Aydın Abdullayevin müqəddəs şəhidlik yolu belə başlandı...

II yazı

Ha­va­dan pa­yız qo­xu­su gə­lir­di. Ha­va­nı ci­yər­lə­ri­nə çə­kib göy üzü­nə bax­dı. Sə­ma­nın bir tə­rə­fi­nə qıp­qır­mı­zı lə­kə düş­müş­dü. Elə bil gö­yün o üzü­nə qan çi­lən­miş­di. San­ki göy­lər­də də mü­ha­ri­bə ge­dir­di, ora­da da iş­ğal­çı­lar var­dı. Ay­dın qar­da­şı Ca­vad­la ara­sın­da­kı te­le­fon söh­bə­ti­ni xa­tır­la­dıq­ca, qar­da­şı­nın na­ra­hat si­ma­sı göz­lə­ri önün­dən çə­kil­mir­di. Heç ana­sı ilə söh­bə­ti də onu ra­hat bu­rax­mır­dı. Oğ­lu­nun sən­gər­də, düş­mən­lə si­nə-si­nə­yə da­yan­ma­sı ana­nın ge­cə­si ilə gün­dü­zü­nü bir-bi­ri­nə qat­mış­dı. Yol­la­rı­na göz di­kən bir cüt ba­xış da ona ra­hat­lıq ver­mir­di. Ni­şan­lı­sı­nın göz­lə­ri ul­duz olub göy­lər­də bərq vu­rur­du.

- Sə­ni hər gün göz­lə­yi­rəm, Ay­dın!

Onun tit­rək do­daq­la­rın­dan qo­pan söz­lər Ay­dı­nın qu­laq­la­rın­da cin­gil­də­dik­cə, göz­lə­ri do­lub bo­şa­lır­dı. Xə­ya­lın­da gah ana­sı­nın, gah da gö­zü yol­da qa­la­nın ya­nı­na ge­dir, on­la­ra müt­ləq ge­ri qa­yı­da­ca­ğı­nı vəd edir­di...

"Müt­ləq qa­yı­da­ca­ğam. Am­ma tor­paq­la­rı­mız iş­ğal­dan azad olun­duq­dan son­ra" - de­yə Ay­dın öz-özü­nə pı­çıl­da­dı. Sən­gər yol­daş­la­rı onun mə­tin, mərd, əyil­məz ol­du­ğu­nu yax­şı bi­lir­di­lər. Odur ki, ona ar­tıq su­al ver­mə­di­lər. Hiss et­di­lər ki, Ay­dı­nın özü sən­gər­də ol­sa da, fik­ri Ba­kı­da­dır...

