Xalq sənəti nümunələrinin festival-sərgiləri azərbaycançılıq ideologiyasının daşıyıcıları kimi...

Qə­dim mə­də­niy­yə­tə ma­lik olan Azər­bay­can xal­qı mi­nil­lik­lər­dən üzü bə­ri da­şı­yıb gə­tir­di­yi xalq sə­nə­ti in­ci­lə­ri­ni bu gün də ya­şa­dır, təb­liğ edir, ta­nı­dır. Azər­bay­can­çı­lıq ele­mentlə­ri ilə zən­gin olan xalq tət­bi­qi sə­nət növ­lə­ri hə­mi­şə bö­yük ma­raq do­ğu­rur. Azər­bay­can­çı­lıq ab-ha­va­sı­nı əks et­di­rən sə­nət nü­mu­nə­lə­ri xal­qı­mı­zın keç­mi­şi­ni, bu gü­nü­nü ya­şa­dır, sa­ba­ha olan ümid­lə­ri­ni ifa­də edir.

Azər­bay­can döv­lə­ti xalq sə­nə­ti­nə, xü­su­sən də de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nə­tə çox bö­yük dəs­tək olur. Bu gün Azər­bay­can­da on­lar­ca sə­nət­kar var ki, on­lar de­ko­ra­tiv xalq sə­nə­ti növ­lə­ri­ni ya­şa­dır. Bu sə­nət növ­lə­ri za­ma­nın­da xalq tə­rə­fin­dən ya­ra­dı­lıb, ha­zır­da isə müx­tə­lif sə­nət­kar­lar bu yo­lu da­vam et­di­rir.

Azər­bay­can­da döv­lət sə­viy­yə­sin­də de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət növ­lə­ri­nin sər­gi­lə­ri təş­kil olu­nur. Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Mə­də­niy­yət və Tu­rizm Na­zir­li­yi­nin tə­şəb­bü­sü ilə hə­ya­ta ke­çi­ri­lən bu sər­gi­lə­rin bö­yük nə­ti­cə­si olur. 

Bil­di­yi­miz ki­mi, na­zir­lik tə­rə­fin­dən vax­ta­şı­rı ola­raq de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət fes­ti­val­la­rı ke­çi­ri­lir.

2012-ci ilin fev­ra­lın­da Mə­də­niy­yət və Tu­rizm Na­zir­li­yi tə­rə­fin­dən II Res­pub­li­ka de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət fes­ti­va­lı ke­çi­ri­lib. Təd­bir Ba­kı Şə­hər Mə­də­niy­yət və Tu­rizm İda­rə­si və Rəs­sam­lar İt­ti­fa­qı­nın bir­gə təş­ki­lat­çı­lı­ğı ilə Və­ci­hə Sə­mə­do­va adı­na sər­gi sa­lo­nun­da açı­lıb.

De­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət növ­lə­ri­nin sər­gi­si­nin açıl­ma­sı­nı yük­sək qiy­mət­lən­di­rən Rəs­sam­lar İt­ti­fa­qı­nın ka­ti­bi, xalq rəs­sa­mı Ağa­ə­li İb­ra­hi­mov de­yir ki, xalq tət­bi­qi sə­nə­ti sər­gi­si­nin bö­yük əhə­miy­yə­ti var: "Bü­tün bun­lar onu gös­tə­rir ki, xalq sə­nət­kar­lıq ənə­nə­lə­ri nə­sil­dən-nəs­lə ötü­rü­lür. Ya­ra­dı­cı in­san­lar qə­dim sə­nət növ­lə­ri­ni ya­şa­dır. Mən hər il bu sər­gi­lər­də sə­nət­kar­la­rı­mı­zın il­dən-ilə püx­tə­ləş­di­yi­ni gö­rü­rəm".

Ekspertlər vur­ğu­la­yır ki, bu cür sər­gi­lə­rin ke­çi­ril­mə­si res­pub­li­ka­da bə­dii ya­ra­dı­cı­lıq pro­ses­lə­ri­nə sti­mul ve­rir. Sər­gi-fes­ti­val­lar zən­gin ənə­nə­lə­rə ma­lik Azər­bay­can de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nə­ti­nin da­ha da in­ki­şaf et­di­ril­mə­si, is­te­dad­lı gənclə­rin, yük­sək sə­nət me­yar­la­rı­na ca­vab ve­rən de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət əsər­lə­ri­nin aş­kar­lan­ma­sı məq­sə­di­lə ke­çi­ri­lir. Mə­lu­mat­la­ra gö­rə, in­di­yə­dək Gən­cə, Şə­ki, Xaç­maz və Lən­kə­ran şə­hər­lə­rin­də baş tu­tan re­gi­o­nal sər­gi­lər­də 50-dək şə­hər və ra­yon­dan sə­nət­kar­lar fes­ti­va­la qa­tı­lıb.

