Heydər Əliyev və Azərbaycanda
multikulturalizm siyasəti azərbaycançılıq təcəssümü
kimi...
II yazı
Bu il Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyini bərpa etməsinin 25 illiyidir. Dövlət müstəqilliyimizin bərpa edilməsi naminə Azərbaycan xalqı çox qurbanlar verib.
25 il bundan əvvəl ilk
kövrək addımlar atan dövlətimiz bu gün
dünyada söz sahibi olan dövlətlərdəndir,
bölgədə liderdir. Azərbaycanda dövlət
quruculuğu böyük imtahanlardan, sınaqlardan
keçdi. Çox çətinlikləri gördü dövlətimiz.
Xalqımızın böyük oğlu
Heydər Əliyevin zəhməti, yorulmaz fəaliyyəti,
gərgin əməyi sayəsində dövlətimiz
yad təsirlərdən qorundu. Bu
gün də ölkə başçısı İlham
Əliyev dövlətimizin qorunması, müdafiəsi
istiqamətində böyük addımlar atır.
Müstəqil Azərbaycan dövlətinə
sahibik. Bildiyimiz kimi,
Azərbaycan dövlətinin müstəqillik
qazanmasında ölkəmizdə yaşayan azsaylı
xalqların rolu az deyil. Multikulturalizm
ənənəsinə, tolerantlığa sadiq olan Azərbaycan
dövləti dünyaya sülh, əminamanlıq,
qardaşlıq mesajları verir.
Keçən yazımızda qeyd etmişdik ki, Azərbaycanda
mövcud olan tolerantlıq və multikulturalizm siyasətinin
dövlət səviyyəsində təbliğ
olunması Heydər Əliyevin adı ilə
bağlıdır.
Heydər
Əliyev və Azərbaycanda multikulturalizm siyasətini
təhlil edən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
deputatı, Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında
Dövlət
İdarəçilik Akademiyasının Siyasi
Araşdırmalar
İnstitutunun
direktoru, siyasi elmlər doktoru, professor
Elman Nəsirov qeyd edir ki, Azərbaycanda mövcud olan
multikultural mühit dövlətimizi dünyada
sülhsevər bir dövlət kimi tanıdır.
E.Nəsirovun qeyd etdiyinə görə, Azərbaycanın
multikultural ənənələrinin dövlət tərəfindən
qorunması işində ən mühüm istiqamətlərdən
biri də ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü
və göstərişi ilə bu məsələnin
hüquqi sənədlərdə, o cümlədən Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasında əks
olunmasıdır. Onun yazdığına görə, belə ki,
multikulturalizm siyasətinin əsasını təşkil
edən tolerantlıq (dözümlülük) prinsipi Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının bir sıra maddələrində
aydın şəkildə təsbit edilib: "Bununla
bağlı "Bərabərlik hüququ" (maddə
25, bənd 3), "Milli mənsubiyyət hüququ"
(maddə 44, bəndlər 1, 2), "Ana dilindən istifadə
hüququ" (maddə 45, bəndlər 1, 2) və
başqa maddələri göstərmək
mümkündür. Bununla yanaşı,
dahi müasirimiz Heydər Əliyev Azərbaycan
dilinin, tarixinin, ədəbiyyat və mədəniyyətinin
azərbaycançılıq məfkurəsi ilə dərkinin
metodologiya və strategiyasını
formalaşdırdı. Ulu öndər Heydər
Əliyev Azərbaycan dilinə məhz azərbaycançılığın
mənəvi əsası kimi yüksək qiymət verirdi:
- Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi Azərbaycan
dilini əbədi edibdir və bu gün Azərbaycan
dilimiz yaşayır və yaşayacaqdır. Qoy Azərbaycan dili müstəqil Azərbaycanda,
eləcə də dünyada yaşayan bütün azərbaycanlıların
dili olsun. Bu dil bu gün azərbaycanlıların
mənəvi birliyinin əsasıdır.
Ulu öndərin ölkə rəhbərliyinə
qayıdışı dini dəyərlərə
münasibətdə, dövlət-din münasibətlərində
yeni mərhələnin başlanğıcı oldu. Çox keçmədi
ki, bu sahədə həyata keçiriləcək
siyasətin mahiyyəti xalqa açıqlandı, din
sahəsinə qayğı, dini abidələrin bərpası,
milli-mənəvi dəyərlərin
qorunması və təbliği dövlətin din siyasətinin
prioritet istiqamətlərindən birinə
çevrildi. Onun həyata keçirdiyi
uğurlu siyasət nəticəsində Azərbaycan
Respublikası dövlət-din münasibətlərində
həssas nəzarətlə bərabər, ölkədə
etiqad azadlığı üçün şərait
yaradıldı, dini dəyərlərə, ibadət
yerlərinə və din adamlarına xüsusi
qayğı göstərilməyə
başlanıldı. Əsas məqsəd isə
dövlətlə din arasında qarşılıqlı
anlaşma və əməkdaşlığı gücləndirmək
idi".