...Ay­dın əs­gə­ri xid­mət­dən evə qa­yı­dan­da ana se­vi­nir­di ki, bu oğ­lu­nun da əl-aya­ğı­nı ba­şı­na yı­ğa­caq. Ay­dı­nın ai­lə, ev-eşik sa­hi­bi ol­ma­sı­nı is­tə­yir­di ana. Qar­da­şı­nın adı­nı ver­di­yi Ay­dın ba­la­sı­nın gə­lə­cə­yi ilə bağ­lı xə­yal­lar qu­rur­du tez-tez. Ay­dın əs­gər­lik­dən gəl­dik­dən son­ra çox də­yiş­miş­di. Xa­rak­te­ri da­ha da cid­di­ləş­miş­di. Ana hər gün gö­rür­dü ki, oğ­lu fi­kir­li gə­zib do­la­şır. Am­ma Se­vil ana onun ürə­yin­dən ke­çən­lə­ri oxu­ya bil­mir­di. O bil­mir­di ki, Ay­dı­nın ürə­yin­də yal­nız bir ar­zu var-sən­gə­rə qa­yıt­maq. "Mü­ha­ri­bə bi­tən­dən son­ra qa­yı­da­ca­ğam evə. Mə­ni be­lə tez­lik­lə göz­lə­mə­yin. Mən Və­tə­ni qo­ru­ma­ğa, düş­mə­nin bur­nu­nu ov­ma­ğa ge­di­rəm. Heç cür sa­kit­lik ta­pa bil­mi­rəm. Ba­kı­da qal­sam, özü­mü heç cür ba­ğış­la­ya bil­mə­rəm". O, ai­lə­si­nə yaz­dı­ğı mək­tub­da be­lə de­yir­di. Ai­lə­si bu mək­tub­dan çox son­ra­lar xə­bər tut­du. Çün­ki Ay­dın mək­tu­bu yaz­sa da, onu uzun müd­dət köy­nə­yi­nin döş ci­bin­də pün­han sax­la­dı. Bil­mir­di ki, için­də kök sa­lan ar­zu­nu ai­lə­si­nə ne­cə de­sin. Ana­sı bu xə­bə­ri ne­cə qar­şı­la­ya­caq? Bir ne­çə gün Ay­dın cəb­hə­yə qa­yıt­maq qə­ra­rı ilə bağ­lı heç kə­sə bir söz de­mə­di.  Fi­kir­lə­şir­di ki, bəl­kə qar­da­şı Ca­va­da aç­sın ürə­yi­ni. Ay­dın xey­li tə­rəd­düd­dən son­ra ev­də iki­sin­dən baş­qa kim­sə­nin ol­ma­dı­ğı­nı gö­rüb ürək­lən­di.

- Ca­vad, ya­dın­da­dır biz uşaq olan­da atam bi­zi qaç­qın­lar ya­şa­yan yer­lə­rə apa­rır­dı. Ge­dən­də ən çox da mə­ni gö­tü­rür­dü özü ilə. Ora­da qo­ca ba­ba var­dı, o, er­mə­ni vəh­şi­li­yin­dən da­nı­şır­dı. De­yir­di ki, er­mə­ni­lər Qa­ra­ba­ğı oda qa­la­yıb, qo­ca­ya, qa­dı­na, uşa­ğa rəhm et­mə­yib.

- Hə, ha­mı­sı ya­dım­da­dır. Ay­dın, bir­dən-bi­rə bu sə­nin ağ­lı­na har­dan gəl­di?

- Heç ağ­lım­dan çı­xıb ki, ağ­lı­ma da gə­lə... Hə­mi­şə on­la­rın üz ciz­gi­lə­ri gö­zü­mün qar­şı­sın­da olub. Əs­gər­lik­də olan­da az qa­la bir ne­çə də­fə düş­mən tə­rə­fə ke­çib er­mə­ni­lə­ri o dün­ya­ya gön­dər­mək is­tə­mi­şəm. Mən cəb­hə­yə get­mək is­tə­yi­rəm, Ca­vad. Fik­rim qə­ti­dir. Bu ba­rə­də çox dü­şü­nüb gö­tür-qoy et­dim, son­da yə­qin et­dim ki, mə­nim evim bu­ra yox, sən­gər­dir.

Ca­vad qar­da­şı­nın xa­siy­yə­ti­nə bə­ləd ol­ma­sı­na bax­ma­ya­raq, onu  fik­rin­dən dön­dər­mə­yə ça­lış­dı, la­kin Ay­dı­nı de­di­yin­dən dön­də­rə bil­mə­di. Qar­daş­lar ara­sın­da söh­bət çox gər­gin keç­di. Ca­vad hə­yə­can­lı idi. Dü­şü­nür­dü ki, Ay­dı­nın düş­mən­lə bu­run-bu­ru­na olan əra­zi­yə get­mə­si va­li­deyn­lə­ri tə­rə­fin­dən yax­şı qar­şı­lan­maz. Ana­sı­nın Ay­dı­na ne­cə bağ­lı ol­du­ğu­nu yax­şı bi­lir­di Ca­vad. Bi­lir­di ki, Ay­dın get­sə, ana­sı­nın dinc­li­yi­ni də özü ilə apa­ra­caq.

