Səhnəmizin iftixarı

Əs­lin­də mən onu bir aktyor ki­mi lap çox­dan ta­nı­yır­dım. Hə­lə tə­lə­bə ikən iz­lə­di­yim is­te­dad­lı aktyo­ru­muz Lüt­fi Məm­məd­bə­yo­vun çək­di­yi "İt­kin gə­lin" çox­se­ri­ya­lı te­le­vi­zi­ya ta­ma­şa­sın­dan. 90-cı il­lər­də bu ta­ma­şa te­le­vi­zi­ya mə­ka­nın­da bö­yük uğur qa­zan­dı. Ya­rat­dı­ğı "Əb­dül" ob­ra­zı uzun il­lər ta­ma­şa­çı­la­rın yad­da­şın­dan si­lin­mə­di.

Ta­le elə gə­tir­di ki, gəncli­yim­dən da­xi­lim­də vul­kan ki­mi yı­ğı­şıb qa­lan səh­nə mə­həb­bə­ti­mi, te­atr sev­gi­mi re­al­laş­dır­maq üçün te­atrda iş­lə­mək tək­li­fi al­dım. Ağ­lı­ma be­lə gəl­məz­di ki, bun­dan son­ra­kı ta­le­yi­mi İrə­van Döv­lət Azər­bay­can Dram Te­at­rı ilə bağ­la­ya­cam.

Bə­li, de­yir­lər ki, hə­yat­da nə­yin­sə so­nu nə­yin­sə baş­lan­ğı­cı­dır. Onu da de­yir­lər ki, hə­yat­da tə­sa­dü­fi heç nə yox­dur. Za­man-za­man bu fəl­sə­fi qa­nu­na ina­nan­lar da ol­du, inan­ma­yan­lar da. Mən ina­nan­lar­dan ol­du­ğum üçün al­dı­ğım tək­li­fi də­yər­lən­di­rə­rək Cə­fər Cab­bar­lı adı­na İrə­van Döv­lət Azər­bay­can Dram Te­at­rı­na yol­lan­dım. Te­at­rın di­rek­to­ru, əmək­dar mə­də­niy­yət iş­çi­si, sə­nət­şü­nas­lıq üz­rə fəl­sə­fə dok­to­ru İf­ti­xar Pi­ri­yev­lə ilk gö­rü­şü­müz o qə­dər də ürə­ka­çan ol­ma­dı. Öm­rü­nün 30 il­dən ço­xu­nu te­at­ra həsr edən, öz pe­şə­si­ni də­li ki­mi se­vən, ne­çə-ne­çə əsə­rə səh­nə ta­le­yi ve­rən İf­ti­xar mü­əl­lim bu sə­nə­tin gö­zəl­lik­lə­ri ilə ya­na­şı, te­at­rın çə­tin­li­yin­dən söz aça­raq "Zül­fiy­yə xa­nım, mən ina­nı­ram ki, siz yax­şı pe­da­qoq­su­nuz, am­ma aktyor sə­nə­ti ol­duq­ca çə­tin­dir. Əgər siz­də bu alın­ma­sa, mən­dən in­ci­mə­yin, yol­la­rı­mız ay­rı­la­caq" - de­yə­rək mə­ni in­cit­sə də, ruh­dan düş­mə­mə­yə söz ver­dim. Və hər şe­yi za­man gös­tə­rə­cək de­yə­rək, hər gün bö­yük şövqlə te­at­ra işə get­dim.

135 il­lik ta­ri­xi olan İrə­van Döv­lət Azər­bay­can Dram Te­at­rı­nın fə­da­kar aktyor­la­rı ilə çi­yin-çi­yi­nə iş­lə­mək mə­nə bö­yük zövq ve­rir­di. Gün­lər keç­dik­cə, səh­nə­də ilk ad­dım­la­rı­mı at­dıq­ca, bu sə­nə­tin doğ­ru­dan da çə­tin ol­du­ğu­nu dərk et­dim. İf­ti­xar mü­əl­lim tez-tez məşqlə­ri­mi­zə gə­lər, öz tək­lif­lə­ri­ni gənc re­jis­sor­lar­la bö­lü­şər, aktyor­la­ra pe­şə­kar töv­si­yə­lə­ri­ni ve­rər, hət­ta la­zım gə­lən­də mi­zan­la­rı us­ta­lıq­la bi­zə gös­tə­rər­di. Gün­lər keç­dik­cə, onun mə­nə te­atr haq­qın­da de­di­yi çə­tin­lik­lə­rin hə­qi­qət ol­du­ğu­nu an­la­dım.