Xal­ça­çı-rəs­sam Ay­dın Rə­cə­bov qeyd edib ki, qə­dim sə­nət növ­lə­ri xal­qın et­noq­ra­fi­ya­sı­nı, mə­i­şə­ti­ni əks et­di­rir, mil­li də­yər­lə­ri ya­şa­dır. O, həm­çi­nin, vur­ğu­la­yıb ki, Azər­bay­ca­nın de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət us­ta­la­rı­nın əsər­lə­ri dün­ya­da ma­raq­la qar­şı­la­nır.

Ekspertlər vur­ğu­la­yır ki, döv­lə­tin diq­qət və qay­ğı­sı nə­ti­cə­sin­də, mə­də­niy­yə­tin bü­tün sa­hə­lə­ri ki­mi, de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət növ­lə­ri də ya­şa­dı­lır, in­ki­şaf et­di­ri­lir. Mə­də­niy­yət və Tu­rizm Na­zir­li­yin­dən ve­ri­lən mə­lu­ma­ta gö­rə, Ba­kı­da xalq tət­bi­qi sə­nət us­ta­la­rı çox­dur. Sər­gi-fes­ti­val­la­ra çı­xa­rı­la­raq nü­ma­yiş olu­nan əsər­lər se­çil­miş əl iş­lə­ri olur.

Qeyd edək ki, 2012-ci ilin fev­ra­lın­da ke­çi­ri­lən sər­gi­də  bə­dii şü­şə, ağac üzə­rin­də bə­dii oy­ma, zər­gər­lik, du­lus­çu­luq, bə­dii tik­mə, to­xu­ma qra­fi­ka­sı, ba­ti­ka, mak­ra­me, ike­ba­na sə­nə­ti üz­rə ümu­mi­lik­də 25 mü­əl­li­fin 400-dək əsə­ri nü­ma­yiş olu­nub.

Qeyd edək ki, fes­ti­val­la­ra əsa­sən de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət əsər­lə­ri: xal­ça­çı­lıq, ba­ti­ka, qo­be­len, to­xun­ma qra­fi­ka, bə­dii oy­ma (ağac, me­tal, daş, sü­mük üzə­rin­də oy­ma), du­lus­çu­luq (ke­ra­mi­ka), bə­dii tik­mə, bə­dii şü­şə, to­xu­ma (mil və qar­maq­la to­xu­ma), mak­ra­me, zər­gər­lik, bə­dii də­ri iş­lə­mə, bə­dii döy­mə, pri­oq­ra­fi­ya (ağac, də­ri, tik­mə üzə­rin­də yan­dır­ma üsu­lu ilə na­xış aç­ma) təq­dim edi­lib.

2015-ci il­də də Ba­kı­da sə­nət sər­gi­si açı­lıb. Bu də­fə  unu­dul­maq­da olan sə­nət in­ci­lə­ri ya­da sa­lı­nıb.

Söz­süz ki, hər xal­qın özü­nə­məx­sus mil­li sə­nət nü­mu­nə­lə­ri, mil­li sə­nət­kar­lıq sə­hə­lə­ri var. Azər­bay­can xal­qı­na məx­sus olan mil­li sə­nət və sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­ri də bu gün öl­kə­miz­lə ya­na­şı, dün­ya­nın bir çox öl­kə­lə­ri­nin sər­gi sa­lon­la­rın­da və mə­də­niy­yət sa­ray­la­rın­da sər­gi­lə­nir.

2015-ci il­də Mu­zey Mər­kə­zin­də 31 de­kabr - Dün­ya Azər­bay­can­lı­la­rı­nın Həm­rəy­li­yi Gü­nü­nə həsr olu­nan "Xalq sə­nət­kar­la­rı­nın res­pub­li­ka in­te­rak­tiv sər­gi­si" bu qə­bil­dən­dir. Sər­gi­nin təş­ki­lin­də məq­səd mil­li sə­nət nü­mu­nə­lə­ri­mi­zin təb­li­ği, qə­dim­lər­dən bi­zə ya­di­gar qa­lan və unu­dul­maq­da olan sə­nət­kar­lıq sa­hə­lə­ri­nin yad­daş­lar­dan si­lin­mə­mə­si idi.