Ay­dın hər­bi ko­mis­sar­lı­ğa ge­dib kö­nül­lü cəb­hə­yə get­mək is­tə­di­yi­ni və mü­ra­ciə­ti­nin müs­bət qə­bul edil­di­yi­ni hə­lə ki, yal­nız Ca­va­da de­miş­di. Ca­va­dın on­dan xə­bər­siz va­li­deyn­lə­ri­nə bir söz de­yə­cə­yi­nə inan­mır­dı. Ay­dın uşaq­lıq­dan ar­zu­la­rı­nın ar­dın­ca get­mə­yə öy­rən­miş­di. Ai­lə­nin son­be­şi­yi və ər­kö­yü­nü olan Ay­dı­nın is­tə­yi­nə heç vaxt ai­lə­də "yox" de­yil­mə­miş­di. Am­ma bu xı­na o xı­na­dan de­yil­di, o bi­lə-bi­lə özü­nü şə­hid­li­yə apa­rır­dı. Hət­ta ev­də de­yir­di ki, mən qəh­rə­man ola­ca­ğam, şə­hid­li­yə ha­zı­ram. Əs­lin­də, ürə­yin­də ya­şa­dıq­la­rı­nı di­lə gə­ti­rir­di.

Ay­dın sən­gər­də bun­la­rı dü­şü­nür, qə­ra­rın­da haq­lı ol­du­ğu­nu ürə­yin­dən ke­çi­rir­di. Kö­nül­lü ola­raq cəb­hə­yə qa­yıt­maq is­tə­yi­ni ata­sı­na de­yən­də Əmir­sol­tan ki­şi­nin rən­gi du­rul­du. Elə bil ki­şi­ni Şah­da­ğın zir­və­si­nə qal­dı­rıb qoy­du­lar. Oğ­lu­nun qey­rət­li ol­du­ğu­nu əv­vəl­cə­dən bi­lir­di. Ət ye­yən quş dim­di­yin­dən bəl­li­dir. Ay­dın uşaq­lıq­dan və­tən­se­vər idi. Ata oğ­lu­nun xa­siy­yə­ti­nə bə­ləd ol­du­ğun­dan, ona əla­və su­al ver­mək is­tə­mə­di. Onu baş­dan-aya­ğa sü­züb:

- Bəs ni­yə mən in­di bi­li­rəm? Gə­rək əv­vəl­cə­dən de­yəy­din, sə­nin­lə hər­bi ko­mis­sar­lı­ğa mən də ge­dər­dim. Sə­nin­lə fəxr edi­rəm, oğ­lum, bi­lir­dim ki, sən Və­tə­ni qo­ru­ma­ğa ha­zır­san.

Ay­dın uşaq­lıq­dan ata­sı ilə ürək dos­tu idi. Heç nə­yi on­dan giz­lət­mir­di. Əmir­sol­tan ki­şi oğ­lu­nun qey­rə­ti, qorx­maz­lı­ğı ilə öyü­nür­dü. Ürə­yin­də dü­şü­nür­dü ki, onun oğ­lu elə be­lə də ol­ma­lı­dır. Ay­dı­nın və­tən­pər­vər ki­mi ye­tiş­mə­sin­də o özü bö­yük tər­bi­yə mək­tə­bi idi.