İf­ti­xar mü­əl­lim te­atrda elə gö­zəl mü­hit ya­ra­dıb ki, bu an­caq al­qı­şa la­yiq­dir. Ənə­nə­vi olan bu te­atrda on il­lər­lə for­ma­la­şan qay­da­lar, mü­na­si­bət­lər hökm sü­rür. Rəh­bə­rin for­ma­laş­dır­dı­ğı ənə­nə də sə­nə­tə, sə­nət­ka­rın is­te­da­dı­nın üzə çıx­ma­sı­na dəs­tək­dir.

İf­ti­xar Pi­ri­ye­vin mü­əl­li­fi ol­du­ğu "Qur­tu­luş das­ta­nı"nda ya­rat­dı­ğı ulu ön­də­rin ob­ra­zı məşqlər za­ma­nı mə­ni va­leh edir­di. Aktyor bu ob­ra­zı o qə­dər da­xi­li dün­ya­sı­na hop­du­rur ki, san­ki gö­zü­mün önün­də da­hi Hey­dər Əli­ye­vi gö­rür­düm. Bu da bir aktyor ki­mi İ.Pi­ri­ye­vin Hey­dər Əli­yev dü­ha­sı­na bö­yük mə­həb­bə­tin­dən irə­li gə­lir. Aktyor oy­na­dı­ğı ob­ra­zın da­xi­li psi­xo­lo­ji qat­la­rı­nı tə­bii ifa­də və təs­vir va­si­tə­lə­ri, mə­na­lı ba­xış­la­rı və həd­din­dən ar­tıq ox­şar, ürə­yə­ya­tım­lı, ko­lo­rit­li sə­si ilə elə möh­tə­şəm çat­dı­rır ki, ta­ma­şa­çı göz önü­nə əzə­mət­li ulu ön­də­ri gə­ti­rir. Bu mə­qam­da aktyor dün­ya­nı tam­şa­çı­ya ba­ğış­la­yır.

İ.Pi­ri­ye­vin tək­cə aktyor yox, təş­ki­lat­çı, ya­ra­dı­cı, müs­tə­qil tə­fək­kür­lü sə­nət­kar ki­mi bir xid­mə­ti də onun ya­rat­dı­ğı po­e­zi­ya nü­mu­nə­lə­ri­dir. O po­e­zi­ya nü­mu­nə­lə­ri ki, on­la­rın ço­xu Azər­bay­can mu­si­qi­sin­də hi­tə çev­ri­lib:

Boy­nu bü­kük xa­ti­rə­dir,

Mə­nim ömür nəğ­mə­lə­rim.

Qə­rib-qə­rib hey əl edir,

Mə­nim ömür nəğ­mə­lə­rim.

 

Saç­la­rım­da me­hə dö­nüb,

Göz­lə­rim­də şe­hə dö­nüb,

Qə­mə-qüs­sə­yə bü­rü­nüb,

Mə­nim ömür nəğ­mə­lə­rim.

 

Ni­yə yo­zul­mur bu yu­xu?!

Unu­dul­mur ni­yə qo­xun?!

Bəs­dir sus­dun, bir az oxun,

Mə­nim ömür nəğ­mə­lə­rim.

Bu şe­ir­lə­ri oxu­duq­ca şa­i­rin mis­ra-mis­ra köv­rəl­di­yi, köv­rə­lə-köv­rə­lə sö­zün işı­ğın­da bir ömür ya­şa­dı­ğı bəl­li olur:

İçim­də də­li bir sev­gi ya­şa­yır,

Ağ­la­yıb hön­kü­rür hir­si tu­tan­da.

Gö­züm­dən göy­lə­rə ya­ğış da­şı­yır,

Göy­lə­rin su­suz­luq vax­tı ça­tan­da.

 

İçim­də də­li bir sev­gi ya­şa­yır,

Mə­ni ovun­du­rur hir­si ya­tan­da.

Göy­lər­dən gö­zü­mə işıq da­şı­yır,

Ge­cə göz­lə­ri­mə zül­mət qa­tan­da

- de­yən mü­əl­li­fin mə­həb­bət ad­lı mu­nis bir alə­mə özü­nə­məx­sus fər­di ba­xış­la­rı­nın şa­hi­di olu­ruq. Ey­ni za­man­da, ha­mı­mı­zın ya­şa­dı­ğı gö­zəl hisslə­ri ye­ni de­yim tər­zi­lə elə gö­zəl can­lan­dı­rır ki, oxu­cu­la­rı­nı dü­şün­mə­yə sövq edir.

