İslam
həmrəyliyinin reallaşmasında Azərbaycan
dövlətinin tarixi əhəmiyyətli rolu...
Azərbaycan islam mədəniyyətinin
tarixən inkişaf etdiyi, özünü təsdiqlədiyi
ölkələrdəndir. Mübaliğəsiz
deyə bilərik ki, zaman-zaman Azərbaycan cəmiyyəti,
ictimaiyyəti və dövləti islam dininin təmərküzləşməsinə,
nüfuz dairəsinin genişlənməsinə
böyük maraq göstərib.
Ölkəmiz
tarixən islamın dayağı olub. Nəinki islamın, hətta
sağlam təmayüllü qeyri-islam dinlərinin də
ölkəmizdə inkişafı diqqətdən
qaçmır. Demək istəyirik ki, islam qeyri-dinləri inkar etməyib, əksinə,
onlara dayaq olub. Əslində, islamın
kökündə, mahiyyətində barış,
sülh, əminamanlıq məfhumu dayanır.
İslam xeyrin içindən doğulan dindir və məramı
şəfqət, yaxşılıq,
dözümlülük, qardaşlıq və s. kimi dəyərləri
əməldə əks etdirmək, göstərməkdir.
2016-cı il Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə
"Multikulturalizm ili" elan edildi və bu sahədə
olduqca möhtəşəm yerli və beynəlxalq tədbirlər
həyata keçirildi. Keçən il
bu mövzuda kifayət qədər
yazılarımız oldu və oxucularımız bu
yazılarla yaxından tanışdır.
Azərbaycan
dövlətinin yürütdüyü multikulturalizm
siyasəti cəmiyyətdə yüksək əhvalla
qarşılandı.
Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 10
yanvar 2017-ci il tarixli Sərəncamı
ilə 2017-ci il Azərbaycan Respublikasında
"İslam Həmrəyliyi İli" elan edilib. Sənəddə
qeyd edilir: "Azərbaycan uzun əsrlərdən bəri
islam sivilizasiyasının əsas mərkəzlərindən
biri olmuşdur. O, islam dininin
yayılmasında və eyni zamanda müsəlman
intibahının bərqərar olmasında
mühüm rol oynamışdır. Bütün bunlar Azərbaycan
ərazisində ilk vaxtlardan islam
dininin maddi və qeyri-maddi irsinin formalaşmasına
zəmin yaratmışdır. 743-cü ildə
tikilən Şamaxı Cümə Məscidi və
ölkəmizin muzeylərində saxlanan qədim əlyazmalar
bunun bariz nümunəsidir.
Dinlə
bağlı sərt qadağaların mövcud olduğu
sovet dövrü Azərbaycanda cəmi 17 məscid fəaliyyət
göstərdiyi halda, hazırda onların sayı 2000-i
ötüb keçmişdir. Həmin məscidlərin
300-dən çoxu tarixi-mədəni abidə kimi
qorunur. Azərbaycan dövlətinin islam dini dəyərlərinə
qayğısı sayəsində son illər ərzində
islam mədəniyyətinin qiymətli abidələrindən
Bibiheybət, Təzəpir, Əjdərbəy,
Şamaxı Cümə məscidləri və Gəncə
şəhərindəki "İmamzadə" kompleksi
əsaslı şəkildə yenidən qurularaq təmir
olunmuş, ölkəmizin paytaxtında Cənubi
Qafqazın ən möhtəşəm məbədi -
Heydər məscidi inşa edilmişdir.
Azərbaycan
Respublikası İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının,
İSESCO-nun, həmçinin müsəlman ölkələrini
birləşdirən digər mötəbər
qurumların üzvü seçilərək islam aləmi ilə
qarşılıqlı faydalı münasibətlər
qurmuş, qlobal əhəmiyyətli bir sıra
mühüm mədəni forumların təşkilatçısı
kimi çıxış etmişdir.