Ay­dın ata­sı­nın onun se­çi­mi­nə hör­mət­lə ya­naş­dı­ğı­nı gö­rüb ürək­lən­di:

- Ata, mən uşaq olan­da sən er­mə­ni­lə­rin bi­zim tor­paq­la­rı iş­ğal et­di­yin­dən, ocaq­la­rı­mı­zı kor qoy­ma­sın­dan, aman­sız ol­ma­la­rın­dan da­nı­şır­dın. Uşaq vax­tı dü­şü­nür­düm ki, bö­yü­yən­də müt­ləq za­bit ola­ca­ğam və düş­mə­nə qar­şı mü­ba­ri­zə apa­ra­ca­ğam.  Kəş­fiy­yat­çı ol­maq is­tə­yi­rəm. Əs­gər­lik­də də kəş­fiy­ya­ta ma­raq gös­tə­rir­dim. İlan ul­duz gör­mə­sə öl­məz. Er­mə­ni­lə­rə həd­di­ni gös­tər­mə­li­yik.

Ata oğ­lu­nu din­lə­dik­cə, ürə­yi kök­sü­nə sığ­mır­dı. Ata­ya hər­dən elə gə­lir­di ki, Ay­dın ar­tıq cəb­hə­də­dir və tor­paq­la­rı­mız iş­ğal­dan azad edi­lib, oğ­lu da hə­mi­şə özü ilə gəz­dir­di­yi üç­rəng­li bay­ra­ğı­mı­zı Şu­şa­ya, Xan­kən­di­nə san­cıb. Ata­nın kön­lün­dən nə­lər keç­mir­di, nə­lər...

Ata Ay­dı­na sı­na­yı­cı nə­zər­lər­lə ba­xıb:

- Oğ­lum, ha­mı bi­lir ki, bi­zim oğul­lar cə­sur­dur, qorx­maz­dır. Sən də uşaq­lıq­dan cə­sa­rət­li­sən, hü­nər­li­sən. Cəb­hə­də ça­lış er­mə­ni əs­gə­ri­ni öl­dür­mə, ya­zıq­dır, o da bir ana­nın, bir ata­nın ba­la­sı­dır. Mü­ha­ri­bə­ni o əs­gər­lər baş­la­ma­yıb ki, daş­nak­lar baş­la­yıb, on­lar bu mü­ha­ri­bə­nin qur­ban­la­rı­dır. At­ma on­la­ra, qur­ban olum, oğ­lum.

Ata­sı­nın söz­lə­rin­dən Ay­dın alış­dı, si­fə­tin­də­ki tə­bəs­süm don­du. Üzü cid­di­ləş­di, sərt­ləş­di. Hə­mi­şə va­li­deyn­lə­ri ilə pər­də sax­la­yan Ay­dın bu də­fə sə­si­ni bir az yük­səlt­di:

- Ata, sən özün de­mir­din­mi ki, er­mə­ni­lər bi­zim qo­ca­la­ra, uşaq­la­ra, qa­dın­la­ra di­van tu­tub. Bəs on­la­rın qi­sa­sı yer­də qal­sın? On­lar hər gün mül­ki əha­li ya­şa­yan əra­zi­lə­ri­mi­zi snay­per atə­şi­nə tu­tur, nə qə­dər in­san hə­lak olur. On­la­rın qa­nı­nı kim ala­caq? Düş­mən­lə öz an­la­dı­ğı dil­də da­nış­maq la­zım­dır... Baş­qa cür onu ba­şa sal­maq müm­kün de­yil...

Ay­dın üç il əv­vəl ata­sı ilə ara­la­rın­da olan söh­bə­ti xa­tır­la­yıb ürə­yin­dən ke­çir­di ki, gö­rə­sən ata-anam ne­cə­dir?

Ana­sı­nın on­dan ni­ga­ran qal­dı­ğı­nı bi­lir­di. Ev­də an­caq ana­sı onun cəb­hə­yə get­mə­si­nə qar­şı çıx­mış­dı. Xə­yal Ay­dı­nı ye­nə ev­lə­ri­nə - ana­sı ilə unu­dul­maz söh­bə­tə qay­tar­dı:

- Ay­dın, sən mə­nim həm qar­da­şım­san, həm oğ­lum. Bi­lir­sən ki, na­ra­ha­tam. Er­mə­ni­lər gün­də atır, qor­xu­ram ba­şı­na bir iş gə­lə. Xəs­tə ana­na ya­zı­ğın gəl­sin. Sə­nin­lə bağ­lı o qə­dər ar­zu­la­rım var ki... Qar­da­şı­mın to­yu­nu gör­mə­dik, sə­nin to­yu­nu gör­mək is­tə­yi­rəm. Ba­cı­la­rın da həm­çi­nin.

