Nitq və eşitmə qüsurlu insanlar da filmlərimizə baxa biləcək…

Nərgiz Allahverdiyeva: “Hesab edirəm ki, bu layihə davam edəcək və daha yeni filmlər işarət dili ilə…”

Xəyalə Rais: “Tarixi filmlərdən də seçib işarət dilində bu qəbildən olan tamaşaçılara təqdim etmək olar”

Nitq və eşitmə qüsurlu insanlar cəmiyyətin həssas təbəqəsinə mənsubdur. Onların öz fikirlərini ətrafa çatdırması, yaxud ətrafdakıların düşüncələri ilə tanışlıq, fikir mübadiləsi aparmaq sahəsində xeyli dərəcədə çətinlikləri var. Bu qəbildən olan insanlar çox şey bilmək istəyir, normal insanlar kimi dünyada baş verən yenilikləri öyrənməyə can atırlar. Bu da təbii haldır.

Nitqində və eşitməsində əngəl olan insanların mədəniyyətə, kino və musiqi sahəsinə bələd olmasında ciddi problemlər olsa da, bunun aradan qaldırılması istiqamətində sosial-psixoloji layihələr, tədbirlər həyata keçirilir. Son zamanlar çəkilən və artıq nümayişinə başlanan milli “Xənnas” filminin nitq və eşitmə qüsurlu insanlara təqdim edilməsi bu layihələrin tərkib hissəsi sayılmalıdır. Film danışma və eşitmədən uzaq olan insanlara işarə dili ilə çatdırılıb. Sözün işarəyə çevrilməsi sözsüz ki, xeyli çətindir, amma sənətin bütün insanlar tərəfindən anlaşılması olduqca vacibdir.

Film “Human Foundation” qurumunun nəzdində fəaliyyət göstərən “Human Deaf Community” ilə Nizami Kino Mərkəzi tərəfindən eşitmə və danışma məhdudiyyətli insanlarla işarət dilinə tərcümə edilib. Filmi işarət dilinə tərcümə edən “Human Deaf Community”nin üzvü Nuranə Abıyeva və işçi komanda üzvləri sözsüz ki, böyük əziyyət çəkiblər.

Məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycanda ilk dəfə davamlı olaraq surdotərcüməli filmlər “Human Deaf Community”nin layihəsi əsasında və Nizami Kino Mərkəzinin dəstəyi ilə təmənnasız nümayiş olunur.

Psixoloq Nərgiz Allahverdiyeva bizimlə söhbətində bu layihənin nitq və eşitmə qüsurlu insanların cəmiyyətə daha ürəkli şəkildə inteqrasiya etməsinə böyük təkan olduğunu bildirdi. Onun sözlərinə görə, görmə qüsurlu, danışma və eşitmə əngəlli insanlar daha həssas olduqları üçün, onlara yanaşma fərqli olmalıdır: “Belə bir layihənin həyata keçirilməsi olduqca yaxşıdır. Danışma və eşitmə əngəli olan insanlar təbii ki, kömək olmadan vizual sənət növlərinə baxmaqdan, ekranda baş verənlərdən xəbərsizdirlər. Onların özlərinin xüsusi dili var, bu, işarət dilidir, əlifbaları da fərqlidir. Onlar daktil əlifbası keçirlər. Ümumiyyətlə, lal və karlar öz fikirlərini çatdırmaqda həmişə çətinlik çəkirlər. Bu cür layihələr onların duyğularına müsbət təsir edir. Bu filmin işarət dilində təqdim edilməsi nitq və eşitmə qüsurlu insanların kino həyatı ilə tanış olmasına şərait yaratdı. Hesab edirəm ki, bu layihə davam edəcək və daha yeni filmlər işarət dili ilə eşitmə və danışma əngəlli insanlara təqdim ediləcək. Bu cür sosial-mədəni layihələr davamlı xarakter almalıdır”.

Teatrşünas Xəyalə Raisin də sözlərinə görə, belə layihələr mövsümi xarakter daşımamalıdır. O, hesab edir ki, sosial-mədəni layihələr hazırlanarkən nitqində və eşitməsində qüsur olan insanların maraqları da nəzərə alınmalıdır: “İşarət dilinin özü bir elmdir. Nitqi olmayan və eşitmədən məhrum olan insanlar normal insanlara nisbətən daha həssas olurlar. Bu baxımdan onlara xüsusi münasibət göstərilməlidir. Bütün dünyada bu cür insanlar mədəni, sosial layihələrə cəlb edilir, televiziya proqramlarına qatılır. Onlar üçün işarət dili ilə filmlərin təqdim edilməsi ənənəsinin yaranması olduqca vacibdir. Çünki onların buna ehtiyacı var. Bilirsiniz ki, Dövlət Pantomim Teatrında işarə dili ilə danışılır. Bu da lal və karları bu teatra cəlb edir. Burada ancaq əl işarəs rol oynamır, həm də dodaq tərpənir, üz cizgiləri dəyişir. Bu da nitqi olmayan, eşitmə qabiliyyətindən məhrum olan insanlara daha bitkin informasiya ötürür. Bilirsiniz ki, bu filmin belə insanlara işarət dili ilə təqdim edilməsi ənənəsinin yaradılması kinomuzla, mədəniyyətimizlə onları tanış etməyə xidmət edir. Əlbəttə, bu müsbət haldır. Görürsünüz ki, artıq bir sıra yerli kanallarda, eləcə də dünya televiziyalarında surdo-tərcüməçilər fəaliyyət göstərirlər. Onlar əsasən xəbər tipli proqramlarda işləyirlər. Bu aparıcılar danışma və eşitmə qabiliyyəti olmayan insanlar üçün danışırlar. Belə demək mümkünsə, işarət dili ilə danışmağı bacaran mütəxəssislər nitq və eşitmə qabiliyyəti olmayanların həm ağzı, həm də dilidir. Buna bu cür yanaşmaq olar. Mənə belə gəlir ki, tarixi filmlərdən də seçib işarət dilində bu qəbildən olan tamaşaçılara təqdim etmək olar. Artıq bu sahədə peşəkar tərcüməçi və yaradıcı qrup var. Onların işinə dəstək olmaq lazımdır”.

X.Rais hesab edir ki, nitq və eşitmə qüsurlu insanların həyata baxışını formalaşdırmaq üçün onların tələbatını, zövqünü ödəyən layihələrin həyata keçirilməsi arzuediləndir.

Müsahibimizin dediyinə görə, baxdıqları film lal və karların dünyagörüşünə təsir edir: “Əslində, xüsusi kateqoriya altında onların özlərinin həyatından da film çəkib göstərmək olar. Yəni onlar özlərini orada daha aydın görə bilərlər. Ümumilikdə, bu qrupa aid olan insanlar üçün ayrıca film nümayişlərinin təşkil edilməsi müsbət haldır. Düşünürəm ki, işarət dilinə çevrilən “Xənnas” filmini bölgələrdə də, Bakının digər kino məkanlarında da təqdim etmək lazımdır ki, buna daha çox tamaşaçı baxa bilsin”.

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2017.- 1 noyabr.- S.7.