Azərbaycan
tolerantlıq mühitinin təşəkkül
tapmasına, multikulturalizmin, mədəniyyətlərarası
və sivilizasiyalararası dialoqun qurulmasına, islam dəyərlərinin dünyada təbliğinə
böyük töhfələr vermişdir. Azərbaycanın
islam aləmində
qazandığı nüfuz 2009-cu ildə Bakı və
2018-ci ildə Naxçıvan şəhərlərinin
islam mədəniyyətinin paytaxtı elan
olunmasında öz ifadəsini tapmışdır. IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarının
2017-ci ildə Bakı şəhərində
keçirilməsi ilə bağlı qərar isə
ölkəmizin islam həmrəyliyinin möhkəmləndirilməsi
sahəsində növbəti əməli addımlar
atması üçün əlverişli şərait
yaradır".
Mütəxəssislər
hesab edir ki, Azərbaycandakı şərait islam təhlükəsizliyinə
qarantdır. Yəni ölkəmizdə islam
dini tam olaraq qorunur, inkişaf etdirilir, islami dəyərlər
mühafizə olunur, təbliğ edilir.
Xalqımızın islam dininə
böyük məhəbbəti, ehtiramı var. İslam
həmrəyliyi deyəndə burada ancaq islam məzhəblərinin
birliyindən söhbət getmir, qeyri-islami dinlərə
hörmətdən, dözümlü münasibətdən
söhbət gedir. İslam həmrəylik,
barış, qardaşlıq dini olduğu
üçün, o digər dinləri də bu ideya ətrafında
birləşdirir. İslam həmrəyliyi deyəndə
orada tolerantlıq, multikulturalizm, eləcə də islam birliyi kimi məfhumlar yer alır.
Bildiyimiz
kimi, bu il ölkəmizdə İslam Həmrəyliyi
Oyunları keçiriləcək.
Qeyd edək
ki, 2014-cü ildə 24 iyul tarixində Səudiyyə
Ərəbistanının Ciddə şəhərində
İslam Həmrəyliyi İdman Federasiyasının
8-ci Baş Assambleyası keçirilib və Assambleyada
Azərbaycan Respublikası Milli Olimpiya Komitəsinin
vitse-prezidenti Çingiz Hüseynzadə,
"Bakı-2017" İslam Həmrəyliyi
Oyunlarının Təşkilat Komitəsinin
icraçı direktoru Könül Nurullayeva və
İslam Həmrəyliyi Oyunlarının işçi
qrupunun üzvü Mehman Kərimov Bakı şəhərinin
təqdimatı ilə çıxış edib. Assambleya çərçivəsində
"Bakı-2017" namizədlik kitabının təqdimatı
olub. Daha sonra assambleyada səsvermə baş tutub
və tam yekdilliklə Azərbaycan 2017-ci ildə IV
İslam Həmrəyliyi Oyunlarına ev
sahibliyi etmək hüququ qazanıb.
Məlum
olduğu kimi, Azərbaycan dövləti və cəmiyyəti
tarixən islam həmrəyliyi və
təhlükəsizliyinin qorunmasına böyük əhəmiyyət
verib və buna nail olub.
Azərbaycan
dövlətinin islam dininin
inkişafına verdiyi önəm göz
qabağındadır. Bildiyimiz kimi, 2009-cu ildə
Bakı islam mədəniyyətinin
paytaxtı elan edilib və ölkəmiz bu tarixi
missiyasını uğurla başa çatdırıb.
Ekspertlər
qeyd edir ki, Heydər Əliyevin milli-mənəvi dəyərlərimizə,
bütövlükdə mədəniyyətimizə
göstərdiyi qayğı müstəqil Azərbaycanımızın
mədəni həyatında əsaslı yüksəlişə
səbəb olub.
Qeyd edirlər ki, Azərbaycanın mədəniyyət
siyasəti ölkəmizi yeni inkişaf yoluna
çıxaran Prezident İlham Əliyev tərəfindən
uğurla davam etdirilir. Təsadüfi
deyil ki, Azərbaycan təkcə öz iqtisadi göstəriciləri
ilə deyil, həm də mədəniyyət sahəsindəki
nailiyyətləri ilə öyünə bilər.