Ay­dın ana­sı­na da, xa­la­sı­na da ba­cı de­yə mü­ra­ci­ət edir­di. Uşaq­lıq­dan di­li be­lə öy­rəş­miş­di. Ana­sı çox yal­var­dı, oğ­lu ina­dın­dan dön­mə­di. 

- Qorx­ma, mə­nə heç nə ol­maz. Mən get­mə­li­yəm. Və­tə­nə söz ver­mi­şəm. Söz ve­ri­rəm ge­dib sağ-sa­la­mat qa­yı­da­ca­ğam. Mən gə­lə­nə ki­mi özü­nə yax­şı bax...

Ay­dın ana­sı ilə söh­bə­ti­ni xa­tır­la­dıq­ca, ürə­yin­dən ana­sı­nı bir da­ha gör­mək ke­çir­di. Ana­sı­nı gör­mək, qu­caq­la­yıb bağ­rı­na bas­maq is­tə­yir­di. Üzü­nü ana­sı­nın di­zi­nə söy­kə­yib "az qa­lıb, çox az qa­lıb, sə­ni tez­lik­lə Şu­şa­ya apa­ra­ca­ğam" de­mək is­tə­yir­di. Son­ra da kör­pə uşaq ki­mi mı­şıl-mı­şıl yat­maq ke­çir­di ürə­yin­dən. Xə­yal­la­rı ha­ça­lan­mış­dı. Gah Və­tə­nin mü­da­fiə­si haq­qın­da dü­şü­nür, gah ata-ana­sı, gah da ar­zu­la­rı­nın şah­za­də­si, gö­zü yol­da qa­lan Kö­nü­lü fi­kir­lə­şir­di. Kö­nül kön­lü­nə dü­şən gün­dən Ay­dı­nı ov­sun­la­mış­dı. Sa­də gö­zəl­li­yi ilə ni­şan­lı­sı­nın ürə­yi­ni fəth edən Kö­nül Ba­kı­da onun yo­lu­nu göz­lə­yir­di. Ay­dın dü­şü­nür­dü ki, hər şey­dən ön­cə Və­tən­dir. Və­tən tor­paq­la­rı azad olun­ma­sa, ai­lə­lər dinc, fi­ra­van, xoş­bəxt ya­şa­ya bil­mə­yə­cək. Dost­la­rı ilə söh­bət za­ma­nı de­yir­di ki, yax­şı, ha­mı­mız ge­dib otu­raq evi­miz­də, ai­lə­miz­də. On­da hə­yat yol­da­şı­mı­zın, ni­şan­lı­mı­zın, öv­la­dı­mı­zın üzü­nə ne­cə ba­xa­ca­ğıq? Və­tə­nin qi­sa­sı­nı al­ma­lı­yıq ki, ge­cə­lər evi­miz­də ra­hat ya­taq, ai­lə­mi­zin gö­zü­nün içi­nə dik ba­xaq. Ay­dın­da olan qey­rət, hü­nər, cə­sa­rət əs­gər­lə­ri­nin, gi­zir yol­daş­la­rı­nın da ürə­yin­də bir ocaq qa­la­yır­dı. On­lar Ay­dın­dan çox şey öy­rə­nir­di.

Qəh­rə­ma­nı­mı­zın uzun za­man­lar ürə­yin­də gəz­dir­di­yi bir is­tək də var­dı - düş­mən ar­xa­sı­na keç­mək. Düş­mən müt­ləq sar­sı­dı­cı zər­bə al­ma­lı idi. Ay­dın bu haq­da dü­şü­nür­dü.