E.Nəsirov vurğulayır ki, ölkəmizdə
bütün dini konfessiyalar qanun qarşısında bərabərdir
və eyni statusa malikdir. Onun yazdığına görə,
ölkə vətəndaşlarının əksəriyyətini
təşkil edən müsəlmanların
hüquqlarının təmin olunması ilə
yanaşı, dövlət respublikada
yayılmış digər dinlərə də
qayğı göstərir: "Bundan savayı, dövlət-din
münasibətlərinin tənzimlənməsi
istiqamətində mühüm addım olaraq ulu öndər
Heydər Əliyevin 21 iyun 2001-ci il
tarixli, 512 saylı Fərmanı ilə Dini Qurumlarla
İş üzrə Dövlət Komitəsi
yaradılıb. Bunun ardınca "Dini
etiqad azadlığı haqqında" Azərbaycan
Respublikasının Qanunu qəbul edilib.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi
altında ölkəmizdə Azərbaycan
xalqının multikultural ənənələrinin
qorunması və inkişaf etdirilməsi sahəsində
həyata keçirilən siyasi istiqamət yeni mərhələdə
onun layiqli davamçısı Prezident İlham
Əliyev tərəfindən uğurla inkişaf
etdirilir.
Multikulturalizmi Azərbaycan Respublikasının
dövlət siyasəti, xalqımızın həyat tərzi
kimi dəyərləndirən Prezident İlham
Əliyev bu siyasətin həyata keçirilməsində
BMT, ATƏT, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı,
İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və
digər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığa
xüsusi önəm verir. O, daim ölkəmizin bu təşkilatlar
tərəfindən qəbul edilən milli
azlıqların hüquq və azadlıqlarının
müdafiəsi ilə bağlı konvensiyalara
qoşulmasının vacibliyini qeyd edir. Məhz bu
siyasi xəttin nəticəsi kimi, Azərbaycan
Prezidentinin göstərişi ilə ölkəmizin
26 noyabr 2009-cu il tarixli qanunla "Mədəni
özünüifadə formalarının müxtəlifliyinin
qorunması və təşviqinə dair" UNESCO
Konvensiyasına qoşulmasını göstərmək
olar".
Heydər Əliyevin qoyduğu yolun ölkə
başçısı İlham Əliyev tərəfindən
uğurla davam etdirildiyini önə çəkən
E.Nəsirov vurğulayır ki, sivilizasiyalararası
dialoq prosesinə töhfə vermək məqsədilə
Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü
ilə 2008-ci ildə Avropa Şurasının mədəniyyət
nazirlərinin toplantısı Bakıda keçirildi
və bu tədbirə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının
mədəniyyət nazirləri də dəvət
edildi.
Professor
qeyd edir: "Bu, tarixdə ilk dəfə
idi ki, iki mühüm beynəlxalq təşkilatın
nümayəndələri Bakıya toplaşmışdılar.
2009-cu ildə Bakıda növbəti
analoji tədbir keçirildi. Bu dəfə
Avropa Şurasının mədəniyyət nazirləri
İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının
Bakıda keçirilən tədbirinə dəvət
edildi. Bununla da Azərbaycan dünyada
süni şəkildə erroziyaya uğradılmaqda
olan multikultural dəyərlərə sadiq
qaldığını bir daha hər iki
sivilizasiyanın yüksək səviyyəli təmsilçilərinə
nümayiş etdirdi.
Prezident İlham Əliyevin təbirincə desək,
"Multikulturalizm üstünlüklərdən,
böyük varlıqlardan biridir. Əfsuslar ki,
dünyanın müxtəlif yerlərində, qonşu
bölgələrdə, Orta Şərqdə və
Avropada müəyyən narahatlıq yaradan meyllərin
şahidi oluruq. Təcridolunma,
ayırma və bəzən ədavət meyllərini
görürük. Çünki
dünyaya töhfə vermək, daha yaxşı
dünyanı, hamı üçün müvafiq olan
dünyanı qurmaq üçün yaşayırıq.
İstəyirik ki, bütün xalqların,
dinlərin nümayəndələri, yaşayış
tərzindən asılı olmayaraq, layiqli şəraitdə
dinc həyat sürsünlər. Dini
hisslərə əsaslanan gərginlik halları
bütün ölkələr, o cümlədən
çoxmillətli cəmiyyəti olan ölkələr
üçün çox təhlükəlidir".