Məlumdur
ki, Azərbaycan Avropa ilə Asiyanın
qovuşacağında yerləşdiyi üçün
onun mədəniyyəti həm Qərbin, həm də
Şərqin elementlərini özündə ehtiva edir. Müxtəlif dövrlərdəki
qadağalara baxmayaraq, ölkəmizdə islam mədəniyyəti ənənələri
uzun illər qorunub saxlanıb və bu gün də həmin
dəyərlər inkişaf etdirilir, yeni nəsillərə
çatdırılır. Teoloqlar bildirir
ki, qloballaşma dövründə Azərbaycan mədəniyyəti
dünya mədəniyyətinə uğurla inteqrasiya
olunur, ancaq müstəqil Azərbaycan dövləti
öz mədəniyyət siyasətində milli-mənəvi
dəyərləri qoruyub saxlamaq üçün əhəmiyyətli
tədbirlər həyata keçirir.
Məlumdur
ki, bəşər mədəniyyətinə əhəmiyyətli
töhfələr bəxş edən islam
mədəniyyəti getdikcə inkişaf edir, təkmilləşir.
İSESCO üzvü olan islam dövlətləri
bu gün öz mədəniyyətinin bir-birinə
yaxınlaşması, inkişafı üçün əhəmiyyətli
layihələri reallaşdırır. Söz yox ki, bu
inkişafı sürətləndirmək məqsədilə
hər il islam ölkələrindən
birinin islam mədəniyyətinin paytaxtı elan
olunması da bu zərurətdən doğub.
Bakının 2009-cu ildə islam mədəniyyətinin
paytaxtı elan olunması məhz Azərbaycanın islam
mədəniyyəti ənənələrinə
sadiqliyi ilə izah olunur. Qeyd edək ki, Bakının islam mədəniyyətinin
paytaxtı elan olunduğu 2009-cu ildə həyata
keçirilən tədbirlərin nəticələri
barədə çox danışılıb,
yazılıb. İllər ərzində
keçirilən davamlı tədbirlər Azərbaycan
mədəniyyəti tarixində məxsusi yer tutur.
Bu il də ölkəmizdə
"İslam Həmrəyliyi İli" elan edilməsi
indiyə qədər görülən işlərin
davamıdır.
Dinşünaslar
deyir ki, Azərbaycan islami dəyərlərə
sadiqdir və bu dəyərlərin nəsildən-nəslə
ötürülməsi ilə xalqımızın mədəniyyəti
əsaslı şəkildə zənginləşib.
Ekspertlər
vurğulayır ki, indiyə qədər keçirilən
tədbirlərdə islam
dünyasının böyük mədəniyyət, elm
xadimləri yad edilib, ölkəmizdə islam ölkələrinin
mədəniyyət günləri keçirilib, bu
qarşılıqlı görüşlər mədəniyyətlərarası
dialoqun inkişafına təkan verib.
Ekspertlər
bildirir ki, bizim ölkəmiz də Avropa mədəniyyətinə
inteqrasiya yolundadır. Biz Avropanın da mənəvi
dəyərlərindən kifayət qədər bəhrələnirik
və mədəni tədbirlərində fəal
iştirak edirik.
Xüsusi
vurğulanır ki, hər bir xalqı dünyaya
tanıdan amillərdən biri həmin xalqın mədəniyyətidir.