Ay­dın hər sə­hər yu­xu­dan er­kən oya­nır, öh­də­si­nə dü­şən iş­lə­ri la­yi­qin­cə ye­ri­nə ye­ti­rir­di.

Hər açı­lan sə­hə­rə ümid ki­mi ba­xır­dı. Hər gün dan ye­ri­nə ba­xıb için­də da­nı­şır­dı: "Tan­rı, hər gün ye­ni bir yo­la çı­xı­rıq. Bu yol sə­nin ətə­yin­dən tu­tub irə­li­yə doğ­ru ad­dım­la­yan­la­rın yo­lu­dur. Sən bi­zə im­kan ver ki, Və­tən tor­pa­ğı­na göz di­kən ya­ğı­nın gö­zü­nə mil çə­kək. Qa­nım tor­pa­ğı­ma ha­lal­dır".

Ay­dın hər gün Tan­rı ilə da­nı­şır, qa­nı­nı Və­tən tor­pa­ğı­na qat­ma­ğı ürək­dən ar­zu­la­yır­dı.

Qəh­rə­ma­nı­mız yol­daş­la­rı ilə tez-tez söh­bət edir, gənc əs­gər­lə­rin və­tən­pər­vər­lik ru­hun­da tər­bi­yə olun­ma­sı­na ça­lı­şır­dı. O özü bir nü­mu­nə idi. Əs­gər­lə­ri ona bən­zə­mə­yə ça­lı­şır­dı.

Şə­hid ol­maq­dan çox da­nı­şır­dı. Əs­gər­lə­rə de­yir­di ki, biz o yo­lun əbə­di yol­çu­la­rın­dan ol­ma­lı­yıq. Biz öl­mə­liyk ki, biz­dən son­ra qəh­rə­man­lar do­ğul­sun.

Ay­dı­nın qə­fil ya­dı­na ta­rix mü­əl­li­mi­nin şə­hid­lər, şə­hid­lik mə­qa­mı haq­qın­da de­dik­lə­ri düş­dü. Mü­əl­lim üzü­nü 11-ci si­nif şa­gird­lə­ri­nə tu­ta­raq:

- Əl­bət­tə, şə­hid Tan­rı­nın ən se­vim­li bən­də­si­dir. Şə­hid qa­nı ha­ra tö­kü­lər­sə, ora mü­qəd­dəs sa­yı­lar. Ta­rix tək­rar olu­nur de­yir­lər. Bu fik­ri irə­li sü­rən­lər haq­sız de­yil.

Azər­bay­can gö­zəl di­yar­dır. Ye­ral­tı və ye­rüs­tü sər­vət­lə­ri, qey­ri-adi də­rə­cə­də fü­sün­kar tə­biə­ti, də­ya­nət­li, hü­nər­li in­san­la­rı Və­tə­ni­mi­zi bü­tün dün­ya­da məş­hur edib. "Gö­zə­lə göz di­kən çox olar" de­yib ba­ba­la­rı­mız. Azər­bay­can ad­lı qə­dim məm­lə­kə­tin düş­mən­lə­ri hə­mi­şə əli tə­tik­də mür­gü­lə­yib ki, für­sət dü­şən ki­mi yur­du­mu­zu yağ­ma­la­sın. Və­tə­nin igid oğul­la­rı da heç vaxt ya­ğı­ya ma­cal ver­mə­yib, tor­paq­la­rı­mı­zı qo­ru­yub­lar. Qəh­rə­man­lıq bu­gün­kü nəs­lə ba­ba­la­rı­mı­zın əma­nə­ti­dir. Qəh­rə­man keç­mi­şi ol­ma­yan xal­qın bu gün öz için­də qəh­rə­man ara­ma­ğa haq­qı çat­mır. Bi­zim xal­qı­mız isə ta qə­dim­dən üzü bə­ri ta­ri­xi­mi­zə bö­yük qəh­rə­man­lıq sə­hi­fə­lə­ri ya­zıb. Azər­bay­can tor­pa­ğı, Azər­bay­can xal­qı ta­ri­xin müx­tə­lif dö­nəm­lə­rin­də sı­naq qar­şı­sın­da qa­lıb, la­kin sı­naq­dan hə­mi­şə mə­ta­nət­lə çı­xıb. Əl­bət­tə, hə­mi­şə sı­naq mey­da­nın­da im­ta­han olur. Bi­zi bu ağır im­ta­han­lar­dan xal­qı­mı­zın mərd oğul və qız­la­rı qa­lib çı­xa­rır. On­lar tor­paq uğ­run­da şə­hid olur­lar ki, Və­tə­nin, xal­qın qəd­di əyil­mə­sin. Düş­mən qar­şı­sın­da əyil­mə­yən oğul­la­rın ba­şı Və­tən tor­pa­ğı və üç­rəng­li bay­ra­ğı­mız qar­şı­sın­da əyi­lir an­caq. Unut­dum, bir də ana di­zi­nə baş qo­yan­da baş­la­rı­nı əyir­lər.