Sər­gi­də kə­tan üzə­rin­də yağ­lı bo­ya ilə iş­lən­miş rəsm əsər­lə­ri, rəngkar­lıq, xal­ça­çı­lıq, hey­kəl­tə­raş­lıq, to­xu­cu­luq, mis­gər­lik, du­lus­çu­luq, ba­ti­ka, ağac üzə­rin­də oy­ma, tə­kəl­duz, şə­bə­kə, vit­raj və di­gər təs­vi­ri və de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nət nü­mu­nə­lə­ri gös­tə­ri­lib.

Hə­min sər­gi­də me­tal iş­lə­mə­lər­lə iş­ti­rak edən gən­cə­li Mü­ba­riz Ək­bə­rov uzun il­lər­dir bu sə­nət­kar­lıq sa­hə­si ilə se­və-se­və məş­ğul ol­du­ğu­nu de­yib: "Uzun il­lər­dir xal­qı­mı­zın bu na­dir sə­nət sa­hə­si­ni ya­şa­dı­ram. Hə­qi­qə­tən də bu işi se­və­rək ye­ri­nə ye­ti­ri­rəm. Elə ona gö­rə də əl iş­lə­ri­mi çox də­yər­li və qiy­mət­siz he­sab edi­rəm. Mə­nim ha­zır­la­dı­ğım əl iş­lə­ri, sə­nət in­ci­lə­ri Al­ma­ni­ya, Fran­sa, İn­gil­tə­rə, Ru­si­ya, Tür­ki­yə ki­mi öl­kə­lər­də fər­di sər­gi­lər­də nü­ma­yiş olu­nub və elə­cə də mas­ter-klassla­rı təş­kil olu­nub.

İş­lə­di­yim sə­nət əsər­lə­ri içə­ri­sin­də Həz­rət Əli­nin əf­sa­nə­vi Zül­fü­qar qı­lın­cı da var. Əsər­lə­rim mü­a­sir döv­rü­müz­də çə­ki­lən ta­ri­xi filmlər­də də is­ti­fa­də olu­nub".

Qeyd edək ki, ke­çən il Nax­çı­van Mux­tar Res­pub­li­ka­sın­da xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı sər­gi­si­nin ke­çi­ril­mə­si də qə­dim xalq sə­nət növ­lə­ri­mi­zin təb­li­ği­nə həsr olu­nub.

Ke­çən il no­yab­rın 4-də "Nax­çı­van­qa­la" Ta­rix-Me­mar­lıq Mu­zey Komplek­sin­də xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı sər­gi­si bu sa­hə­yə bö­yük töh­fə­dir.