Qeyd edək
ki, 18 fevral 2009-cu ildə "Bakı-İslam mədəniyyətinin
paytaxtı-2009" mədəniyyət ilinin
açılışında İSESCO-nun baş direktoru
Əbdüləziz Bin Osman Əl-Tüveycri qeyd edib ki,
şəhərimiz mədəniyyətlər və
sivilizasiyalar arasında dialoq, birgə yaşama və
həmrəylik şəhərinə, eləcə də
incəsənət, elm və mədəniyyət
qovşağına çevrilib: "...İslam
Konfransı Təşkilatının mədəniyyət
nazirlərinin 4-cü iclasında qəbul olunan
İSESCO-nun "İslam mədəniyyəti
paytaxtları" proqramı tarix boyu mədəniyyətə,
ədəbiyyata, elm və biliyə verəcəyi
töhfəni nəzərə alaraq, əsasən islam mədəniyyətinin
yayılmasına, yüksəlməsinə, yeniləşməsinə,
xüsusilə fərqlənən bir sıra islam şəhərlərinin
mədəniyyət və sivilizasiyasının
şanlı irsini qeyd etməyə yönəlib. Lakin
proqram qətiyyən keçmişdəki
uğurları xatırlatmağa xidmət etmir, onun bu
cür şəhərlərin tarixi-mədəni
varlığı üzərində qurulmasına xidmət
edir ki, islam sivilizasiyasının dəyərlərinə
əsaslanan bu günü, həm də gələcəyi
yaradaq. Bu da, öz növbəsində, xalqların fərqliliyinə,
irqi və irsi mənsubiyyətinə, mədəniyyət
köklərinə və sivilizasiya xüsusiyyətlərinə
baxmayaraq, bəşəriyyətin
bölüşdüyü irs olaraq
qalmaqdadır.
Beləliklə,
biz islam sivilizasiyasının fərqli
cəhətlərinin birini təşkil edən
keçmişi, bu günü və sabahı bir ahəngdə
birləşdiririk ki, mədəniyyətlər və
sivilizasiyalar arasındakı dialoqun mahiyyəti
olan xalqlar və insanlar arasında
qarşılıqlı anlaşma və birgə
yaşamanın əsasını təşkil edən
qarşılıqlı əlaqə və zənginləşmə
təmin olunsun.
İslam
mədəniyyəti paytaxtlarını qeyd etməklə,
biz nə indiki məsələlərdən, nə də
gələcəyin problemlərini qabartmaqdan çəkinirik. Əksinə, bu
günümüzün qayğısına
qaldığımız kimi, indiki nəslin yaxşı
gələcəyini təmin etmək üçün
çalışırıq və beləliklə,
dözümlü dinimizin daimi ideallarına və
daim digər dünya ölkələrinə
açıq olan sivilizasiyamızın bünövrəsinə
əsaslanan mədəniyyətlər və
sivilizasiyalararası dialoqu davamlı bir prosesə
çeviririk".
Bir neçə
il əvvəl baş verən
açılış mərasimində İSESCO rəhbərinin
çıxışından gətirdiyimiz sitatdan da
görmək olur ki, Azərbaycan İslam və Qərb aləmi
üçün olduqca maraqlı bir ölkədir.
Əlbəttə,
2017-ci ilin "İslam Həmrəyliyi İli" elan
edilməsi də islam mədəniyyətinin,
islam dünyagörüşünün cəmiyyətdə
daha geniş səviyyədə təbliğatına təkan
verəcək.
Azərbaycan
tarixən islama dayanıqlı olan şairlər, elm
xadimləri, filosoflar, mütəfəkkirlər, sənətkarlar
yetişdirib.
Bundan başqa, Azərbaycan müxtəlif mədəniyyətlərin
qarşılıqlı əlaqəsi ilə
seçilib. Bu, Azərbaycanı mədəniyyətlərin,
sivilizasiyaların, sənətlərin və
çoxmilli ədəbiyyat ənənələrinin
birləşmə nöqtəsinə, sözün həqiqi
mənasında, yanaşı yaşama və mədəniyyətlərarası
dialoq mərkəzinə çevirib.
Azərbaycan
zəngin mədəniyyəti, mənəvi dəyərləri,
şanlı tarixi olan müstəqil dövlətdir. Dövlətimiz islam
dəyərlərinə hər zaman yüksək əhəmiyyət
verir.
İradə SARIYEVA
Bakı xəbər.- 2017.- 13 yanvar.- S. 15.