Mü­əl­li­mi­nin nə qə­dər haq­lı ol­du­ğu­nu ürə­yin­də təs­diq­lə­yən Ay­dın fi­kir­lə­şir­di ki, hər bir Azər­bay­can oğ­lu Və­tə­nin sı­na­ğın­dan çıx­ma­lı­dır.

Ay­dın sən­gər­də düş­mən­lə üz­bə­üz da­ya­nıb on­dan ne­cə in­ti­qam al­maq ba­ra­də dü­şü­nür­dü. O de­yir­di ki, Ba­kı­da­kı­lar mən­dən ni­ga­ran qal­ma­ma­lı­dır. Mən tək­cə ata-ana­mın yox, Və­tə­nin oğ­lu­yam...

...Elə bil ki, kim­sə əli­ni bey­ni­nin içi­nə sa­lıb yu­xu­su­nu qa­rış­dır­mış­dı ana­nın. Bey­nin­də­ki do­la­şıq fi­kir­lər, ge­cə gör­dü­yü qə­ri­bə yu­xu onu ra­hat­sız edir­di. Heç ca­nı ca­ha­na sı­ğış­mır­dı, quş ki­mi özü­nü bu di­var­dan o di­va­ra vu­rur­du. Ağ­lı­na çox şey gə­lir­di. Qor­xur­du ki, ağ­lı­na gə­lən­lər ba­şı­na gəl­sin. Qor­xur­du, çox qor­xur­du ana. Mü­ha­ri­bə ol­ma­sa da, düş­mən hər gün əra­zi­lə­ri­mi­zi gül­lə­yə tu­tur­du, hər an təx­ri­bat tö­rə­dir­di, hər də­qi­qə öz xis­lə­ti­ni gös­tə­rir­di. Ana cəb­hə­də­ki gi­zir oğ­lun­dan na­ra­hat idi. Ürə­yin­də öz-özü ilə da­nı­şır­dı. Heç kə­si na­ra­hat edib sü­mü­yü­nə sək­sə­kə sal­maq is­tə­mir­di ana. On­suz da özü sək­sə­kə için­də çır­pı­nır­dı...

Ha­ra get­sin, ki­mə de­sin dər­di­ni? İçin­də elə bir hiss var­dı ki, san­ki in­di kim­sə qa­pı­nı dö­yüb bəd xə­bər ve­rə­cək. Qu­la­ğı qa­pı­da idi. Ana elə bil də­yir­man da­şı­nın ara­sın­da əzi­lir­di.