Qeyd edək ki, hə­min sər­gi­də Nax­çı­van Mux­tar Res­pub­li­ka­sı Ali Məc­li­si­nin səd­ri Va­sif Ta­lı­bov xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı sər­gi­si ilə bağ­lı de­yib: "...Nax­çı­van şə­hə­rin­də xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı sər­gi­si­nin ke­çi­ril­mə­sin­də məq­səd mil­li də­yər­lə­ri­mi­zi ya­şat­maq və təb­liğ et­mək­dir. Mil­li də­yər­lə­ri ya­şat­maq xal­qın ta­ri­xi­ni ya­şat­maq de­mək­dir. Əgər hər bir xalq öz kim­li­yi­ni or­ta­ya qoy­maq is­tə­yir­sə, ilk növ­bə­də mil­li də­yər­lə­ri­nə is­ti­nad et­mə­li­dir. Bu zə­ru­rə­ti əsas gö­tü­rən ulu ön­dər Hey­dər Əli­yev ötən əs­rin 70-ci il­lə­rin­dən baş­la­ya­raq Azər­bay­can xal­qı­nın mil­li də­yər­lə­ri­nin və ta­ri­xi yad­da­şı­nın bər­pa­sı is­ti­qa­mə­tin­də mü­hüm qə­rar­lar qə­bul et­miş­dir. Bu dövrdə Azər­bay­ca­nın böl­gə­lə­rin­də ye­ni ta­rix-di­yar­şü­nas­lıq mu­zey­lə­ri ti­kil­miş, xalq sə­nə­ti­nin in­ki­şa­fı­na və möv­cud nü­mu­nə­lə­rin mü­ha­fi­zə­si­nə diq­qət ar­tı­rıl­mış­dı. Azər­bay­can Konsti­tu­si­ya­sın­da ən ali mil­li də­yər­lə­ri­miz olan ana di­li­miz döv­lət di­li ki­mi təs­bit olun­muş, xal­qın ru­hu­nu, ta­ri­xi­ni, mil­li də­yər­lə­ri­ni təb­liğ və tə­rən­nüm edən çox­say­lı əsər­lər ya­ra­dıl­mış­dı. Hə­min dövrdə Azər­bay­can xal­qı­nın qəh­rə­man­lıq epo­su olan "Də­də Qor­qud", xal­qı­mı­zın müs­tə­qil­lik uğ­run­da mü­ba­ri­zə ta­ri­xi­ni və qəh­rə­man­lıq ənə­nə­lə­ri­ni təb­liğ edən "Ba­bək", azər­bay­can­lı­la­ra xas olan Nov­ruz ənə­nə­lə­ri­ni ilk də­fə ek­ran­la­ra çı­xa­ran "Də­li Kür" ki­mi bə­dii filmlər çə­kil­miş­di... Azər­bay­can­da ikin­ci də­fə ali ha­ki­miy­yə­tə qa­yı­dan ulu ön­də­ri­miz ötən əs­rin 70-ci il­lə­rin­dən baş­la­ya­raq xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı­nın hi­ma­yə olun­ma­sı si­ya­sə­ti­ni da­ha ge­niş miq­yas­da da­vam et­dir­miş­dir. Da­hi şəx­siy­yət bu sa­hə­də gö­rü­lən iş­lə­ri ümum­mil­li ide­o­lo­gi­ya­da - azər­bay­can­çı­lıq­da bir­ləş­dir­miş, azər­bay­can­çı­lı­ğı və mil­li döv­lət­çi­li­yi ən yük­sək mil­li də­yər ki­mi qiy­mət­lən­di­rə­rək de­miş­dir: "Azər­bay­can­çı­lıq öz mil­li mən­su­biy­yə­ti­ni qo­ru­yub sax­la­maq, mil­li də­yər­lə­ri­ni və döv­lət­çi­li­yi­ni qo­ru­yub sax­la­maq de­mək­dir".

Qeyd edək ki, bö­yük döv­lət­çi­lik mə­də­niy­yə­ti­nə, ənə­nə­lə­ri­nə sa­hib olan Azər­bay­can döv­lə­ti mil­li ru­hu qo­ru­ma­ğı, in­ki­şaf et­dir­mə­yi və gə­lə­cək nə­sil­lə­rə çat­dır­ma­ğı təq­dir edir və bu işə cid­di dəs­tək ve­rir.

Vur­ğu­la­yaq ki, Nax­çı­van Mux­tar Res­pub­li­ka­sı Ali Məc­li­si səd­ri­nin xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı gün­lə­ri­nin ke­çi­ril­mə­si haq­qın­da 2009-cu il­də sə­rən­ca­mı olub, 2012-ci il Nax­çı­van Mux­tar Res­pub­li­ka­sın­da "Mil­li də­yər­lər ili" elan edi­lib. Bü­tün bun­lar öz nə­ti­cə­si­ni gös­tə­rib, bu sa­hə­də sis­tem­li təd­bir­lər hə­ya­ta ke­çi­ri­lib. Mə­lu­mat­la­ra gö­rə, ta­ri­xi abi­də­lə­rə ye­ni hə­yat ve­ri­lib, xalq ya­ra­dı­cı­lı­ğı gün­lə­ri təş­kil olu­nub, mil­li kö­kə bağ­lı­lıq nü­ma­yiş et­di­ri­lib. Ağa­ciş­lə­mə, pa­paq­çı­lıq, dül­gər­lik, to­xu­cu­luq, xal­ça­çı­lıq, də­mir­çi­lik, mis­gər­lik, du­lus­çu­luq, tax­ta üzə­rin­də oy­ma ki­mi qə­dim sə­nət sa­hə­lə­ri qo­ru­nub sax­la­nıb. Son il­lər el sə­nət­kar­la­rı üçün ema­lat­xa­na­lar is­ti­fa­də­yə ve­ri­lib, əl iş­lə­rin­dən iba­rət sər­gi­lər təş­kil olu­nub. Apa­rı­lan ti­kin­ti-qu­ru­cu­luq iş­lə­rin­də mil­li or­na­mentlə­rin tət­bi­qi­nə üs­tün­lük ve­ri­lir. Bə­dii ya­ra­dı­cı­lıq pro­se­sin­də də mil­li də­yər­lə­ri­mi­zin öy­rə­nil­mə­si və təb­li­ği­nə diq­qət ar­tı­rı­lıb. "Nax­çı­van mət­bə­xi", "Nax­çı­van tik­mə­lə­ri" və "Ta­ri­xi qay­naq­lar­da Nuh pey­ğəm­bər" ki­tab­la­rı, üç cildlik "Nax­çı­van folklo­ru" an­to­lo­gi­ya­sı nəşr et­di­ri­lib. Yal­lı­lar no­ta kö­çü­rü­lüb və onun əsa­sın­da "Nax­çı­van - Şə­rur el yal­lı­la­rı" ki­ta­bı çap olu­nub. Bu­nun­la ya­na­şı, yal­lı­lar­dan iba­rət kom­pakt disk də bu­ra­xı­lıb.

