“Nəsimi ili” çərçivəsində “Nəsimi dil araşdırmaları qrupu”nun yaradılması - şairin ədəbi irsinə yeni baxış...

Sevinc Xəlilova: “Bu gün məlum olur ki, Nəsimi şeirlərinin indiyədək ölkəmizdə hazırlanmış bir sıra nəşrlərində böyük söz ustasının orijinal dilinə müəyyən dərəcədə müdaxilələr edilib”

Zülfiyyə Eldarqızı: “Biz azərbaycançılıq ideologiyasını dünyada yaymaq üçün Nəsimi ideyalarından da bəhrələnməliyik”

Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə 2019-cu ilin “Nəsimi ili” elan edilməsi Nəsimişünaslıqda yeni bir cığırın açılmasına səbəb olub. Əsas hədəf Nəsimi irsini, onun fəlsəfi görüşlərini, əbədiyaşar poeziyasını beynəlxalq aləmə təqdim etmək, dünyada Nəsimişünaslığa tamamilə təzə nəfəs verməkdir. Nəsimi irsi müasir dünya tərəfindən hələ də ətraflı öyrənilməyib. Bu gün Nəsimişünaslığın bütün çalarları incəliyinə qədər öyrənilməlidir ki, onun təqdim etdiyi insanlıq fəlsəfəsini bütün dünya anlasın, dərk etsin.

Bu gün Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq və dilçilik elmində Nəsimişünaslığa yeni baxış, yanaşma sərgilənməsinə ciddi ehtiyac var. “Nəsimi ili” çərçivəsində artıq müəyyən işlər görülməsinə başlanıb. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) İ.Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda “Nəsimi dil araşdırmaları” qrupu yaradılacaq. Əslində, Nəsimi poeziyasının dilinin yenidən öyrənilməsinə ciddi ehtiyac var. Bundan başqa, Nəsimi dilinin yeni lüğətinin də hazırlanmasına ciddi ehtiyac duyulur.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Sevinc Xəlilova bizimlə söhbətində bildirdi ki, “Nəsimi ili” çərçivəsində çox böyük işlər görüləcək. O qeyd etdi ki, Nəsimi irsinə qayğı siyasətinin əsası Heydər Əliyev tərəfindən qoyulub. Prezident İlham Əliyevin də o ənənəni davam etdirdiyini deyən ekspert bildirdi ki, keçən əsrin 70-ci illərində Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Nəsiminin 600 illik yubileyi UNESCO-nun tədbirlər planına daxil edilib və ölkəmizdə də geniş miqyasda qeyd edilib. Həmin tədbirlər çərçivəsində İmadəddin Nəsiminin əsərləri nəşr olunub, xarici dillərə tərcümə olunub. “Nəsimi Azərbaycan dilinin bütün gözəlliklərini öz poeziyasında əks etdirib. Dahi şairin poeziya dili yenidən tədqiqata cəlb edilməlidir. Çünki Nəsiminin əsərləri Sovet dövründə çap edilərkən şeirlərindəki sözlərin, ifadələrin mənalandırılmasında xeyli təhriflərə yol verilib. Hesab edirəm ki, bu təhriflərin aradan qaldırılması üçün Nəsimi irsi yenidən tədqiqata cəlb olunmalıdır. Prezidentin verdiyi sərəncam dilçiləri və ədəbiyyatşünasları səfərbər edib və onlar Nəsiminin bütün şeirlərinin sözlüyünü, lüğətini hazırlamağa başlayıblar. Bunu Dilçilik İnstitutunun direktoru hörmətli Möhsün müəllim də qeyd edib. Dilçilik İnstitutunun Nəsimi şeirlərinin dili ilə bağlı elektron lüğət hazırlaması çox müsbət haldır. Bundan ancaq alimlər deyil, həm də tələbələr, aktyorlar bəhrələnə biləcəklər. Bu lüğətin kitab şəklində də çap olunması vacibdir. “Nəsimi dil araşdırmaları qrupu” yaradılması isə Nəsiminin əsərlərinin dilinin, ideya və məzmununun yenidən öyrənilməsinə imkan yaradacaq. Bu qrup tərəfindən Nəsiminin poeziya dili hərtərəfli araşdırılıb öyrəniləcək, tədqiq ediləcək. Bilirsiniz, bu gün Nəsiminin yenidən dünyaya təqdimatı çox vacibdir. Onun xaricdə təbliğ edilməsi dahi şairimizin tanıdılması və ədəbi irsinin araşdırılması baxımından olduqca əhəmiyyətli olardı. “Nəsimi ili”ndə Nəsimi “Divan”ını geniş elmi şərhlərlə nəşr etmək və bütövlükdə şairin yeni aşkara çıxarılan əlyazmalarını tədqiqata cəlb etməklə böyük söz ustasının anadilli əsərlərinin yeni elmi-tənqidi mətnini hazırlamaq da faydalı olardı. Bu gün məlum olur ki, Nəsimi şeirlərinin indiyədək ölkəmizdə hazırlanmış bir sıra nəşrlərində böyük söz ustasının orijinal dilinə müəyyən dərəcədə müdaxilələr edilib. Bu mənada ki şairin “Divan”ındakı ayrı-ayrı sözlər ya müasirləşdirilib, ya da doğru-düzgün oxunmayıb. Bu baxımdan, onun əsərləri yenidən tərtib edilməli, keçmişdə buraxılan səhvlərə düzəlişlər edilməlidir. Bu gün ölkədə kifayət qədər güclü dilçi, ədəbiyyatşünas var. Hesab edirəm ki, Nəsimişünaslıq sahəsində xeyli iş görülməlidir. Gənc nəsil alimlər də Nəsimi irsinə yönəldilməlidir”- deyə S.Xəlilova bildirdi.

Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, bədii qiraətçi Zülfiyyə Eldarqızı da hesab edir ki, Nəsimi irsinin geniş təbliğinin həyata keçirilməsinin böyük əhəmiyyəti var. Nəsimi klassiklər arasında Azərbaycan dilinin gözəlliyini qoruyan, tərənnüm edən böyük şairdir. O qeyd etdi ki, Nəsimi Azərbaycan dilinin formalaşmasında müstəsna rol oynayan şairimizdir. “Nəsiminin elə şeirləri var ki, onları oxuyarkən adama elə gəlir bu şeir 600 il əvvəl yazılmayıb. Yəni dili o qədər rəvan, təmizdir ki, adam oxumaq, əzbərləmək istəyir. Onun azad ruhu, cəsarəti, həqiqətpərəstliyi, qorxmazlığı, orta əsrlər qaraguruhunun bütün sahələrdə tüğyan etdiyi bir dövrdə nadanlığa, cəhalətə qarşı yönəlmişdi. Nəsimi yaradıcılığının əsas ideyası azad ruhlu, hər növ məhrumiyyətlərə qalib gələ bilən, ədalətsizliklə barışmayan yeni insanın yetişməsidir. Nəsimi çox böyük azərbaycanşünasdır. Onun yaradıcılığında azərbaycançılıq ideologiyasının nişanələri var. Biz azərbaycançılıq ideologiyasını dünyada yaymaq üçün Nəsimi ideyalarından da bəhrələnməliyik. Azərbaycan dilinin saflığını qoruyan və ana dilimizdə gözəl şeirlər yazan Nəsimi azərbaycanşünaslığa böyük töhfə verib” - deyə Z.Eldarqızı bildirdi.

İradə SARIYEVA

Bakı xəbər.- 2019.- 23 yanvar.- S.14.