Pa­yı­zın toy-bü­sat­lı ça­ğı idi. Elə Ay­dın özü də toy ha­va­sın­da idi. Göz­lə­rin­dən öpüb ay­rıl­dı­ğı ni­şan­lı­sı yo­lu­nu göz­lə­yir­di. Ax­şam da yol­la­ra ba­xır­dı, sə­hər də. Yol­lar da ki, in­saf nə­dir bil­mir. Yol­lar üzür ada­mın ürə­yi­ni. Özü də elə üzür ki, lap sap­la­ğın­dan...

Pa­yı­zın üzü ya­man bo­zar­mış­dı, heç qaş-qa­ba­ğı açıl­mır­dı ki, açıl­mır­dı. Ab­dul­la­yev­lər ai­lə­sin­də giz­li bir hə­yə­can do­la­şır­dı. Ha­mı sə­bəb­siz ye­rə fi­kir­li, dal­ğın idi. Hər kəs na­ra­hat idi, ha­mı bir-bi­ri­nin üzü­nə ba­xıb su­sur­du. Sü­kut isə elə çı­ğı­rır­dı ki, ada­mın bağ­rı ya­rı­lır­dı. Ana­nın ürə­yin­də ni­ga­ran­çı­lıq var­dı. O ni­ga­ran­çı­lıq onu nar ki­mi sı­xır­dı,  bil­mir­di ca­nı­nı ha­ra qoy­sun. Elə hey "ürə­yim ya­ta­ğı­na sığ­mır" de­yə ha­ray çə­kir­di. Ba­kı­da Ab­dul­la­yev­lər ai­lə­si­nin ca­nın­da küt bir san­cı do­la­şır­dı...

...Tər­tər­də isə bir şə­hid Və­tən uğ­run­da tor­pa­ğı əbə­di ola­raq qu­caq­la­mış­dı. Hər bir Və­tən oğ­lu is­tə­yər ki, son nə­fəs­də ana bil­di­yi tor­pa­ğı qu­caq­la­yıb bağ­rı­na bas­sın. Tər­tər­də al­nı­nı tor­pa­ğa söy­kə­yib qa­nı­nı tor­pa­ğın da­mar­la­rı­na ye­ri­dən şə­hid Ab­dul­la­yev­lər ai­lə­si­nin son­be­şi­yi idi. Hə­lə də ana­sı son­be­şi­yi­nin bo­yu­nu se­vir­di xə­yal­la­rın­da. Son­be­şi­yi isə al­nın­dan al­dı­ğı snay­per ya­ra­sı ilə tor­pa­ğa sı­ğın­mış­dı. Ba­kı­da ana hey öl­çüb-bi­çir, gah oğ­lu­nu bəy pal­ta­rın­da gö­rür, gah da gə­li­ni­ni gə­lin­lik­də... Oğ­lu­nun al­nın­dan öpür­dü, oğ­lu­nun al­nı isə düş­mən snay­pe­ri­nə tuş gəl­miş­di. Bir­dən ana­ya elə gəl­di ki, ağ­zın­da qan ta­mı var, qan da­dır ağ­zı... Ge­cə yu­xu gör­müş­dü. Fik­rin­də yu­xu­su­nu çö­zə­lə­yir­di. Gör­dü­yü yu­xu­nu gah xey­rə yo­zur­du, gah da şə­rə. Fi­kir əlin­də əsir-ye­sir qal­mış­dı ana. Ha­ra ge­dəy­di, dər­di­ni ki­mə de­yəy­di, oğ­lan­la­rı­na­mı, əri­nə­mi, gə­lin­lə­ri­nə­mi? Ha­mı toy ha­va­sın­da idi. Vay ha­va­sı­na kök­lən­mə­miş­di heç kəs. Bir­cə ana­nın için­də an­la­şıl­maz, qa­rı­şıq duy­ğu­lar var­dı. An­la­ya bil­mir­di ki, nə baş ve­rir. Ana­nın bey­nin­də bir uğul­tu var­dı, səs­siz bir uğul­tu...

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2017.- 6 aprel.- S.13