Prezident İlham Əliyev sadalanan reallıqlar
kontekstində bu gün mədəniyyətlərarası
dialoqa heç zaman olmadığı qədər
ehtiyac olduğunu vurğulayaraq bildirib ki, dövlətimiz
nəinki məscidlərin, həmçinin, pravoslav və
katolik kilsələrinin, sinaqoqların yenidən
qurulmasına və inşasına sərmayə
yatırır. İşğalçı Ermənistan
dövləti üçün isə terrorçuluq və
etnik təmizləmə siyasəti xarakterikdir və
Azərbaycanın mədəni irsini məhv etməyi əlahiddə
olaraq hədəf seçib. "Mən müsəlman
ölkəsini, erməni terrorizmindən,
işğalından, tarixi abidələrinin məhv
edilməsindən əziyyət çəkən bir
ölkəni təmsil edirəm," - deyən Prezident
İlham Əliyev 2015-ci il noyabrın 17-də Parisdə
UNESCO Baş Konfransı 38-ci sessiyasının Liderlər
Forumunun tribunasından Ermənistanın mədəni
isrə qarşı vandalizm siyasətini ifşa edərək,
işğalçı dövlətə sərt xəbərdarlığını
çatdırdı: "İşğal nəticəsində
ölkəmizin 600-dən çox tarixi və memarlıq
abidəsi, 40 min eksponatı olan 22 muzey, 10 məscid məhv
edilmişdir. Buna baxmayaraq, siz bu gün Bakının mərkəzində
Azərbaycan
hökuməti tərəfindən bərpa
edilmiş erməni kilsəsini görə bilərsiniz.
Əlbəttə ki, biz
torpaqlarımıza qayıdacağıq, şəhərlərimizi
bərpa edəcəyik, orada yeni məktəblər və
xəstəxanalar inşa edəcəyik, lakin tarixi
abidələrimizi bərpa edə bilməyəcəyik.
Ermənilər bizim tarixi irsimizi məhv ediblər,
lakin onlar bizim iradəmizi məhv edə bilməzlər,
evlərinə geri qayıtmaq istəyən
qaçqın və məcburi köçkünlərin,
Bakıda və Azərbaycanın digər şəhərlərində
dünyaya gələn, öz tarixi torpaqlarını
heç vaxt görməyən, lakin doğma
torpaqlarına qayıtmaq üçün qəlbində
böyük iradə ilə yaşayan insanların nəvə
və nəticələrinin iradəsini məhv edə
bilməzlər. Onlar geri qayıdacaqlar! Biz
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü
bərpa etmək üçün hər şeyi edəcəyik".
"Multikulturalizm bizim adət-ənənəmizdir. Multikulturalizm
dövlət siyasəti və ictimai sifarişdir.
Multikulturalizm bizim həyat tərzimizdir", - deyən
Prezident İlham Əliyev Qafqazda ən qədim kilsələrdən
birinin Azərbaycanda, qədim Şəki şəhərinin
yaxınlığında yerləşməsindən, o
cümlədən, 743-cü ildə tikilmiş ən qədim
məscidlərdən birinin Azərbaycanda, qədim
Şamaxı şəhərində olmasından
xalqımızın qürur və fərəh hissi
keçirdiyini bildirib".
E.Nəsirov
yazır ki, belə bir siyasi kontekstdə Prezident
İlham Əliyev 28 fevral 2014-cü il
tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının
millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər
üzrə Dövlət Müşaviri Xidmətini
yaradıb. Onun vurğuladığına
görə, bu gün bu xidmət ölkənin ideoloji həyatının
önəmli istiqamətlərini əlaqəli şəkildə
öyrənən, obyektiv səbəbdən
özünü göstərən müəyyən
boşluqların doldurulmasını təmin edən
vacib bir orqan kimi fəaliyyətini qurmaqdadır.
"Prezident
İlham Əliyevin multikulturalizm siyasətinin
növbəti əhəmiyyətli addımı Bakı
Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin
yaradılmasına dair 15 may 2014-cü il tarixində
imzaladığı Fərman oldu. Bu mərkəzin
yaradılmasının əsas məqsədi ölkəmizdə
əsrlər boyu formalaşmış
tolerantlığın, etnik-mədəni, dini müxtəlifliyin
qorunmasını və çiçəklənməsini
təmin etmək, habelə Azərbaycanı dünyada
multikulturalizm mərkəzi kimi tanıtmaq və
mövcud multikultural modellərini tədqiq və təşviq
etməkdir. Dünyanın
multikulturalizm sahəsində aparıcı mütəxəssislərinin,
görkəmli ictimai və siyasi xadimlərinin
Bakıda beynəlxalq səviyyədə belə bir mərkəzin
açılmasını son dərəcə təbii və
işgüzar şəkildə qəbul etməsi məhz
Azərbaycanın bu gün dünya multikulturalizminin mərkəzinə
çevrilməsi reallığını aydın şəkildə
nümayiş etdirir.
