər arasında ciddi seçim olmalıdır. Elə gənclər olmalıdır ki, gedib xaricdəki dəbdəbəli həyata meyl göstərib, onu təhsildən üstün tutmasın. Eyni zamanda, vətəndaşlıq hissiyyatını unutmasınlar. Unutmasınlar ki, onlar azərbaycanlıdır. Unutmasınlar ki, ölkənin gələcəyi üçün onların fəaliyyətinə böyük ehtiyac var. O zaman onların faydası böyük ola bilər. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanın özündə də bəzi xarici ölkələrdən gəlmiş müxtəlif ixtisaslar üzrə təhsil alan gənclər var. O üzdən, burada təkrarlanmaya yol vermək lazım deyil. Bir də gənclərin milli hisslərinin, duyğularının qorunub saxlanmasına diqqət göstərmək lazımdır. Bu kimi məqamlara xüsusi diqqət yetirmək vacibdir".
M.Şahsuvarovanın fikrincə, ixtisasların təsnifatlaşdırılmasında son dərəcə diqqətli olmaq lazımdır: "Elə sahələr var ki, həmin ixtisaslar üzrə mütəxəssislərin yetişdirilməsi bizim üçün çox vacibdir. Məsələn, qədim Midiya, Vizantiya, Roman-german mədəniyyətlərinin öyrənilməsinə böyük ehtiyac var. Bunun üçün də gənclərimiz xaricdə təhsil almalıdır. Yaxşı təhsillə yanaşı, milli mentalitetə, təəssübkeşliyə bağlılığı da qoruyub saxlamaq lazımdır. Hər hansı bir gənc nə qədər savadlı olsa da, onda milli təəsssübkeşlik, vətənpərvərlik hissi olmasa, o şəxsin gələcəkdə mütəxəssis kimi yetişməsinin də bir əhəmiyyəti olmayacaq. Ona görə də mütləq sözügedən faktlar, amillər nəzərə alınmalıdır. Bunun üçün də təkcə gəncləri xaricdə oxumağa göndərməklə iş bitmir. Onlarla bütün illər boyu işləmək lazımdır. Gənclərə başa salmaq lazımdır ki, onlar Azərbaycana lazımdır. Ölkənin iqtisadiyyatının, mədəniyyətinin inkişafında onların nə kimi rol oynaya biləcəyini gənclərə göstərmək lazımdır".
Ekspertin fikrincə, istər xaricdə, istərsə də ölkəmizdə təhsil alan gənclərin vətənpərvərlik istiqamətində tərbiyəsinə xüsusi fikir verilməlidir ki, onlar Azərbaycan dövlətinə, onun maraqlarına xidmət etməli olan bir qüvvə olduğunu unutmasınlar: "Düşünürəm ki, təbliğat hər gün aparılmalıdır. Gənclər bilməlidir ki, nə qədər savadlı, bilikli, təcrübəli bir mütəxəssis olsalar, bir o qədər vətənpərvər olarlar, bir o qədər dövlət maraqlarına xidmət edərlər".
İradə SARIYEVA
Bakı xəbər.-2014.-26
may.-S.15.