Aris­to­te­lin "Po­e­ti­ka" əsə­rin­də be­lə bir fi­kir var: "Hə­yə­can­lan­ma­yan hə­yə­can­lan­dı­ra bil­məz!". Bu ten­den­si­ya­nı şa­ir İf­ti­xar bə­dii ya­ra­dı­cı­lı­ğın­da da əks et­di­rə­rək qar­ma-qa­rı­şıq dün­ya­mı­zın nə­şə­si­ni, gö­zəl­li­yi­ni, əza­bı­nı, həs­rə­ti­ni, nis­gi­li­ni ya­şa­ya-ya­şa­ya po­e­tik şə­kil­də de­yə­rək ta­le­yin­dən şi­ka­yət edir:

Bu qə­rib öm­rü­mün ki­ra­yə­sin­də

Ya­şa­yan ca­nı­ma ya­zı­ğım gə­lir.

Al­nı­ma ya­zı­lan əzab­la­rı­mın

Ağ­rı­sı-acı­sı ər­şə yük­sə­lir.

 

Bu qə­rib öm­rü­mə ya­zı­ğım gə­lir,

Bu qə­rib öm­rü­mün ki­ra­yə­sin­dən

Bu ya­zıq ca­nı­mı apa­rın bir­dən.

 

Qəl­bin­də və­tən ağ­rı­sı, və­tən dər­di kök­lə­nən şa­ir in­san­la­rın və­tə­nə sa­hib çıx­ma­ma­ğın­dan gi­ley­lə­nə­rək ona göz yaş­la­rı­nı sil­mə­yi­ni töv­si­yə edir:

Ağ­la­ma, Və­tən!

On­suz da biz­dən sə­nə oğul olan de­yil!

Dost var, düş­mən var,

Göz­lə­ri­nin ya­şı­nı sil!

Ağ­la­ma! Ağ­la­ma, Və­tən!

İf­ti­xa­rın şe­ir­lə­rin­də sö­zün ni­za­mı o qə­dər ma­raq­lı­dır ki, şe­ir­də­ki tək­rar ifa­də­lər san­ki coş­qun də­ni­zin lə­pə­lə­ri­nə bən­zə­yir:

Mə­nim kön­lü­mə dəy­mə­yin,

Kön­lüm­də sev­gim ya­şa­yır.

Mə­nim sev­gi­mə dəy­mə­yin,

Sev­gim­də şe­i­rim ya­şa­yır.

 

Mə­nim şe­i­ri­mə dəy­mə­yin,

Şe­i­rim­də öm­rüm ya­şa­yır.

Mə­nim öm­rü­mə dəy­mə­yin,

Öm­rüm­də ölü­müm ya­şa­yır.

Sə­nət ada­mı üçün məf­ku­rə tu­tu­mu, dü­şün­cə əha­tə­li­li­yi çox va­cib xü­su­siy­yət­dir. Gö­rü­nür, uca Tan­rı­ya olan sev­gi­sin­dən­dir ki, bu qa­bi­liy­yə­ti Al­lah İf­ti­xar mü­əl­li­mə tə­rəd­düd et­mə­dən ba­ğış­la­yıb. Elə bu sə­bəb­dən­dir ki, o öz qə­lə­mi­ni ədə­bi janrla­rın bir ne­çə nö­vün­də uğur­la sı­naq­dan ke­çi­rib: Şa­ir, dra­ma­turq, alim İ.Pi­ri­yev ən əsa­sı da aktyor­dur.

 

Hör­mət­li, İf­ti­xar mü­əl­lim, bu ya­zı əs­lin­də si­zin şəx­siy­yə­ti­ni­zin, in­san­lı­ğı­nı­zın, şa­ir­li­yi­ni­zin, sə­nət­kar­lı­ğı­nı­zın fo­nun­da çox ki­çik­dir. Hət­ta onu da bi­li­rəm ki, bu­nu oxu­yan­da mə­ni dan­la­ya­caq­sı­nız. Çün­ki si­zin özü­nü­təb­liğ­dən xo­şu­nuz gəl­mir. An­caq bu is­ti­də ürə­yi­min pe­rik dü­şən duy­ğu­la­rı­nı bir ye­rə cəm­lə­yib si­zə do­ğum gü­nü təb­ri­ki yaz­maq is­tə­dim. Kön­lüm­cə ifa­də edə bil­dim­mi, bil­mi­rəm. Onu bi­li­rəm ki, bu gün si­zin do­ğum gü­nü­nüz­dür. Do­ğum gü­nü­nüz mü­ba­rək, mü­əl­lim! Si­zə gö­zəl, sağ­lam ömür di­lə­yi­rəm. Çox­lu ta­ma­şa­çı al­qı­şı, gö­zəl səh­nə­lər nə­si­bi­niz ol­sun! Uzun il­lər bir­lik­də iş­lə­mək ar­zu­su ilə

Zülfiyə Eldaqızı  sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru

Bakı xəbər.- 2016.- 7 sentyabr.- S.15.