Prezident
İlham Əliyev 2015-ci il noyabr
ayının 17-də Parisdə UNESCO-nun məlum
forumunda xüsusi olaraq vurğulayıb ki, cari ildə
Birinci Avropa Oyunlarına ev sahibliyi etməyimiz də
multikulturalizmin bir nümunəsidir. Müsəlman
ölkəsində İlk Avropa Oyunlarının
keçirilməsi multikulturalizm və tolerantlıq
ideyalarının təntənəsidir. Cənab
Prezident fikirlərini davam etdirərək bildirib ki,
2017-ci ildə İslam Həmrəylik Oyunlarını
keçirəcəyik və nəticədə ola bilsin ki, uzun illər ərzində Azərbaycan,
Bakı şəhəri bu iki yarışın bir məkanda
keçiriləcəyi yeganə yaşayış yeri
olaraq qalacaq. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan sadalanan
reallıqlar kontekstində artıq 2016-cı ilin 25-27
aprel tarixində BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının
Qlobal Forumuna uğurla ev sahibliyi edib" - deyə qeyd
edən E.Nəsirovun sözlərinə görə,
Prezident İlham Əliyevin multikulturalizmə, tolerantlığa
verdiyi siyasi dəyərin dünya miqyasında real
elmi, mədəni, sosial müstəvilərə
köçürülməsi işində Heydər
Əliyev Fondunun böyük xidmətləri
danılmazdır.
O deyir
ki, bu gün Azərbaycan multikultural ənənələrinin
qorunub saxlanması, təbliği ilə bağlı
Heydər Əliyev Fondu olduqca əhəmiyyətli,
möhtəşəm layihələr həyata
keçirir. Bu layihələr Azərbaycan
multikulturalizminin bir ölkə çərçivəsində
qapalı inkişafını deyil, dünya çərçivəsində
dinlərin və mədəniyyətlərin müxtəliflikləri
reallığında fəaliyyət göstərməsini
şərtləndirir: "Fondun
düşünülmüş, sistemli fəaliyyətində
multikulturalizmin mühüm aspektlərindən biri
olan mədəniyyətlərarası əlaqələrin
möhkəmlənməsi istiqaməti xüsusi yer
tutur. Fondun prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı
səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım
Əliyevanın təşəbbüsü ilə keçirilən
"Mədəniyyətlərarası dialoqda
qadınların rolunun genişləndirilməsi",
"Qloballaşma şəraitində mədəniyyətlərin
rolu", "Çoxmədəniyyətli dünyada
sülh şəraitində birgə yaşama",
"Azərbaycan - tolerantlıq məkanı" layihələrini
xüsusi qeyd etmək olar. Tərəqqipərvər
dünya ictimaiyyəti, görkəmli şəxsiyyətlər
və sıradan insanlar bu qəbildən olan tədbirlərin
keçirilməsini, orada mədəniyyətlərarası
dialoqun inkişafına həsr olunmuş məsələlərin
müzakirə olunmasını və ən əsası,
gerçəkləşdirilməsini böyük rəğbətlə
qarşılayır.
Sonda onu
da xüsusi olaraq qeyd edək ki, ulu öndər Heydər
Əliyevin müəllifi olduğu çoxmədəniyyətlilik
siyasətinin Prezident İlham Əliyev tərəfindən
varislik xətti ilə novatorcasına davam etdirilməsi
kursu dünyanın üzləşdiyi potensial və
real risqlərin, o cümlədən ksenofobiya,
irqçilik, islamofobiya və multikulturalizmin
alternativi olan digər təhdidlərin aradan
qaldırılması mənafeyinə xidmət
göstərən orijinal həll yollarının irəli
sürülməsi baxımından da unikaldır: "Siz
qonşunuzdan milliyyətini, kilsədə, sinaqoqda və
ya məsciddə ibadət etməsini soruşmadan
onunla yanaşı yaşamalısınız. Yalnız bu halda potensial risqləri azalda bilərik".
E.Nəsirovun
maraqlı təhlili bizə çox məsələlərlə
tanış etdi. Heydər
Əliyev və Azərbaycanda multikulturalizm siyasəti
davamlı olaraq geniş analitik təhlillərə cəlb
edilir. Bu mövzu o qədər genişdir ki, onu təhlil
etdikcə yeni fikirlər, yeni ideyalarla tanış
olursan. Heydər Əliyevin multikulturalizm
siyasətinin özəyini, kökünü azərbaycançılıq
ruhu, ideologiyası təşkil edirdi.
İradə
SARIYEVA
Bakı xəbər.- 2016.- 13 oktyabr.- S.15