Ekspertlər qeyd edir ki, hər bir xal­qın ta­ri­xi onun ya­rat­dı­ğı sə­nət­kar­lıq nü­mu­nə­lə­rin­də ya­şa­yır. Bə­şə­riy­yə­tin il­kin ya­ra­nış döv­rün­dən baş­la­ya­raq bu gü­nə ki­mi xalq sə­nət­kar­lı­ğı müx­tə­lif in­ki­şaf mər­hə­lə­lə­ri ke­çib. Sa­də əl əmə­yi­nə əsas­la­nan əş­ya­lar, mə­i­şət ava­dan­lıq­la­rı son­ra­lar hə­min dövrlər­dən xə­bər ve­rən mad­di-mə­də­niy­yət nü­mu­nə­lə­ri­nə çev­ri­lib. Bu gün Nax­çı­van­da mil­li də­yər­lə­ri­mi­zin tər­kib his­sə­si olan xalq sə­nət­kar­lı­ğı sa­hə­lə­ri­nin bər­pa olun­ma­sı da bu tor­paq­da ta­ri­xən for­ma­laş­mış zən­gin ta­ri­xi-mə­də­ni ir­sin ya­şa­dıl­ma­sı ki­mi mü­hüm məq­sə­də xid­mət edir.

O da vur­ğu­la­nır ki, Nax­çı­van­da oy­ma sə­nə­ti­nin qə­dim ta­ri­xi var. Əc­dad­la­rı­mız bu sə­nə­tin il­kin nü­mu­nə­lə­ri­ni Gə­mi­qa­ya­da daş üzə­rin­də ya­ra­dıb, daş ki­ta­bə­lər­də əks olu­nan müx­tə­lif təs­vir­lər bu gü­nü­mü­zə qə­dər gə­lib ça­tıb. Son­ra­dan daş üzə­rin­də oy­ma ilə ya­na­şı, ağac üzə­rin­də oy­ma sə­nə­ti də in­ki­şaf et­di­ri­lib. Bu gün nax­çı­van­lı sə­nət­kar­lar ağac üzə­rin­də oy­ma sə­nə­ti­ni ya­şa­dır, xal­qı­mı­zın min il­lər ər­zin­də for­ma­la­şan bə­dii-es­te­tik zöv­qü öz ək­si­ni bu əsər­lər­də ta­pır. Sər­gi­də el sə­nət­kar­la­rı­nın ta­ri­xi abi­də­lə­rin, na­ğıl per­so­naj­la­rı­nın, "Də­də Qor­qud" das­ta­nın­da­kı ob­raz­la­rın və Nax­çı­van me­mar­lıq mək­tə­bi­nin ele­mentlə­ri­nin əks olun­du­ğu müx­tə­lif əl iş­lə­ri nü­ma­yiş olu­nub.

Azər­bay­can de­ko­ra­tiv-tət­bi­qi sə­nə­ti, elə­cə də di­gər sə­nət növ­lə­ri xal­qı­mı­zın ta­ri­xi­ni ya­şa­dır. Bun­dan baş­qa, xalq sə­nə­ti­miz bü­töv­lük­də azər­bay­can­çı­lı­ğa bağ­lı­dır. Azər­bay­can­çı­lı­ğın ru­hu­nu ya­şa­dan bu sə­nət növ­lə­ri döv­lət tə­rə­fin­dən hi­ma­yə edi­lir ki, gə­lə­cək nə­sil­lər də bu sə­nə­ti ya­şat­sın!

İradə SARIYVA

Bakı xəbər.- 2016.- 11 oktyabr .- S.15